TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI I

Doğru yanıt "A" şıkkı, "Mimar Sinan Dönemi"dir.

Doğru yanıt "C" şıkkı, "II.Beyazid Külliyesi"dir.

Doğru yanıt "E" şıkkı, "Vakıf"tır.

Doğru yanıt "B" şıkkı, "Ehli hiref"dir.

Doğru yanıt "E" şıkkı, "I, III, IV"dür.

Doğru yanıt "A" şıkkı, "I, II, IV"dür.

Doğru yanıt "C" şıkkı, "Şam Süleymaniye Külliyesi"dir.

Doğru cevap "B" şıkkı, "Şehzade Camii"dir.

Doğru yanıt "E" şıkkı, "Manisa Muradiye Külliyesi"dir.

Doğru yanıt "D" şıkkı, "Hatay Sokullu Kervansarayı"dır.

Sinan, kare plan ve yarım kubbeli tasarımlardan sonra yeni arayışlar içine girmiş, aradığı çözümü kendisinden önce yapılan, 24 metre çapındaki çok büyük kubbesi altı dayanağa oturan Edirne Üç Şerefeli Cami’de bulmuştur. Bu cami, altıgenin sivri uçları yanlara geliyor, ayrıca iki yanına 10.60 metre çapında ikişer kubbe ilavesiyle cami, enine gelişen bir plan gösteriyordu. Sinan, altıgen şemayı çok sevmiş ve Sinan Paşa, Kara Ahmed Paşa, Molla Çelebi, Kadırga Sokullu Mehmed Paşa, Babaeski Semiz Ali Paşa ve Üsküdar Atik Valide Camilerinde olmak üzere altı cami yapısında denemiştir. Sinan Paşa Camii’nde pek fazla değişiklik yapmadan Üç Şerefeli Cami’nin plan şemasını uygulamıştır.

Kare plana oturan kubbeli camilerinden Haseki Hürrem Sultan Camii’nde kubbe, dört duvara oturur. Aynı tarihlerde yaptığı Mihrimah Sultan Camii’nde, kubbeyi üç taraftan yarım kubbelerle sarmış, Şehzade Cami’de dört ayağa oturan kubbeye dört yarım kubbe ilave ederek kareye oturan kubbe ve yarım kubbe şemasını bitirmiştir. Bu yapıda tam bir merkezi mekân bulunmaktadır. Daha sonra yaptığı Süleymaniye Camii’nin, dört ayağa oturan 26.00 metre çapındaki kubbesini iki yarım kubbe ile desteklemiştir.

Sinan, Tahtakale Rüstem Paşa Camii’nde (1561?-63) sekizgen tabana oturan kubbeyi denemiştir. Bu cami şeması Edirne Selimiye Camii (1568-75) için bir deney gibi düşünülebilir. Azapkapı Sokollu, Nişancı Mehmet Paşa, Fatih Mesih Mehmet Paşa camileri ise tarihsel olarak daha sonra tasarlanmıştır.

Sinan’ın yapılarının büyük çoğunluğu başkent İstanbul’dadır. Bu yapıların kimi İstanbul’un siluetini yaratan tepe noktalarında, kimi ulaşımı kolay deniz kenarlarındadır. Kimi de İstanbul’a giren ve çıkanlar için önemli konaklama noktalarındadır. Sinan baş mimarlığı süresince 400 den fazla yapı tasarlamıştır. İstanbul’da Sinan’dan günümüze ulaşan yapı sayısı üç yüzü geçmektedir. Mimar Sinan Edirne kent merkezinde ise kronolojik sıra ile Taşlık Camii (1473), Kanuni Köprüsü (1553-54), Rüstem Paşa Kervansarayı (1561) Yalnız Göz Köprüsü (1567), Ali Paşa Çarşısı (1568-69), Sokullu Hamamı (1568-69), Selimiye Camii (1569-75), Şeyh Çelebi Camii (1574-75), Defterdar Mustafa Paşa Camii (1576) ve Hacılar Ezanı Namazgahı (16. yy. sonu) inşa etmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda yapı faaliyetlerinin en yaygın olduğu dönem, Mimar Sinan dönemidir. Sinan’ın 50 yıllık baş mimarlık hizmeti bütün Osmanlı mimarlığında etkisini göstermiştir. Bu dönemde mimarlık Sinan’ın elinde yeniden biçimlenmiş, mekân-strüktür ilişkileri araştırma konusu olmuş, strüktür kavramı açıklığa kavuşmuş, formlar standartlaşmış, bezeme sadeleşmiş, yapı organizasyonu gelişmiştir. Bütün bu çabalar, Sinan’ın kişiliğinden kaynaklandığı kadar dönemin rasyonel tutumuna, çok yetenekli bir yönetim sınıfının varlığına ve ekonomik olanaklara bağlıdır.

İstanbul’un alınmasından önce başkent Bursa’da yapılan ters T planlı çok amaçlı camiler tasarımlarıyla dikkat çeker. Bu camiler hem bir ibadet mekânı hem de dini kültür ve sosyal merkez görevi yapıyordu.

