TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI II - Deneme Sınavı - 4

Romalıların Anadolu’ya ilk seferleri, MÖ 2. yüzyılın başlarına rastlar. MÖ 188 tarihinde, Romalılara yenilen Seleukoslar kralı Antiokhos’la Apameia’da (Dinar) imzalanan anlaşma ile başlayan Roma istilası, MS 113 yılına kadar devam etti ve bu tarihte Anadolu tamamıyla Roma idaresine geçti. Anadolu’da Romalıların kurdukları 6 büyük eyalet (Provincia), gelişmiş bir yol şebekesi ile birbirine bağlanmıştı. Bu eyaletler içindeki kavşak noktaları şunlardı: Provincia Asia’da: Pergamum (Bergama), Smyrna (İzmir), Laodikeia (Pamukkale), Apameia (Dinar), Dorylaion (Eskişehir), Amorium (Hacı Hamza Köyü). Provincia Cilicia’da: Tarsus, Mopsuestia (Misis). Provincia Bithynia ve Pontus’ta: Prusa (Bursa), Nicaea (İznik), Amisus (Samsun). Provincia Galatia’da: Ancyra (Ankara), İconium (Konya), Tavium (Nefesköy), Amaseia (Amasya), Zela (Zile), Gaziura (Turhal). Provincia Lycia ve Pamphylia’da: Attalea (Antalya), Side. Provincia Cappadocia’da: Archelais (Aksaray), Caesarea (Kayseri), Sebastia (Sivas), Tyana (Kilisehisar), Göksun, Melitene (Malatya).

Toprağın ilk işlendiği, buna bağlı olarak da ilk yerleşmenin gerçekleştiği bu dönemden Anadolu’da bulunan en erken tarihli yerleşme, Diyarbakır ile Elazığ arasında, Ergani’den 6 km uzaklıktaki Çayönü’dür. Çayönü, Hilar suyunun kıyısındadır. Prof. Dr. Halet Çambel ile Prof. Dr. Robert Braidwood kazıp ortaya çıkarmışlardır. Sulanması kolay düzlük bir alandadır. Yapılar sudan, nemden korunmak için taştan bir subasman üzerine oturtulan kerpiç duvarlarla yapılmışlardı r. Kerpiçin Çayönü’ndeki boyutları 40 × 40 × 10 (ana) ile 20 × 40 × 10 (kuzu) dur.

Bakır Çağı’nda Troya, Yortan, Beycesultan (Denizli), Yumuktepe (Mersin) ve Kutsal Ayça (Hilâl) en önemli yerlerdi. Beycesultan’da MÖ 3000’de ilk megaron (dikdörtgen büyük bir oylumun önünde iki yanı kapalı önü açık bir giriş bölümü olan yapı türü) görülüyor. Dörtgen ana oylumun tavanının ortasında bir delik vardı r. Deliğin tam altında, damı tutan dört direğin arasında ateş yakma yeri vardır. Bütün bunlar Çatalhöyük’ü anımsatır.

Miletoslu Hippodamos, daha önce bazı kuralları uygulanmış ızgara düzenli kentin belli ilkelerini saptayarak bir araya getirdi. MÖ 5.yy’da Priene kenti bu ilkelerle yoktan var edildi. Bu bir ilktir. Priene’de, kentli sayılanların eş büyüklükte parselleri vardı. Evlerin konumları, büyüklükleri de eşittir. Etkileri Batıda da günümüze dek süren Priene’deki ev türü avluludur. Avluya, önünde prostası (bir tür hayat) ile oturma odası (Oikos) açılır. Oturma odasının bir yanına banyo olarak kullanıldığı düşünülen bir oylum, hayata da (prostasa) erkekler için söyleşi, şölen odası (sympozion) odası (Andrion) eklenir. Avlunun öteki yanlarına da işlik, depo gibi kimi hizmet odaları eklenir.