TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI II - Deneme Sınavı - 10

Şanlıurfa en çok Hz. İbrahim Peygamber ile anılmaktadır. Bilindiği üzere Hz. İbrahim Kâbe’yi inşa etmiş, kurban geleneğini başlatmıştır. Üç büyük semavi din tarafından da kutsal sayılan bir peygamber olan Hz. İbrahim, Kuran-ı Kerim’de isminden en fazla söz edilen peygamberdir.

Harran, Anadolu’da kutsal sayılan merkezlerden biridir. Buranın kuruluşu Hz. Nuh’un torunlarından Kaynan veya Hz. İbrahim’in kardeşi Aran’a bağlanır. Yine bazı kaynaklarda Hz. İbrahim’in Filistin’e gitmeden önce burada oturduğu, bu nedenle Harran’a Hz. İbrahim şehri dendiği belirtilir. Harran aynı zamanda bir ilim, kültür ve sanat şehridir. Anadolu’daki en eski üniversite ile en eski caminin burada olduğu bilinmektedir.

İslami Dönemi'ne ait kutsal inançlar ve kutsal yerler arasında:
- Şanlıurfa ve Harran
- Battal Gazi ve Külliyesi
- Hacı Bektâş-ı Velî ve Külliyesi
- Mevlâna ve Külliyesi
- Hacı Bayrâm-ı Velî ve Külliyesi
- Somuncu Baba
- Eyüp Sultan ve Külliyesi
- Emir Sultan ve Külliyesi
- Topkapı Sarayı Kutsal Emanetler Bölümü
- Gelibolu Yarımadası (Şehitlik)
- Anıtkabir sayılabilir.

Emir Sultan’ın hangi tarikata mensup olduğu konusu tam olarak açıklık kazanmamıştır. Fakat kendisinin dergâhında çok sayıda müridinin olduğu, ölümünden sonra yerine halifelerinin geçtiği bilinir. Emir Sultan’ın vefat tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, 1420’li yılların sonlarına doğru vefat ettiği söylenebilir. Bursa’da bulunan külliyesinin özgün hâli konusunda kesin bir şey söylemek zordur. Yalnız Fatih Dönemi’ne ait olan vakfiyesinde belirtilen köyler, mezralar, tuzla, bahçe, han, hamam, değirmen, ev, fırın gibi mülkler külliyenin oldukça büyük olduğunu, bunlar arasında cami, tekke, imaret, derviş hücreleri, türbe, hamam ve medresenin bulunduğunu kaynaklardan öğrenmekteyiz. Daha sonraki dönemlerde de muvakkithane, kütüphane ve çeşmeler eklenmiştir. Bu yapıların büyük çoğunluğu zaman içerisinde ortadan kalkmıştır. Günümüzde külliyede cami, türbe, hamam ve çeşmeler bulunur. Kaynaklarda belirtilen cami zaman içerisinde tahribata uğramış, bugünkü cami 1805 yılında yeniden yaptırılmıştır. Tek kubbeli camilerden olan yapının önünde son cemaat yeri, onun da önünde revaklı şadırvan avlusu bulunur. Avlunun kuzey kanadında ise Emir Sultan ile ailesinden bazı kişilerin gömülü olduğu sekizgen gövdeli türbe, türbenin iki yanında birer oda vardır. Bugünkü türbe şadırvan avlusunun revakları ile birlikte 1868 yılında Sultan Abdülaziz tarafından yeniden yaptırılmıştır. Emir Sultan Külliyesi Bursa’da en çok ziyaret edilen yerlerin başında gelir.

Bugün İstanbul Surları denilince Tarihi Yarımada’yı çepeçevre kuşatan surlar anlaşılmaktadır. Fakat bu surlardan önce ve sonra yapılan surlar da bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı Bizans Dönemi’nde kent genişledikçe yıkılmış, yok olmuşur. Günümüze gelemeyen bu surların, sadece inşa sırasına göre isimlerini vermek yeterli olacaktır: Bizantion Surları (MÖ VI. yüz- yıl); Septimius Severus Surları (MS 193-211); Constantinus Surları (324-337). Doğru cevap E'dir.

