TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI I

Sinan, Ayasofya’nın güçlü ve zayıf taraflarına hakim bir mimardı. Yapacağı yeni cami artık Ayasofya gibi kare dayanağa oturmayacaktı. Sekizgen böyle büyük bir kubbe için çok daha güvenliydi. Kemer sayısı sekize çıkarsa kemer açıklıkları küçülüyor, kubbe büyüklüğü, her tür ölçünün üstüne çıkarak, kainatı temsil etme gücünü kazanıyordu. Ve bu görünüşün Ayasofya ile hiçbir ilgisi yoktu. Artık Ayasofya reddediliyor ve yeni bir değer ortaya konuyordu ki bu da Selimiye’ydi. İşte Sinan böylece Ayasofya’yı aşmış oldu.

Sinan, anılarında Şehzade Camii’ni çıraklık, Süleymaniye’yi kalfalık, Selimiye’yi ise ustalık eseri olarak görür.

Selimiye Camii’nde Sinan statik bakımdan daha güvenli olan sekizgen dayanak üzerine oturan kubbeyi seçer.

Sekizgen üzerine oturan kubbe şüphesiz Sinan’a özgü değildir. Daha once Antik Dönem’de bile örnekleri vardı. İstanbul’da 572 tarihli Sergius Bacchus Kilisesi’nin (daha sonar Küçük Ayasofya Camii adını alır) kubbesi de sekiz dayanaklıdır. Kudüs’teki 691 tarihli Kubbetüs Sahra’nın da sekizgen dayanaklı bir kubbesi vardı.

Arasta Selimiye'ye gelir getirmesi amacıyla Sinan tarafından planlansa da II. Selim’in vakitsiz ölümü üzerine sonradan III. Murad döneminde vakıf olarak Mimar Davud Ağa tarafından yapılmıştır.

1584 yılında Selimiye’nin minarelerinden birine yıldırım düşmesiyle minare yıkılmış ve camiye hasar vermiştir. 1605, 1611, 1614, 1692, 1860, 1862 yıllarında da minarelere yıldırım düşmüş bazen minarelerin yeniden yapımı gerekmiştir. 1932 de büyük bir fırtınada minarelerin külâhları kopmuştur.

II. Selim, 1548-1550 yılları arasında şehzadeliği sırasında Edirne'de vali olarak kaldı. Selim ve Edirne halkı birbirlerini sevdiler. Hatta II. Selim padişah olduktan bir süre sonra dahi ilk saltanat yıllarını Edirne'de geçirdi. Dolayısıyla padişahın bu süre zarfında Edirne'ye yönelik bir gönül bağı geliştirdiği düşünülmektedir. Bu nedenle Selimiye Camiinin Edirne'de inşa edildiği savunulur. Doğru cevap A'dır.

A, B, C ve D seçenekleri Edirne'nin Osmanlı zamanında taşıdığı önemi anlatmaktadır. Fakat Edirne, Cumhuriyet kurulana kadar ekonomisi tarıma bağlı bir kent durumundaydı. Doğru cevap E'dir.

Mimar Sinan yaklaşık 100 yıllık yaşamında inşa ettiği eserlerin çoğunda Ayasofya'nın mimarisi ve görkeminden etkilenmiştir. Tüm eserlerinin anlatıldığı Tezkiretül Bünyan kitabında özellikle Hristiyanların Ayasofya'nın kubbesi büyüklüğünde bir kubbenin Müslüman ülkesinde yapılamaması karşısında övünmeleri, Mimar Sinan'ın içinde ukde kalmıştır. Uzun yıllar çalıştıktan sonra Selimiye Camii ile Ayasofya'yı geçmiştir. Doğru cevap B'dir.

II. Selim'e kadar daha önce hiçbir padişah öldükten sonra Ayasofya'ya gömülmemiştir. Ayasofya'ya bir minare ve medrese yaptıran II. Selim ve oğlu III. Murad Ayasofya'ya gömülen ilk padişahlardır. Doğru cevap D'dir.

1568-1574 yılları arasında yapımı tamamlanan ve II. Selim zamanında yapılan Edirne'deki Selimiye Camii Mimar Sinan'ın ustalık eseri olarak gördüğü bir yapıdır. Doğru cevap C'dir.

Caminin kubbesinin tam altında bulunan yapı Müezzin mahfilidir. Kubbenin tam altında olmasıyla akustik odakta yer alır ve sesin mekan içine dengeli yansımasını sağlar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Osmanlı padişahi II. Selim zamanında başlanan ve yapımı III. Murad zamanında tamamlanan Selimiye Camii ve Külliyesini, iki medrese, muvakkithane, arasta, türbe ve sıbyan mektebi oluşturur. Bu yapı kompleksinde darüşşifa yani şifahane yoktur. Doğru cevap E'dir.

A,B,D ve E seçeneklerindeki bilgiler doğrudur. C seçeneğinde verilen bilgi yanlıştır. Çünkü Ayasofya İstanbul'da yer alırken Selimiye Camii Edirne'de yer alır. Doğru cevap C'dir.

Selimiye Camii'nin yapım tarihleri 1568-1574 yılları arasındadır. 12 Aralık 1574 tarihinde II. Selim'in inşasını başlattığı Selimiye Camii'ni açılışını göremeden vefat eder. Cami ve arasta ile külliyenin gelir getirici yapılarını tamamlayan padişah III. Murad olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Hünkar Mahfilinde bulunan çinilerin bir kısmı 1878 Rus işgalinde sökülüp götürülmüştür. Bugün yerlerine boya ile çini desenleri yapılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Osmanlılar zamanında da aynı niteliğini sürdürdü. Edirne, Birinci Murad tarafından 1361 tarihinde alındı. O zaman başkent Bursa idi. Osmanlıların devamlı batıya seferler yapması Edirne’nin serhat şehri, askeri üs, başkent olarak seçilmesinin nedenlerinden biri olmalıdır.

II.Selim, 1548-50 yılları arasında şehzadeliği sırasında Edirne’de vali olarak kaldı.  II. Selim 1566 yılında sultan olduğunda 42 yaşındaydı ve ilk saltanat yılını Edirne’de geçirdi. 1567 yılında da 8-10 ay Edirne’de kaldı ve yeni bir cami yaptırma fikri o zaman oluştu.

Sinan daha önce yaptığı pek çok camide çeşitli plan tipleri ortaya koymuş ve uygulamıştı. Ama aklında hep Ayasofya’yı geçme arzusu vardı. Kendi sözleriyle bu fikrini şöyle ifade etmiştir: " Ayasofya kubbesi gibi büyük bir kubbe İslam Devleti'nde yapılmamıştır diye, kâfirlerin mimar geçinenleri ‘Müslümanlara karşı galebemiz vardır’ derlerdi. O kadar büyük bir kubbeyi durdurmak son derece zordur. ‘Benzerini yapmak mümkün olsa yaparlardı’ dedikleri, bu zavallının yüreğinde bir ukde olup kalmıştı.” (Tezkiretül Bünyan)

Külliyeyi, ana yapısını caminin teşkil ettiği iki medrese, muvakkithane, arasta, türbe (III. Ahmed’in oğlu Selim Türbesi 1718) ve sıbyan mektebi oluşturur. Darüşşifa sağlık işleriyle ilgili olup Selimiye Camide yer almamaktadır.