TÜRKİYE EKONOMİSİ

Merkez Bankası, politika faiz oranı (haftalık repo faiz oranı) ile birlikte açık piyasa işlemleri, döviz müdahaleleri, reeskont kredileri ve zorunlu karşılıklardan oluşan geleneksel para politikası araçları kullanılmakta idi. Doğru cevap C'dir.

Temel faaliyet alanı, para ve paranın ikamesi olarak menkul değerlerin alım ve satımı olan bankalara mevduat (ticaret) bankaları adı verilir. Doğru cevap D'dir.

Finansal varlıkların milli gelir içindeki payına bakıldığında, 2002-2017 yılları arasında toplamda %87’den %110’a yükseldiği görülmektedir. Doğru cevap E'dir.

Türk bankacılık sektörü 2016 yılı itibarıyla 736 milyar Avroluk aktif büyüklüğü ile AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında 13’üncü sırada yer almaktadır. Türkiye’deki banka aktiflerinin GSYH’ya oranı %105 ile AB ortalamasının yaklaşık üçte biri kadardır. Yine, kredilerin GSYH’ye oranı bakımından AB ortalamasının
%42’sine, mevduatların GSYH’ye oranı açısından ise %38’ine karşılık gelmektedir. Türkiye’de hem personel başına hem de şube başına hizmet verilen kişi sayısı AB ortalamasının oldukça üzerindedir. Doğru cevap D'dir.

Dalgalanmaların kaynağı, mikro düzeyde borsada faaliyet gösteren firmaların yapılarındaki bozulmalar olabileceği gibi, siyasi krizler veya dünya piyasalarındaki hammadde ve emtia fiyatlarında aşırı hareketlilik gibi makroekonomik faktörler de olabilir. Dış ticaret dengesindeki açıklar, spekülatif davranışlar ve güven sorunu para krizlerinin temel sebepleridir. Söz konusu kriz, ekonomide uygulanan kur rejimine de bağlı olarak kurda aşırı oynaklıklar, döviz rezervlerinde hızlı düşüş, faizlerde yükselme, kısa vadede büyük çaplı sermaye çıkışı ulusal paranın değerinde ortaya çıkan büyük çaplı dalgalanmalara neden olan parasal krizlerin göstergeleridir. Doğru cevap E'dir.

Ortodoks istikrar politikaları fiyat istikrarının sağlanmasında sıkı para, sıkı maliye ve sabit kur politikalarını kullanır. Doğru cevap A'dır.

Bu şekilde üretim ve istihdam düzeyine zarar vermeden enflasyonla mücadele edilmesi hedeflenir. Doğru cevap C'dir.

2008 krizi bağlamında Para politikası kapsamında alınan tedbirler aşağıda özetlenmiştir.

Bankaların birbirlerinden dolar ve Avro üzerinden borç alıp vermelerine imkân sağlanmış,

Bankaların bilanço büyüklükleri dikkatealınarak döviz ve efektif piyasalarında işlem yapma limitleri yükseltilmiş,

MB döviz alım yerine, döviz satım ihalelerine başlamış ve bankalararası döviz piyasasında, döviz likiditesi akışının artırılması sağlanarak finansal sistemdeki akışkanlığı ve kredi piyasalarının etkin çalışmasını des- tekleyici uygulamalara başlanmış,

Yabancı para zorunlu karşılık oranı%11’den %9’a indirilmiş, T mevduatlarını ve kredileri teşvik etmek amacıyla yabancı para zorunlu karşılıklarına faiz ödenmesine son verilmiş, T zorunlu karşılıklarının faiz oranı ise artırılmış,

Bankacılık sektörünün öz kaynak yapısını daha da güçlendirmek amacıyla bankaların kâr dağıtımına sınırlama getirilmiş ve bankaların kâr dağıtabilmesi BDDK onayına bağlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yaşanan küresel krizin belirtilerini ana hatlarıyla şu şekilde özetlenebiliriz:
• Küresel ekonomide büyümenin hızla düşmesi,
• Gelişmekte olan ekonomilere yönelik sermaye hareketlerinin yavaşlaması,
• Büyük ülkelerin dünya çapındaki bankalarının büyük kayıplar ve zararlar yazmaya başlaması ve krize doğru büyük sorunlar yaşaması,
• Menkul kıymetler borsalarında ciddi düşüşlerin yaşanmaya başlaması,
• 2000’li yılların başından beri uluslararası para piyasalarında aşırı bollaşan likiditenin küresel çapta kurumaya başlaması. Doğru cevap E'dir.