Çok kubbeli ve çok ayaklı ulucami tipi ise daha eskiye uzanan bir geleneğin devamıydı. Osmanlı mimarisinde revaklı avlu ve dört minare, Edirne Üç Şerefeli Camii’nde, özgün ve öncü olmuştur. Günümüze gelen ve inşa tarihi bilinen ilk cami, 1333 tarihli İznik Hacı Özbek Camii’dir. Eyvanı ilk olarak camii mimarlığında “namazgah camii” tipinde, İlk Müslüman Türk Devleti olan Karahanlılar uygulamıştır.

İstanbul’daki ilk tıp medresesi, Süleymaniye Külliyesi programına eklenen tıp medresesidir.

Sinan döneminde yapılan hastanelerden Haseki Hastanesi, Hürrem Sultan tarafından özellikle kadınlara hizmet için yaptırılmıştır. Sekizgen bir avlunun çevresinde yer alır. Hastalar için özel mutfağı vardır.

Sarayın kendi sanatçılarını topladığı bir örgütü vardı. İmparatorluğun sanatını yaratan bu topluluğa Ehli hiref teşkilatı denilmektedir.

Osmanlı Devletindeki bütün ilmî faaliyetler, İslâm dini esaslarına göre kurumsallaşmıştır. İlmiye teşkilâtında; medrese, müderris, kadı, padişah hocaları, kadı askerler, nakibül-eşraf, müftü veya şeyh-ül-islâm ve bunların denetimindeki kurumlar vardır. Merkez Teşkilatı, merkeziyetçi idareye sahip Osmanlı Devletinin başı, padişah, sultan, hünkâr, hân, hakan da denilen hükümdardı. Eyalet Teşkilatı, devlet teşkilâtında en büyük idari bölümdür. Saray Teşkilatı, Osmanlı Devletinin kuruluşundan sonra, gelişen kurumlardan bir tanesidir. Saraylar, padişahların hem ikamet ettikleri yer ve hem de bütün devlet işlerinin görüşülüp karar verildiği en yüksek devlet dairesiydi.

Sinan’ın hayatı ve eserleri hakkında bize bilgi veren bazı kaynaklar vardır. Bugün Topkapı Sarayı arşivinde olan bu kaynakların ilkleri, Sinan’ın yazdığı tahmin edilen üç müsvedde kitapçıktır. Sinan bu müsveddeleri şair Sai Çelebi’ye vermiş ve daha süslü olarak yazılmasını istemiştir. Sai Çelebi, biri müsvedde olmak üzere şiir ve nesir olarak iki eser hazırlamıştır. Tezkiretü’l Bünyan ve Tezkiretü’l Ebniye adı verilen bu eserlerin çeşitli yazmaları vardır. Tezkiretü’l-bünyân, Mimar Sinan’ın ağzından hâtıraları ihtiva eden bu eser de nazım ve nesir olarak kaleme alınmış olup, Sinan’ın çocukluk çağından mimarbaşı oluşuna kadar hayatı ve önemli altı eserinin yapılışını hikâye etmektedir.

Keşfu’l-Akabe, Anadolu’da yazıldığı bilinen, en erken tarihli kaynak olduğu kabul edilen, günümüze gelebilmiş ilk eser, Kayserili İbnü’l Kemal’in Danişmendli Beyliği’nin kurucusu Gümüştekin Ahmet Gazi (öl.1105) adına kaleme aldığı Farsça bir eserdir. Otomata adıyla bilinen Arapça Kitab fi Ma’rifet el-hiyel el-Hendesesiyye adlı minyatürlü kitap, mühendis ve mucid El-Cezerî’nin, Diyarbakır Artuklu hükümdarı Melik Nâsiruddîn Mahmud’un isteği üzerine hazırladığı bir eserdir. Divan-ı Kebir ise Mevlânâ Celâleddin Rumî’nin, tasavvufî anlayışını ve düşüncelerini ortaya koyduğu Farsça yazmış olduğu eserlerinden biridir. Mûnis el havarif, 1271-1272 tarihinde Aksaray ve Kayseri’de Sivaslı İbn El Sicistani, tarafından yazılan minyatürlü Selçuklu yazmasının bölümlerinden birinin adıdır.

1538-51 tarihleri arasında Hürrem Sultan adına yapılan, İstanbul Haseki Külliyesi, Sinan’ın ilk büyük eseridir.

Şehzade Mehmed, Şam Süleymaniye, Payas Sokollu, Atik Valide külliyeleri 1543 yılından sonra inşa edilmişlerdir.

Kayseri Sultanhanı Kervansarayı, Kayseri-Sivas karayolunun 50.km.sinde bulunmaktadır. Selçuklu Sultanı 1. Alaattin Keykubat zamanında (1232-1236) yapılmıştır.

Sinan’ın planladığı en görkemli kervansaray Hatay Payas’ta bulunan Sokollu Kervansarayı’dır. Hac yolu ve ticaret limanı üzerinde yapılan kervansaray çok büyük bir alana yayılmıştır. Cami, tekke, hamam, mektep, çok büyük bir arasta, kervansaray, misafirhane ve imareti içerir. Lüleburgaz Sokollu Kervansarayı da bugün yıkılmış olsa da çok büyük bir kervansaray, imaret ve arasta içeriyordu. Şam Süleymaniye Kervansarayı da imareti ile büyük bir yapıdır. Şam Süleymaniye Kervansarayı da büyük bir külliye içinde yer alıyordu.