TÜRKİYE EKONOMİSİ

Tam Kamusal Mal / Hizmet Bireylerden herhangi birisinin tüketimi nedeniyle, diğerlerinin aynı malı tüketme olanağında herhangi bir azalışın olmadığı, birlikte ve eşit biçimde tüketilen mal ve hizmetlerdir.

Kamu bütçesinde harcamaların finansmanında kullanılan kamu gelirlerinin en önemlisi vergi gelirleridir. Bunun dışındaki gelirler ise vergi dışı normal gelirler, özel gelirler ve fon gelirleri, diğer gelirler ve katma bütçe gelirleri olarak sınıflandırılmaktadır. Saydığımız bu gelirler, dar anlamda kamu gelirlerini oluşturur. Geniş anlamda kamu gelirleri ise dar anlamda kamu gelirlerine ek olarak merkezî yönetim, il özel idareleri, belediyeler ve sosyal güvenlik kuruluşlarının gelirlerinden oluşur.

Vergi dışı (diğer) gelirler; teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, faiz, pay, ceza gelirleri ve sermaye gelirlerinden oluşur

Fon: Belirli bir amacın veya birbirine yakın amaçlar grubunun gerçekleştirilmesi için belirli kaynakların toplandığı ve harcandığı, bütçe içi veya bütünüyle bütçe dışı kamusal nitelikli özel bir hesaptır.

Toplam Vergi Yükü: Bir ülkede ödenen vergilerin toplum gelirine (millî gelire) oranıdır (Ödenen vergiler/ Millî gelir).

Türkiye’de kamu mali yönetimine ilişkin ilk düzenleme 1927 yılında çıkarılan 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu’dur. Bu kanun 2006 yılına kadar uygulanmıştır.

Türkiye’de kamu borçlanmasından sorumlu olan birim, Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminden önce Başbakanlığa bağlı Hazine Müsteşarlığı iken, 2018 yılında yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi ile birlikte kamu borçlanmasında sorumlu birim artık Hazine ve Maliye Bakanlığıdır.

İştirak; KİT’leri düzenleyen 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye göre iktisadi devlet teşekküllerinin veya kamu iktisadi kuruluşlarının veya bağlı ortaklıklarının, sermayelerinin en az Yüzde 15’ine, en çok Yüzde 50’sine sahip bulundukları anonim şirketlerdir.

Geniş anlamda özelleştirme ise devletin ekonomik faaliyetlerinin azaltılması amacıyla kamu sektörünün denetimi altındaki kuruluşların özel sektöre devredilmesidir (Karluk, 2007, s. 297). Özelleştirmenin başarısında rekabet ortamının yaratılması önemlidir. Eğer özelleştirme ile kamu tekeli yerine özel sektör tekeli yaratılıyorsa, söz konusu ekonomide etkinlikten ve serbest rekabetten bahsedemeyiz.

Faiz Dışı Denge Kamu gelirlerinden faiz ödemeleri dışındaki kamu harcamalarının çıkarılması sonucu ulaşılan dengedir.

Tam Kamusal Mal / Hizmet: Bireylerden herhangi birisinin tüketimi nedeniyle, diğerlerinin aynı malı tüketme olanağında herhangi bir azalışın olmadığı, birlikte ve eşit biçimde tüketilen mal ve hizmetlerdir.

Türkiye'de kamu 1950'lere kadar harcamaları sadece idari sınıflandırmaya tabi tutulur.

Kamu harcamalarının sınıflandırılması devlet açısından önemlidir.

Fonksiyonel sınıflandırmada sağlık ve savunma dikkate alınmaz.

Ekonomik sınıflandırma uluslararası sistemle oldukça uyumludur.

Ülkemizde cari transferler ise bütçenin en büyük harcama kalemidir.

Fon: Belirli bir amacın veya birbirine yakın amaçlar grubunun gerçekleştirilmesi için belirli kaynakların toplandığı ve harcandığı, bütçe içi veya bütünüyle bütçe dışı
kamusal nitelikli özel bir hesaptır.

Kanada'da vergi gelirleri sürekli artış eğiliminde değildir.

En yüksek vergi geliri 2005 yılında Danimarka'ya aittir.

1995 yılına kadar Türkiye çok düşük vergi gelirine sahip bir ülkedir.

İrlanda'nın 1975 ve 2010 yıllarındaki vergi geliri birbirine eşit değildir.

Kanada'nın 1985 yılındaki vergi geliri ve 2016'ya denktir.

Sağlık sektörüne en yüksek bütçe 2010-2012 yılları arasında ayrılmıştır.

2004'ten sonra savunma harcamaları ikinci sıraya düşmüştür.

Türkiye bütçesinde son yıllarda eğitimen yüksek payı almıştır.

Eğitime en yüksek pay 2014'ten sonra ayrılmıştır.

2008-2010 yılları arasında savunma ve sağlığa yaklaşık eşit pay ayrılmıştır.

İştirak; KİT’leri düzenleyen 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye göre iktisadi devlet teşekküllerinin veya kamu iktisadi kuruluşlarının veya bağlı ortaklıklarının, sermayelerinin en az Yüzde 15’ine, en çok Yüzde 50’sine sahip bulundukları anonim şirketlerdir.

2018'de Şeker fabrikaları özelleştirilmiştir.

Özelleştirme “satış, kiralama, işletme hakkı devri, mülkiyetin gayri ayni hakların tesisi ile gelir ortaklığı ve sair hukuki tasarruf” olarak beş gruba ayrılmaktadır.

Özelleştirme ile devletin ekonomideki ticari faaliyetleri azaltılmıştır.

Türkiye’de özelleştirmeler ile ilgili 1994 yılında kapsamlı düzenlemeler yapılmıştır.

İlk adımlar  24 Ocak 1980 kararları sonrasında atılmıştır.

Kamu ekonomisinde içinde mahalli idareler, gerek bütçeleri gerekse ekonomik etkileri açısından önemlidir. Mahalli idareler bütçeleri denildiğinde belediyeler, il özel idareleri, İller Bankası ve su ve kanalizasyon idareleri bütçeleri anlaşılmaktadır.

Kamu ekonomisi, devletin harcamaları, gelirleri ve borçları ile ilgili uygulamaların nedenleri, sonuçları ve et­kilerini inceler. Kamu kesiminin büyüklüğü ve ölçülmesi kamu ekonomisinin analizi açısından önemlidir.