TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI I - Deneme Sınavı - 9

Sinan, anılarında Şehzade Camii’ni çıraklık, Süleymaniye’yi kalfalık, Selimiye’yi ise ustalık eseri olarak görür.

Selimiye Camii’nde Sinan statik bakımdan daha güvenli olan sekizgen dayanak üzerine oturan kubbeyi seçer.

Sekizgen üzerine oturan kubbe şüphesiz Sinan’a özgü değildir. Daha once Antik Dönem’de bile örnekleri vardı. İstanbul’da 572 tarihli Sergius Bacchus Kilisesi’nin (daha sonar Küçük Ayasofya Camii adını alır) kubbesi de sekiz dayanaklıdır. Kudüs’teki 691 tarihli Kubbetüs Sahra’nın da sekizgen dayanaklı bir kubbesi vardı.

Arasta Selimiye'ye gelir getirmesi amacıyla Sinan tarafından planlansa da II. Selim’in vakitsiz ölümü üzerine sonradan III. Murad döneminde vakıf olarak Mimar Davud Ağa tarafından yapılmıştır.

1584 yılında Selimiye’nin minarelerinden birine yıldırım düşmesiyle minare yıkılmış ve camiye hasar vermiştir. 1605, 1611, 1614, 1692, 1860, 1862 yıllarında da minarelere yıldırım düşmüş bazen minarelerin yeniden yapımı gerekmiştir. 1932 de büyük bir fırtınada minarelerin külâhları kopmuştur.

Bu oluşumdaki temel amaç, devlet tarafından bilinçli olarak oluşturulan Hitit tanrıları aracılığıyla toplumu tek bir çatı altında toplayıp yönetim alanında kolaylık sağlama isteğidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Friglerin inanç sistemlerinde önemli bir yeri olan Matar ya da sonradan ismi Kybele olarak değişen Ana Tanrıça adına kurulan en önemli kült merkezi, Eskişehir'in Sivrihisar ilçesinde bulunan Ballıhisar Köyü'nde yer alan Pessinus Antik Kenti'dir. Diğer seçeneklerden Gordion Frig başkenti, Tuşpa Urartuların başkenti, Boğazköy Hititlerin başkenti ve son olarak Efes ise Artemis Tapınağının bulunduğu Antik Yunan Kenti'dir. Doğru cevap C'dir.

Anadolu'da ilk örneklerini Frig ve Lidya toplumunda gördüğümüz ve daha sonra gelen toplumlarda da görülen içerisinde daha çok seçkin sınıftan kimselerin bir mezarı ve mezarın üzeri genellikle toprak veya çakıl yığılarak oluşturulan yapay tepe, tümülüs olarak adlandırılır. Doğru cevap E'dir.

Musevilerin ibadet yerleri olan sinagoglar doğu batı yönünde yapılır. En kutsal yeri kutsap kitapları Sefer Tora'nın konulduğu ehaldir. Ayrıca özel günlerde Sefer Tora'ların çıkarılarak okunduğu teva kürsüsü bulunmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Hristiyanlığın yaygınlaştığı ilk dönemlerde bu dine inananlar üzerinde Romalıların büyük bir baskı ve tehditi bulunmaktaydı. Roma imparatoru I. Constantinus'un yaptığı birtakım düzenlemeler ile birlikte bu baskı hafiflemiş ve Hristiyanlık serbestleşmeye başlamıştır. Bu imparatordan önce Hristiyanlar ibadetlerini gizlice katakomp denilen ibadet yeri olarak tasarlanmış yerlerde yapmaktaydı. Katakomplar aynı zamanda Hrıstiyanların ölülerini gömdükleri yerlerdi. Doğru cevap A'dır.

Roma döneminin kamusal işlev taşıyan bazilikal yapılar Hristiyanlığın kabul edilmesiyle birlikte inşa edilen ilk kiliselerin plan tipini oluşturmaktadır. Bazilikalar, genellikle uzunlamasına dikdörtgen planlıdır. Doğru cevap D'dir.

Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi'nde, toplumun ihtiyacına cevap verecek şekilde genellikle ana yapısını bir caminin oluşturduğu değişik işlevli birden fazla yapıdan oluşan yapı toplulukları  ve külliyeler inşa edilmiştir. Bunlardan birisi de Mengücek Beyliği tarafından inşa edilen ve UNESCO Dünya Miras Listesi'nde bulunan Sivas ilindeki Divriği Ulu Cami'dir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Selçuklu ve Beylikler Dönemi’nde giderek artan bir tempoyla çok ayaklı mihraba paralel ya da dik sahınlı, çok ya da eş bölüntülü, tek tonoz ya da kubbe örtülü olabilen değişik plan şemalarına sahip çok sayıda kârgir kuruluşlu cami ve mescit yapıları inşa edilmiştir. Bu plan şemaları içerisinde yer almayan kubbeli bazilikalar Bizans dönemi kiliselerin plan tiplerinden biridir. Doğru cevap D'dir.

1333 yılında inşa edilen İznik Hacı Özbek Camii, Erken Osmanlı döneminin bilinen en erken tarihli kare planlı kubbe örtülü camisidir. Kubbesine prizmatik üçgenlerin oluşturduğu üçgen kuşakla geçilen caminin batı cephesine üç bölümlü son cemaat yeri dayanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

1942 yılında yapılan projeyi kazanan II. Ulusal Mimarlık Dönemi mimarlarından Emin Onat ve Orhan Arda tarafından, 1942-1953 yılları arasında Anıtkabir inşa edilmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Osmanlılar, Anadolu’da da pek çok kubbeli yapı örneğiyle karşılaştılar. Bunlardan en önemlisi kuşkusuz oldukça erken bir dönemde 6.yy.da yapılan Ayasofya idi. Osmanlılar Ayasofya’yı tanıdıkları andan itibaren ona büyük bir hayranlık duymuşlardır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

A, B, C ve E seçenekleri Mimar Sinan'dan önce inşa edilmiş eserlerdir. Ancak Kılıç Ali Paşa Camii Mimar Sinan'ın yaptığı bir eserdir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

İslam hukukunda vakıf, toplum için bir hayır kurumu niteliğindedir. Vakıfta bir yanda hayır amaçlı kurulacak yapılar, diğer yanda bu yapıların giderlerini ve sürekliliğini sağlayacak gelir kurumları bulunur. Vakfı yapan kişi veya kişiler bu iki tarafı da belgeler, ayrıca vakfın nasıl işleyeceğini, kimlere nasıl hizmet vereceğini, kimlerin hizmetli olarak çalışacağını, alacağı ücreti, artı gelirin nasıl kullanılacağını vb. Konuları tasarlar, bir mütevelli (yönetici) tayin eder ve kadıya başvurur. Vakıf, kadının ve sonra sultanın onayı ile geçerlilik kazanır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

II. Selim, 1548-1550 yılları arasında şehzadeliği sırasında Edirne'de vali olarak kaldı. Selim ve Edirne halkı birbirlerini sevdiler. Hatta II. Selim padişah olduktan bir süre sonra dahi ilk saltanat yıllarını Edirne'de geçirdi. Dolayısıyla padişahın bu süre zarfında Edirne'ye yönelik bir gönül bağı geliştirdiği düşünülmektedir. Bu nedenle Selimiye Camiinin Edirne'de inşa edildiği savunulur. Doğru cevap A'dır.

A seçeneği Osmanlı Devleti'nde, şehirlerde geceleri dolaşan güvenlik kuvvetini,

B seçeneği Osmanlı askerî teşkilâtında, silâhların tedariki, muhafazası ve sefer zamanında cepheye götürülmesiyle vazifeli kapıkulu ocağını,

D seçeneği asker olmayan memur sınıfı,

E seçeneği İslam devletlerinde seyyidlerin ve şerîflerin doğum ve vefât kayıtlarını tutan ve işleriyle ilgilenen müessesenin idârecisini ifade eder.

Doğru cevap C seçeneğidir.