TÜRKİYE EKONOMİSİ

Dönemler itibarıyla bakıldığında, Türkiye ekonomisinin büyüme performansı 1923- 1929 (%10,8) ile 1946-1953 (%11,5) dönemlerinde en yüksek olmuştur. Tüm Dönemlere ilişkin büyüme performansları da aşağıdaki gibidir:

Dönem Ortalama Büyüme (%)
1923-1929 10,8
1930-1939 6,0
1940-1945 -6,6
1946-1953 11,6
1954-1962 4,0
1963-1977 6,0
1980-1989 4,1
1990-2001 3,4
2002-2017 5,9
1923-2017 5,1

Doğru cevap C'dir.

Türkiye ekonomisinin uzun dönemde büyüme hızı ortalaması (potansiyel büyüme
hızı) %5 seviyesindedir. Doğru cevap B'dir.

Türkiye GSYH büyüklüğü bakımından 1980 yılında dünyanın 21. büyük ekonomisi iken, 2017 yılında 17. büyük ekonomi konumuna gelmiştir. IMF’nin Ekim 2018’de yaptığı projeksiyona göre, 2023 yılında Türkiye ekonomisi 1 trilyon doları aşan GSYH’sıyla Hollanda’nın üzerinde 17. büyük ekonomi olacaktır. Doğru cevap D'dir.

Türkiye, 2001 yılında 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte 2001-2023 dönemini kapsayan Uzun Vadeli Stratejisi’ni (Vizyon 2023) belirlemiştir. Bu kapsamda 2001-2023 döneminde yıllık ortalama büyüme hızının %7 dolayında olması ve büyümenin yaklaşık %30’unun toplam faktör verimliliğinden kaynaklanması, böylece 1998 yılında 3.200 dolar olan kişi başına gelirin 2023 yılında AB ülkeleri düzeyine yaklaştırılması hedeflenmiştir. Doğru cevap E'dir.

GSYH hesaplamasında üretim, harcama ve gelir olmak üzere üç yöntem vardır. Türkiye’de GSYH hesaplamalarında üretim yöntemi esas alınmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Dünya ekonomisi içinde sanayileşmiş ve gelişmiş 36 ülkenin üye olduğu OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) ülkeleri arasında gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu ülkeler sırasıyla Meksika, Şili, Türkiye ve ABD’dir (Şekil 2.9). 2017 verilerine göre İzlanda, gelir eşitsizliği en az olan ülke konumundadır. Doğru cevap B'dir.

Tablo 2.11’de Türkiye’de 2006-2017 döneminde bölgesel düzeyde Gini değerleri sunulmuştur. Gelir eşitsizliğin en çok arttığı bölge İstanbul’dur. Akdeniz bölgesi Gini katsayısının en yüksek olduğu ikinci bölgedir. 2017 yılında Kuzeydoğu Anadolu, Doğu ve Batı Karadeniz bölgeleri Gini katsayısının en düşük olduğu bölgelerdir.Doğru cevap D'dir.

Düzey 2 bölgelerine göre yoksulluk oranlarına baktığımızda, yoksulluk oranlarının Batı Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yüksek olduğu görülmektedir. Doğu Marmara, Doğu Karadeniz ve Ege bölgeleri ise yoksulluğun düşük olduğu bölgelerdir (Tablo 2.16). İç Batı Anadolu bölümü Ege bölgesinde, Antalya bölümü ise Akdeniz bölgesindedir. Doğru cevap C'dir.

Genel olarak Türkiye’de açlık sınırının altında kalan nüfusun oranı oldukça düşük seviyelerdedir. Kişi başına günlük harcaması, cari satın alma gücü paritesine göre, 1 doların altında kalan fert bulunmamaktadır. Ülkemiz açısından eğitim seviyesi arttıkça, yoksulluk oranlarının düştüğü görülmektedir. Bir okul bitirmeyen ve okur-yazar olmayan kesimlerde yoksulluk oranının oldukça yüksek olduğu, her 4 kişiden birinin yoksul olduğu görülmektedir. Toplam nüfusun da önemli bir kesimini oluşturan lise altı eğitimliler için yoksulluk oranı %12 seviyesindedir. Toplam nüfus içinde payı artan yükseköğrenim mezunları arasında da yoksulluk oranı %1,5 seviyesindedir. Ayrıca hanehalkı büyüklüğü arttıkça yoksulluk oranının arttığı dikkat çekmektedir Doğru cevap E'dir.

