TÜRKİYE'NİN KÜLTÜREL MİRASI I - Deneme Sınavı - 1

Sinan’ın tasarladığı en ilginç iki türbe Kanuni Süleyman ve II. Selim Türbeleridir. Kanuni Sultan Süleyman Türbesi sekiz kenarlı olup dışarıdan tek katlı bir revakla sarılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Emin Onat ve Orhan Arda 1942 yılında Anıtkabir için düzenlenen proje yarışmasını kazanan iki mimardır. Her ikisi de II. Ulusal Mimarlık Dönemi içinde eserler vermiş mimarlardır.

Vakıf eserleri içinde en önemli yapılardan biri de imaretlerdir. İmaretler külliyelerin medrese öğrenci ve öğretmenlerine, misafirlerine, cami görevlilerine ve mahalledeki fakirlere bedava yemek dağıtan aşevleridir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Sinan bir istihkam subayı olarak uzun yıllar hizmet ettiği orduda zaten pek çok köprü yapmıştı. Mimarbaşı olduktan sonra yaptığı Büyükçekmece Sultan Süleyman Köprüsü ve Bosna Vişegrad Drina Sokollu Köprüsü yaptığı önemli köprüler arasında yer alır.Doğru cevap B şıkkıdır.

İstanbul’un su ihtiyacını karşılamak için 55 km uzaklıktan su toplayıp kente getirilmesi sekiz yıl sürmüştür. On beş yıl değildir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yemek her odada ve sofada yenilebilir. Aile yemeğini mutfakta yer. Kalabalık olduğu zaman sofaya da yemek düzeneği kurulabilir. Yemek yerde yenir. Önce yere bir sofra bezi serilir üzerine tahtadan daire biçimli bir ayaklı tabla veya ayakcak üzerinde bir bakır sini konulabilir. Tabla veya sini üzerine bir örtü serilmez. Sofra çevresine minderler konulur; ya herkese peşkir verilir veya uzun bir peşkir sofrayı çevreler. Çorba, pilav ve hoşaf için kaşık kullanılır. Yemeklerde çatal ve bıçak kullanılmaz, yemek tek kaptan elle yenir. Yabancı misafirler için eğer harem ve selamlıklı bir ev düzeni varsa ya servisi evin genç erkekleri yapar veya dönme dolap denilen döner bir dolabın raşarına konan yemekler haremden selamlığa ulaştırılır. Böylece kadın yabancı erkeğe görünmemiş olur. Misafir yemeklerinde de kadınlar ve erkekler ayrı zamanlarda yemek yerler.

Safranbolu’nun koruma imar planı yapıldı. Her ne kadar bu planda korumayla ilgili pek çok madde varsa da Bağlar’daki parsel büyüklüğünün küçük tutulması sanki geri kalan parselin satılmasıyla eski evin korunacağı düşüncesine dayanıyorsa da her eski evin yanında yeni bir ev hatta yeni bir apartman yapılınca neyin korunduğu ana fikri kayboldu. Zaman içinde kente önce yerli sonra yabancı turist akını başladı. Bu insanlar için hiçbir otel yoktu. Birtakım kişiler hem Safranbolu aşkıyla hem de bir hizmet verdiklerini düşünerek bazı büyük evleri satın aldılar ve onları otele ve lokantaya çevirdiler. Bu sırada özellikle alt katlar otelin mutfak, yemekhane alanı olarak kullanılınca Safranbolu evinin en önemli mekânı olan alt kat düzeni kayboldu. Hatta çoğu kez üst katların düzeninde de değişiklikler yapılarak sofanın bazı bölümleri odaya çevrilerek oda sayısı arttırılmaya çalışıldı. Evin iç düzeni artık anlaşılmaz bir duruma düştü. Bu girişimciler bir yandan kendileri Safranbolu’da yaşarken bir yandan da geçimlerini ve hatta fazlasını elde ettiler. Bazı dernekler sokak boyunca ev cephelerini onarmaya çalıştı ama büyütülmüş pencereleri eski durumuna getiremediler, oluklu kiremitleri Marsilya tipi kiremitle tamamladılar. Turizm sayesinde pek çok yapı onarım gördü, işlev kazandı ama ortamı ticaret kokusu sardı. Her yerde ilanlar, panolar, olur olmaz hediyelik eşya satan dükkânlar ortaya çıktı. Diğer yandan araçlar ve hatta yayalar için kolaylık olsun diye taş kaldırımlı sokaklar asfalt veya parke taşıyla kaplandı. Yine araçlar için dar geldiği gerekçesiyle yollar genişletildi. Yüksek bahçe duvarları yıkıldı yerine alçak bir duvar üstünde demir bir parmaklık yer alıyordu. Sokaklar bu duruma gelince arkasındaki evler artık geleneksel dokunun bir parçası olamazdı. Kent nüfusu artınca şebeke suyu yetersiz kaldı. Kolay bir çare olarak Bağlar’daki bahçeleri sulayan su şehir suyuna katıldı, bahçeler susuz kaldı, ağaçlar kurumaya başladı. Bu durum Bağlar’ın önemini tekrar yitirmesine neden oldu.