Ülke bankası olarak da nitelendirilen merkez bankaları, ekonomide parayı ve para politikasını kontrol eden, büyük ölçüde kamu kurumu niteli­ğinde yapılanan ve ekonomide nihai ödünç mercii ya da likiditenin son kaynağı olarak faaliyette bu­lunan bir banka türüdür.

TCMB’nin temel yetkileri ise şunlardır:

Temel faaliyet alanı, para ve paranın ikamesi olarak menkul değerlerin alım ve satımı olan ban­kalara mevduat (ticaret) bankaları adı verilir. Bu çerçevede ticaret bankaları; bireyler, firmalar ve resmî kurumlardan sağladıkları fonları, ihtiyacı olanlara kredi, plasman (yatırım) ve menkul değer olarak transfer eder. Bu transfer işlemi esnasında fon temini ve aktarımından doğan maliyet ile getiri arasındaki fark ise, ticaret bankalarının temel gelir­lerini oluşturur.

Türk bankacılık sektörünün gelişmesinde Güç­lü Ekonomiye Geçiş Programı’nda alınan tedbir­lerin ciddi etkisi söz konusudur.

Reel krizler, mal ve hizmet piyasalarında ortaya çıkan, enflasyon veya durgunluk şeklinde kendini gösteren dengesizlikler ile üretim faktörleri piya­salarında meydana gelen ve istihdam düzeyini de etkileyen dengesizliklerden oluşmaktadır. Finansal krizler ise, finansal piyasalarda finansal ataklarla ortaya çıkan ve ülkelerin para, bankacılık, borsa ve diğer finansal piyasalarındaki büyük çaplı dal­galanmaları ifade eder.

Ekonomide istikrarın sağlanmasında temel iki unsur, fiyat istikrarı ve tam istihdamın sağlanmasıdır. Bu çerçevede uygulanabilecek is­tikrar politikaları ortodoks ve heterodoks politika­lar olarak iki grupta sınıflandırılır.

Ortodoks istikrar politikaları fiyat istikrarı­nın sağlanmasında sıkı para, sıkı maliye ve sabit kur politikalarını kullanır. Sıkı politikaların içe­riğinde kamu harcamalarının kısılması, reel ücret­lerin düşürülmesi, kamu yardımlarının azaltılması, para arzının daraltılması bulunmakta ve bu yolla toplam talebin kontrol altına alınması hedeflen­mektedir. Ancak, bu yönde uygulanan daraltıcı politikalar bütçe disiplinini sağlamak konusunda başarılı olsa da ekonomide durgunluğu beraberin­de getirir.

4 Ağustos 1958 İstikrar Kararları yürürlü­ğe konmuştur. IMF desteği ile oluşturulan istikrar programı kapsamında yapılan düzenlemeler şun­lardır:

10 Ağustos 1970 tarihin­de istikrar kararlarını alınmıştır. Program kapsa­mında;

24 Ocak Kararlarının daha önceki istikrar tedbirlerinden önemli bir farkı, ithal ikameci sanayileşmenin terk edilerek ihracata dayalı sa­nayileşmenin benimsenmesidir. Artık piyasa eko­nomisine dayalı, dışa açık ve ihracata yönelik üreti­mi esas alan bir kalkınma politikası söz konusudur.

2001’de ekonomik büyüme -%9,5 olarak gerçeklemiş, ekonomi ciddi bir şekilde daralmıştır.