Dönem Ortalama Büyüme (%)
1923-1929 10,8
1930-1939 6,0
1940-1945 -6,6
1946-1953 11,6
1954-1962 4,0
1963-1977 6,0
1980-1989 4,1
1990-2001 3,4
2002-2017 5,9
1923-2017 5,1

1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları basılarak dolaşıma çıkarılmıştır.

Türkiye GSYH büyüklüğü bakımından 1980 yılında dünyanın 21. büyük ekonomisi iken, 2017 yılında 17. büyük ekonomi konumuna gelmiştir

GSYH’ya en çok katkı yapan ikinci sektör, %20 ile sanayi sektörüdür.

Türkiye’de ulusal gelir hesaplarına harcamalar yönünden baktığımızda, GSYH; nihai iç talep (yurt içi yerleşik hanehalklarının tüketimi (C), devletin nihai tüketim harcamaları ve yatırım harcamaları toplamı (G), özel sektörün yatırım harcamaları (I)), net dış talepteki değişim (X-M) ve stok değişimi kalemlerinden oluşmaktadır.

Gelir eşitsizliği göstergelerinden Dünya Bankasının derlediği Gini katsayısı verileri aracılığıyla ülkelere baktığımızda, Güney Afrika, Botsvana, Namibya, Zambiya gibi birçok Afrika ülkesinin 0,55’in üzerinde Gini katsayısı değerine sahip olduğu görülecektir. Diğer taraftan Ukrayna, Slovenya, Çekya gibi Merkezî Doğu Avrupa ülkelerinde ise 0,25 seviyelerindeki Gini katsayısı değerleri ile gelir eşitsizliğinin en az olduğu ülkeler konumundadır

Türkiye, 0,40 Gini katsayısı değeri (OECD, 2015 yılı) ile İsrail, Arjantin, ABD, Meksika ve Uruguay gibi gelir eşitsizliğinin yüksek olduğu ülkeler arasındadır.

Tablo 2.9'daki verilere bakıldığında, Türkiye’de ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirin 2017 yılında 21.557 TL, medyan gelir ise 15.887 TL'dir.

Tablo 2.15'teki verilere göre;

İki yetişkinli; yetişkinlerin ikisi de 65 yaşın altında yoksulluk oranı %4,4

İki yetişkinli; yetişkinlerden en az biri 65 yaş üstünde yoksulluk oranı %9,9

Tek yetişkinli, en az bir bağımlı çocuğu olanda yoksulluk oranı %26,3

İki yetişkinli, iki bağımlı çocuğu olanda yoksulluk oranı %13,4

İki yetişkinli, üç ve daha fazla bağımlı çocuğu olanda yoksulluk oranı %47,3'tür.

Dolayısıyla doğru cevap, iki yetişkinli; yetişkinlerin ikisi de 65 yaşın altında olan hanehalkı tipinde yoksulluk oranı diğerlerine göre düşüktür.

TÜİK verileri bağlamında; bölgelere (Düzey 1) göre yoksulluk oranının 2017 yılında en yüksek olduğu bölge; 13,1 ile TR2 Batı Marmara bölgesidir.

1923-1929 döneminde ekonomik faaliyetleri düzenleme amacıyla birçok yasal düzenleme yapılmıştır. Tarım sektörüne yönelik olarak 1925 yılında Aşar Vergisi kaldırılmış, sanayi sektörüne yönelik olarak ise 1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu yeniden düzenlenerek yürürlüğe konmuştur. 1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları basılarak dolaşıma çıkarılmıştır. Nüfusun büyük bir kesimini oluşturan ve geçimini tarımdan sağlayanların reel gelirleri artırılarak, yurt içi talep yaratılmaya çalışılmıştır. Bu uy­gulamalara rağmen, özel sektörün imalat sanayisinde yatırımlarını artıramadığı görülmüştür. Dönemin ortalama büyüme hızı, Tablo 2.1’de görüldüğü gibi, yaklaşık %11 (yüzde onbir) seviyesindedir.