UNESCO tarafından 1975 yılı, Avrupa Mimarlık Mirası Yılı ilan edildi ve Türkiye ilk kez bu etkinliği Safranbolu’da uyguladı. Safranbolu evlerinin önemi, güzelliği ve korunması konuşulur oldu. Bu etkinlikler her yıl Safranbolu Haftası olarak onlarca yıl kutlandı. Safranbolu’nun koruma imar planı yapıldı. Her ne kadar bu planda korumayla ilgili pek çok madde varsa da Bağlar’daki parsel büyüklüğünün küçük tutulması sanki geri kalan parselin satılmasıyla eski evin korunacağı düşüncesine dayanıyorsa da her eski evin yanında yeni bir ev hatta yeni bir apartman yapılınca neyin korunduğu ana fikri kayboldu. Zaman içinde kente önce yerli sonra yabancı turist akını başladı. Bu insanlar için hiçbir otel yoktu. Birtakım kişiler hem Safranbolu aşkıyla hem de bir hizmet verdiklerini düşünerek bazı büyük evleri satın aldılar ve onları otele ve lokantaya çevirdiler. Bu sırada özellikle alt katlar otelin mutfak, yemekhane alanı olarak kullanılınca Safranbolu evinin en önemli mekânı olan alt kat düzeni kayboldu. Hatta çoğu kez üst katların düzeninde de değişiklikler yapılarak sofanın bazı bölümleri odaya çevrilerek
oda sayısı arttırılmaya çalışıldı.

İlyada Destanı ilke kez 1488 yılında kitap olarak basılmıştır.

Edirne Sarayı, yapıları,kuruluşu ve işleyişi bakımından Topkapı Sarayı’na benzer. Doğru cevap C'dir.

 II.Selim’in saltanatı 1566-1574 yılları arasında sadece sekiz yıl sürmüştür. Doğru cevap A'dır.

Sekiz Destekli plan tipinde, orta nefin üzerini örten kubbe, sekiz destek üzerine oturur. Kubbe geçişleri genellikle tromp olarak biçimlendirilmiştir. Sekiz Destekli plan tipinin Bizans mimarisinde Makedonya Sülalesi Dönemi’nde (856–1056) özellikle Yunanistan ve Kıbrıs’ta tercih edildiği görülür. “Ada Tipi” ve “Kara Tipi” olmak üzere iki çeşitlemesi vardır.

Anadolu Türk Dönemi’nin en erken tarihli mezar taşları ve sandukaları, mezar mimarisi açısından bir açık hava müzesi niteliğini taşıyan Ahlat’ın tarihi mezarlıklarda yer alırlar. En erken 1158 yılını veren Ahlatşahlara ait bir kaç taş sanduka ile mezar taşının bulunduğu Ahlat Meydanlık mezarlığında 11-16. yüzyıllar arasına tarihlenen değişik boyut ve biçimlerde mezar taşları, sandukalar ve akıtlar bulunmaktadır.

Selçuklu Dönemi’nin kapalı avlulu medrese kuruluşlarına benzeyen mimari özellikler taşıyan tasavvuf ehli için yapılmış dinsel yapıları, Horasan’da sufi hareketlerinin başladığı 8. yüzyılın sonlarından itibaren sufilerin evlerde toplanması nedeniyle Orta Asya ev mimarisine bağlanan özellikler taşırlar. İnzivaya çekilenlerin konaklama ve barınma işlevini yerine getiren küçük ölçeklilerine Horasan’da olduğu gibi Selçuklu Dönemi’nde de hanikâh denilmiştir. Hanikâhlardan farklı olarak tasavvuf ehlinin konakladığı han benzeri büyük ölçekli korunaklı yapılara rıbat, hanikâhlarla irtibatlı olarak gelişen bir şeyh ve onun müridleri için inşa edilmiş, genel olarak konaklama, mescit ve toplantı mekânına sahip yapılara zaviye, zaviyelerin yanına şeyhin türbesinin de yapıldığı, eğitimin belli usullere bağlı olarak tarikatleştiği daha büyük yapı topluluklarına genel olarak tekke denilmektedir.

