TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI II - Deneme Sınavı - 5

İç Anadolu Bölgesi,  tahıl ürünlerini, kuru baklagilleri ve süt ürünlerini diğer bölgelere göre daha çok tüketir. Doğru yanıt: E'dir.

Kahve ilk olarak Osmanlıya Arabistan'da gelmiştir. Doğru yanıt: C'dir.

Osmanlıya pirinç ilk olarak Çin'den gelmiştir. Doğru yanıt: D'dir.

Ege Bölgesi, zeytinyağlı yemek kültürünün ağırlıklı olduğu bir bölgemizdir.

Osmanlı sarayında padişahların yalnızca aile üyeleriyle yemek yeme kuralı, Fatih Sultan Mehmet döneminde başlamıştır. Doğru yanıt: E'dir.

Pilavın sebze ya da et yemeklerinden sonra sofraya servis edilmesi geleneği, Türkiye'den başka Çin'de görülür. Doğru yanıt: C'dir.

İş yaşamının bir sonucu olarak Fast-foot yemek alışkanlığı ortaya çıkmıştır. Doğru yanıt: A'dır.

Ahşap üzerine boyama edirnekâri ve kalem işi gibi isimlerle de anılır. Afyon Ulu Camii, Beyşehir Eşrefoğlu Camii’nin ahşap direklerinin başlıklarında Kastamonu Candaroğlu Mahmud Bey Camii ve Ankara Ağaç Ayak Camii minberlerinin bezemelerinde bu teknik uygulanmıştır. Doğru cevap E' dir.

Cam silis (kum), potasyum (soda), kireç ve diğer katkı maddelerinin karıştırılarak eritilmesi sonucu oluşan, soğuduğunda katılaşan, saydam, yarı saydam (opak) yapay bir maddedir. Doğru cevap E' dir.

Anadolu’da halı dokuma sanatı 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar kesintisiz olarak sürmüştür. İlk örnekler Anadolu Selçuklularının başkenti Konya civarından gelmektedir. Doğru cevap B' dir.

En eski ve yaygın maden teknikleri arasında; dövme, döküm ve sıvama sayılabilir. Doğru cevap C' dir.

Telkâri, (Filigre/Filigrane): Altın ya da gümüş, (yassı, yuvarlak veya burma şeklinde) tellerin eğip bükülerek, lehim yardımıyla birbirine ya da bir maden üstüne tutturulması yöntemidir. Doğru cevap C' dir.

1-İstanbul’daki saraylar ve şehzadelerin yetiştiği illerdeki sarayların mutfak masraflarının kaydedildiği muhasebe defterleri; 2-Padişah ailesi ve vezirler tarafından yaptırılan imarethanelerin vakfiyeleri ve yıllık muhasebe defterleri; 3-Ölen bakkal ya da attarların dükkânlarındaki malzemelerin dökümünü de içeren tereke defterleri; 4-Sivil halka hizmet veren aşçı dükkânları ile çarşıda satış yapanların sattıkları ve ürettikleri ürünler konusunda ürün kalitesi, üretim biçimi, ürünlerin boyutları, malzemelerin niteliği ve kalitesi konusunda düzenlemeleri bildiren ihtisab kanunnameleri; 5-Pazara sunulan her çeşit malın kadılarca belirlenmiş fiyatlarını gösteren narh defterleri.

Osmanlı beslenme alışkanlığının temel ögeleri, 15-17.yy’larda et, pirinç, şeker ve tereyağıdır (Yerasimos 2002: 41; Bilgin 2003: 85). 17.yy’ın ortalarından başlayarak, Amerikalı sebzelerin yerel üretimin yaygınlaşması, bu yeni sebzelere dayalı bir damak tadının gelişmesi, Arap ve Antik mutfaklarının izleri ve yeni kültürel, ekonomik ve soysal gelişmelerin etkisiyle değişip gelişir. Bugün sözü edilen Osmanlı mutfağı ise 18.yy boyunca yaşanmış gelişmeler sonucunda oluşmuştur.

