TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI II

Şanlıurfa’ya yaklaşık 20 km uzaklıkta, Örencik Köyü sınırları içerisinde bulunan Göbekli Tepe, Türkiye’deki en eski mimari yapıların bulunduğu yer olması açısından son senelerde en çok dikkati çeken yöre olmuştur. Göbekli Tepe Neolitik Dönem’in çanak çömlek öncesine tarihlenmekte ve günümüzden yaklaşık 11 bin yıl öncesine ait olduğu belirtilmektedir.

Artemis kültü ile ilgili en önemli tapınak Efes’teki dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilen Artemis Tapınağı’dır.

Kehanetin, güzel sanatların, güneşin, şiirin ve ışığın tanrısı olan Apollon’un Yunan tanrısı olduğu belirtilirse de son araştırmalarda
onun Anadolulu bir tanrı olduğu ispatlanmıştır. İlyada’da, Apollon’dan Zeus ile Leto’nun oğlu diye bahsedilir. Aynı zamanda yine Anadolu’da çok sevilen tanrıça Artemis’in de kardeşidir. Azra Erhat Yunan tanrı dünyasına sonradan katılan ve adı bile Yunanca olmayan Apollon’un Kybele’nin oğlu Attis olması gerektiğini vurgular. Sembolleri lir, ok ve yaydır.

Pierre Kilisesi Hatay-Reyhanlı yolu üzerinde, Habib-ün Neccar Dağı eteklerindedir. Yaklaşık 13 m uzunluğunda, 7,5 m genişliğinde ve 13 m yüksekliğindeki doğal mağara bazı eklemelerle kiliseye dönüştürülerek Pierre’e ithaf edilmiştir. Kilisenin dünyanın ilk kilisesi olduğuna inanılır.

Sumela Manastırı, Trabzon’un Maçka ilçesi Altındere Millî Parkı içerisinde, Zigana Dağı’nın dik yamacına, doğal bir kaya oyuğuna yapılmıştır. Halk buraya kısaca Meryemana demektedir.

Hristiyanlık Dönemi'ne ait kutsal inançlar dolayısıyla kutsal olan yerler arasında:
- Hatay St. Pierre Kilisesi
- Yalvaç St. Paulus Kilisesi
- Tarsus St. Paulus Kilisesi ve Kuyusu
- Demre St. Nikolaos (Noel Baba) Kilisesi
- Efes Meryem Ana Evi
- Sumela Manastırı
- Ashab-ı Kehf (Yedi Uyurlar) sayılabilir.

Şanlıurfa en çok Hz. İbrahim Peygamber ile anılmaktadır. Bilindiği üzere Hz. İbrahim Kâbe’yi inşa etmiş, kurban geleneğini başlatmıştır. Üç büyük semavi din tarafından da kutsal sayılan bir peygamber olan Hz. İbrahim, Kuran-ı Kerim’de isminden en fazla söz edilen peygamberdir.

Harran, Anadolu’da kutsal sayılan merkezlerden biridir. Buranın kuruluşu Hz. Nuh’un torunlarından Kaynan veya Hz. İbrahim’in kardeşi Aran’a bağlanır. Yine bazı kaynaklarda Hz. İbrahim’in Filistin’e gitmeden önce burada oturduğu, bu nedenle Harran’a Hz. İbrahim şehri dendiği belirtilir. Harran aynı zamanda bir ilim, kültür ve sanat şehridir. Anadolu’daki en eski üniversite ile en eski caminin burada olduğu bilinmektedir.

İslami Dönemi'ne ait kutsal inançlar ve kutsal yerler arasında:
- Şanlıurfa ve Harran
- Battal Gazi ve Külliyesi
- Hacı Bektâş-ı Velî ve Külliyesi
- Mevlâna ve Külliyesi
- Hacı Bayrâm-ı Velî ve Külliyesi
- Somuncu Baba
- Eyüp Sultan ve Külliyesi
- Emir Sultan ve Külliyesi
- Topkapı Sarayı Kutsal Emanetler Bölümü
- Gelibolu Yarımadası (Şehitlik)
- Anıtkabir sayılabilir.

Emir Sultan’ın hangi tarikata mensup olduğu konusu tam olarak açıklık kazanmamıştır. Fakat kendisinin dergâhında çok sayıda müridinin olduğu, ölümünden sonra yerine halifelerinin geçtiği bilinir. Emir Sultan’ın vefat tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, 1420’li yılların sonlarına doğru vefat ettiği söylenebilir. Bursa’da bulunan külliyesinin özgün hâli konusunda kesin bir şey söylemek zordur. Yalnız Fatih Dönemi’ne ait olan vakfiyesinde belirtilen köyler, mezralar, tuzla, bahçe, han, hamam, değirmen, ev, fırın gibi mülkler külliyenin oldukça büyük olduğunu, bunlar arasında cami, tekke, imaret, derviş hücreleri, türbe, hamam ve medresenin bulunduğunu kaynaklardan öğrenmekteyiz. Daha sonraki dönemlerde de muvakkithane, kütüphane ve çeşmeler eklenmiştir. Bu yapıların büyük çoğunluğu zaman içerisinde ortadan kalkmıştır. Günümüzde külliyede cami, türbe, hamam ve çeşmeler bulunur. Kaynaklarda belirtilen cami zaman içerisinde tahribata uğramış, bugünkü cami 1805 yılında yeniden yaptırılmıştır. Tek kubbeli camilerden olan yapının önünde son cemaat yeri, onun da önünde revaklı şadırvan avlusu bulunur. Avlunun kuzey kanadında ise Emir Sultan ile ailesinden bazı kişilerin gömülü olduğu sekizgen gövdeli türbe, türbenin iki yanında birer oda vardır. Bugünkü türbe şadırvan avlusunun revakları ile birlikte 1868 yılında Sultan Abdülaziz tarafından yeniden yaptırılmıştır. Emir Sultan Külliyesi Bursa’da en çok ziyaret edilen yerlerin başında gelir.

Göbeklitepe

Odin

Ana Tanrıça

Bereket

Apollon

Letoon

Adıyaman

Eskişehir

Mesnevi

Emin Onat