Çok tanrılı Romalıların tapınakları Etrüsk ve Yunan geleneğinin devamıdır. Etrüsklerin kullandıkları yapı tekniği ile kireç harcı Roma mimarisinin gelişmesindeki önemli etkenlerden biridir. Bu harcın kullanılması sayesinde Roma mimarisinin belirleyici ögelerinden kemer ve kubbe tekniğinde gelişme sağlanmıştır. Yüksek bir kaide üzerinde, ön cephesinde geniş bir merdivenle çıkılan derin bir portik ve gerisindeki dikdörtgen celladan oluşan Roma tapınakları Etrüsk geleneğinin bir devamı olarak karşımıza çıkar. Anadolu’daki Roma tapınaklarında Yunan geleneğinin devam ettiği izlenir.

En seçkin anıtları Boğazköy’de karşımıza çıkan Hititler, diğer ilkçağ toplumları gibi çok tanrılı bir dine sahipti. Tanrıları, Hurri, Hatti, Hint-Avrupa, Luvi, Kuzey Mezopotamya, Kuzey Suriye hatta îndo Ari ırktan oluşan değişik kökenlere sahiptir. Hurri kökenli Gökyüzü ve Fırtına tanrısı Teşup bu tanrıların başında yer almaktadır. Matar bir Frig tanrısı, Kuvava Lidyalılar'da ana tanrıça Kybele'nin diğer adıdır. Hades ise Antik Yunan tanrılarından biridir.

1927 yılında yabancı uzmanlara Türkiye’de çalışma olanağı tanınınca, mimarlık alanında dönemin Avrupa mimarlık akımları ile 1930’lu yılların başından itibaren kaynağını geleneksel sivil mimariden alan II. Ulusal Mimarlık üslubu belirmeye başlar. 1950’li yılların başından itibaren çağdaş mimarlığa geçiş hızlanmıştır. 1942 yılında yapılan Anıtkabir proje yarışmasını kazanan II. Ulusal Mimarlık Dönemi mimarlarından Emin Onat ve Orhan Arda Anıtkabir’i (1942-1953), Feridun Kip, İsmail Utkular ve Doğan Erginbaş Çanakkale Zafer ve Meçhul Asker Anıtı’nı (1944) inşa etmişlerdir. Erkut Şahinbaş ise daha sonraki dönemlerde eserleri olan bir mimardır.

İslam Hukuku’na dayanılarak yönetilen Osmanlı toplumunda Gayrimüslimlerin Müslümanlarca kutsal sayılan bazı bölgelerde yerleşmelerine, tamamen tahrip olmamışsa yeni kiliseler inşa etmelerine izin verilmiyordu.

Osmanlılar, Küçük Kaynarca Antlaşması (1774) ile Ortodoks cemaati üzerinde Rusya’nın himayesini kabul ettikten kısa süre sonra, Ruslarla yaptıkları Aynalı Kavak Antlaşması’nda (1779) yer alan Hristiyanların, yeni kiliseler yapabilmelerine ve eski kiliselerini onarabilmelerine değinen bir maddeyi imzaladılar.

Anti Yunan Döneminde kullanılan en basit mezar tipinde toprağa açılmış dikdörtgen çukura ölü konulur ve üstü toprakla kapatılıp, stel olarak adlandırılan dikdörtgen veya kare biçimli bir mezar taşı yerleştirilirdi. Stellerin üzerine ölen kişinin bilgileri, mesleği ve günlük yaşamına ilişkin sahneler işlenmiştir. Sarkophagus, toplumsal olarak daha üst sınıfa ait kişiler için kullanılan lahitlerdir. Urne, kremasyon gömülerde ceset yakıldıktan sonra küllerin konulduğu pişmiş toprak kabın ismidir. Pithos ise inhumasyon gömülerde ölünün yerleştirildiği büyük kaba verilen addır.