Douglas (1997:37-39,41,44), yemeğin anlamını araştırdığı bir çalışmasında evrensel kalıplar bulma gibi bir iddiası olmadan, küçük gruplarla (ve hatta kültür tarafından eğitilmiş bireylerle), karşıtlıklardan da yararlanılarak yemeğin ve bütün bir sofranın, yemekler dizisinin simgesel anlamını ortaya çıkarmaya çalışmıştır. Ona göre yemeğin anlamı, benzerlikle tekrar edilen bir sistemde bulunmaktadır. Yani, sabahtan akşama kadar yenilen günün tüm öğünleri, ziyafet ve tören yemekleri, düzenlenmiş bir kalıbın tekrarıdır. Ayrıca, her bir yemek sosyal bir olayla yapılandırılmıştır. Yemek; bir masa, oturma düzeni, hareket sınırlılığı ve alternatif meşguliyet gerektirir. Douglas, bir gün içinde yenen yemeği; genel liste, yemeğin sofraya konma sırası, konan yiyeceklerin çeşidi, bu yiyeceklerin ana malzemelerini esas alarak, sıradüzen içinde ve genelden ayrıntıya inerek sınıflandırmıştır. Örneğin, bir İngiliz işçi ailesinin günlük menüsünün alttaki birimi (atıştırmalık) çay ve bisküvi oluşturmaktadır.

Yapısal-materyalist yöntemi uygulayan Fransız sosyolog Pierre Bourdieu (1930-
2002), yemek kültürünü Fransa örneğinde incelemiştir. O da Lévi-Strauss gibi ikili karşıtlıklar ve her bir karşıtlıkla aynı düzlemde yer alan ilişkili kategorileri belirlemiştir. Kullandığı temel karşıtlıklar şunlardır:
• Sermaye: Ekonomik kapital X kültürel kapital
• Toplumsal tabaka: Kültürel sermaye açısından zengin olanlarla (aydınlar,
sanatçılar, burjuvalar ya da baskın grup) X ekonomik sermaye açısından
daha az zengin olanlar (işçi sınıfı ve orta sınıf)

Günümüz Anadolu’sunda: Anadolu’daki toplulukların yiyecek elde etme stratejilerini belirleyen en önemli koşul, yaşam çevresi kuşağıdır. Çünkü Anadolu’nun çayırlık, dağlık ve ormanlık bölgelerden oluşmasının yanı sıra denizlerle çevrili olması da besin kaynaklarının çeşitlenmesini sağlamıştır. Bir diğer koşul da bağlantılı olarak kaynakların çeşitliliğidir. Bu nedenle yemek kültürümüzde yabani ot (örn. ısırgan, kenger, madımak) ve mantar (örn. kanlıca, domalan), meyve (örn. elma, ceviz, armut, zerdali), balık (taze olduğu kadar kurutulmuş, salamura ya da konservesi yapılmış olarak) ve ağırlıklı olarak yerli baharatların (örn. yarpuz, dağ kekiği, nane) kullanımı da gelişmiştir.

Güney Anadolu: Güneyde, Antep, Mardin, Adana gibi illerin yemekleriyle Suriye’nin, özelikle Halep kentinin mutfak kültürünün örtüştüğü fark edilir; bol baharat kullanımı, köfte yemeklerinin çeşitliliği, salata ve mezenin yaygın olması.

-İstanbul (Osmanlı saray mutfağının mirasçısı); daha genel bakışla Marmara: İstanbul, İzmir, Bursa gibi, Kuzeybatı Anadolu’nun çok kültürlü bir ortamda biçimlenmiş ve Osmanlı saray kültüründen nasiplenmiş kentleri ile Anadolu’nun
diğer kesimleri birbirinden oldukça farklıdır. Geleneksel yemek kültüründeki bazı yemekler ve pişirme teknikleri İstanbul’un kozmopolit yapısına ve Ege’ye özgüdür. Örneğin, deniz ürünleri, midye, bulgur yerine pirincin tercih edilmesi, fazla baharat kullanılmaması gibi.

2-İran ve Arap kültürüyle etkileşimle gelen besinler: Araştırmacılar bu etkileşimin nedenini açıklamak için iki tarihi olaydan yararlanır: Orta Asya’dan Anadolu’ya göç ve İslamiyet’in kabulü. Etkileşimin delili olarak ise şunlar gösterilir (Boudan 2006:172,173,180-181): 1-Antik Dönem’den bu yana İran’ın gelişkin bir yemek kültürü olması; 2-Türklerin göç yolunda olması; 3-Çorba, pilav, peynir, sebze, köfte, turşu, meze, reçel kelimelerinin Farsça kökenli olması; 4-Hindistan kökenli ıspanak, limon ve patlıcanın İran üzerinden kültürümüze katılması; 5-Şeker kamışı ve pirincin Arap diyarlarından alınması.