İstanbul’un deniz surlarının diğer bölümünü Marmara Denizi kıyısında inşa edilmiş surlar oluşturur. Bunlar, Sarayburnu’ndaki Top Kapısı ile Kara Surları’nın güneyindeki bitiş noktası (Yedikule’nin güneyi) arasındaki surlardır. Surların uzunluğu 8 500 m’dir. Beden duvarlarının yüksekliği 12,00- 13,00 m arasında değişir, kulelerin yüksekliği ise 20,00 m’dir. Surların üstünde 188 kule ve 36 kapı yer almaktadır. Depremlerle aldığı hasarların yanında 1871-1872 yıllarında Marmara kıyısında demir yolu inşa edilirken tam sekiz yerinden yıkılarak büyük bir tahribata uğramıştır. Büyük tahribatlara rağmen, deniz surlarının bazı kapılarının ismi bugün bile yöre ismi veya semt ismi olarak yaşamaya devam etmektedir. Bunlara örnek olarak, Balıkhane Kapısı, Ahır Kapısı (Ahırkapı), Küçük Ayasofya Kapısı, Kumkapı, Yeni Kapı, Davutpaşa Kapısı, Samatya Kapısı ve Mermerkule Kapısı gösterilebilir. Doğru cevap C'dir.

Diyarbakır surlarında, günümüzde 96 kule bulunmaktadır. Bu sayıya içkalenin kent içindeki duvarında bulunan kuleler dahil edilmiş, Harput Kapısı’nın batısında bulunan, 1930’larda yıkılan 6 kule dahil edilmemiştir. Cumhuriyet Dönemi’nde surlarda yapılan diğer bir tahribat ise iki kemer açıklığından oluşan Çi Kapı’nın açılmasıdır. Surların üstünde bulunan kulelerden üçü; Keçi Burcu, Ulu Beden ve Yedi Kardeş mimari özellikleri ve boyutlarının büyüklüğü bakımından diğerlerinden farklıdır. Doğru cevap E'dir.

Rumeli Hisarı İstanbul’un fethi hazırlıkları sırasında Boğaz’ın kontrolunu sağlamak amacıyla Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Tarihsel kaynaklar, 1452 Mart ayında yapımına başlanan hisarın dört ay içinde tamamlandığını belirtmektedir. Kalenin büyüklüğü ve biçimi Fatih Sultan Mehmet tarafından belirlenmiştir. Fatih, yapımı sırasında kaleyi sürekli kontrol etmiştir. Doğru cevap D'dir.

İzmir kentinin önemli simgelerinden biri olan Kadifekale günümüze çok tahrip ve ihmal edilmiş olarak gelmiştir. MÖ 4. yüzyılda Helenistik Dönem’de, Büyük İskender’in iki komutanı tarafından kurulan görkemli antik İzmir kentinin akropolünün Erken Bizans Dönemi’nde kaleye dönüştürülmesi ile oluşmuştur. Doğru cevap C'dir.

Birinci Dünya Savaşı sırasında, 1915 yılında Bodrum ve kale denizden ağır bir bombardımana tutulmuştur. Bombardımandan özellikle İngiliz Kulesi, güney beden duvarı ile Fransız ve İtalyan Kuleleri büyük hasar görmüştür. 1960’lı yıllara kadar harap durumda boş kalan kale, bu yıllarda restore edilerek Türkiye’nin ilk ve tek “Sualtı Arkeoloji Müzesi” olarak kullanılmaya başlamıştır. Doğru cevap D'dir.

Bugün eski kent merkezinin ortasında bulunan kale, bir höyük üstünde inşa edilmiştir. Yapılan sondaj kazılarında, Höyük’te MÖ 5600 yıllarına kadar geri giden buluntular ortaya çıkarılmıştır. Kale, Roma İmparatorluğu zamanında savunma amaçlı bir karakol gibi inşa edilmiştir. Bizans Dönemi’nde, Roma beden duvarları ve kuleleri yükseltilerek daha güçlü bir duruma getirilmiştir. Kalenin bugünkü görkemli biçimini alması, Eyyubiler Dönemi’nde gerçekleştirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Adıyaman ilinde, Kahta-Gerger yolunda, Kahta Çayı üzerinde bulunan Cendere Köprüsü, Anadolu’daki en sağlam Roma Dönemi köprüsüdür. Doğru cevap C'dir.

Bursa’da kentin içinde Yeşil semtini ikiye ayıran Gökdere Vadisi’nde, aynı adı taşıyan derenin üzerinde bulunan Irgandi Köprüsü ilginç bir mimarlık anıtıdır. Tarihsel belgelerden, köprünün 1442 yılında Ali el-Irgandi’nin oğlu tüccar Muslihuddin tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Köprünün mimarı Abdullah oğlu Timurtaş’tır. Köprünün yazıtı yoktur. Eski kaynaklardan köprüde 31 dükkan, bir mescit ve iki ahır bulunduğu anlaşılmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Göbeklitepe

Odin

Ana Tanrıça

Bereket

Letoon

Adıyaman

Eskişehir