TÜRKİYE EKONOMİSİ

Planın temel stratejisi, halkın ihtiyaç duyduğu temel malların yurt içinde üretilmesi olmuştur. Böylece döviz tasarrufu sağlanması, dış ticaret açığının küçültülmesiyle birlikte ulusal paranın değer kaybetmesinin önüne geçilmesi hedeflenmiştir.

1930-39 döneminde sanayinin yakaladığı %11,6’lık büyüme hızı Cumhuriyet tarihimizde rekordur.

iktisadi savunma planı 1930-1939 yılları arasında uygulamaya konmuştur.

Dünyanın en büyük 20 ve Avrupa’nın ise 10 büyük ekonomisi arasında yer alan Türkiye, en güçlü ekonomilerin temsil edildiği G-20’nin de faal bir üyesidir.

GSYH büyüklüğü açısından ilk 20 ekonomi arasında yer alan Türkiye, sıralama kişi başına GSYH açısından yapıldığında 189 ülke arasında orta sıralara gerilemektedir. Nüfusun yüksek olması, bu sıralamayı etkileyen en önemli faktördür

Türkiye’de GSYH’nın sektörel dağılımına bakıldığında, hizmetler sektörünün payının günümüzde %60 seviyesine kadar yükseldiği görülmektedir

Ulusal gelir artışından ortaya çıkan fayda ve fırsatların toplumun farklı kesimlerine dengeli şekilde dağıtıldığı bir ekonomik büyüme, kapsayıcı büyüme olarak adlandırılır.

TÜİK, gelir dağılımı eşitsizlik ölçüsü olarak Gini katsayısı, yüzdelik gelir dilimleri, yüzde payları (P80/P20) ve Lorenz eğrisini yayımlamaktadır.

Yoksulluğu iki türlü tanımlamak olasıdır. Bunlardan dar anlamda yoksulluk; açlıktan ölme ve barınacak yeri olmama durumu iken, geniş anlamda yoksulluk; gıda, giyim ve barınma gibi olanakları yaşamlarını devam ettirmeye yettiği hâlde, toplumun genel düzeyinin gerisinde kalmayı ifade eder.

Dönemlere göre ortalama büyüme hızları (1923-2017)
Dönem        Ortalama Büyüme (%)
1923-1929           10,8
1930-1939            6,0
1940-1945           -6,6
1946-1953            11,6
1954-1962            4,0
1963-1977            6,0
1980-1989            4,1
1990-2001            3,4
2002-2017            5,9
1923-2017            5,1

1930-1939 dönemini Türkiye’nin ilk sanayileşme dönemi olarak nitelemek mümkündür. (Sanayinin toplam ulusal gelir içindeki payı 1929 yılında %9,9 iken, 1939 yılında %18,3’e çıkmıştır).

Türkiye, 2001 yılında 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte 2001-2023 dönemini kapsayan Uzun Vadeli Stratejisi’ni (Vizyon 2023) belirlemiştir. Bu kapsamda 2001-2023 döneminde yıllık ortalama büyüme hızının %7 dolayında olması ve büyümenin yaklaşık %30’unun toplam faktör verimliliğinden kaynaklanması, böylece 1998 yılında 3.200 dolar olan kişi başına gelirin 2023 yılında AB ülkeleri düzeyine yaklaştırılması hedeflenmiştir. Türkiye’nin, dönem sonunda ulaşacağı 1,9 trilyon dolar civarında hasıla düzeyi ile dünyanın ilk on ekonomisi arasına gireceği öngörülmüştür.

GSYH hesaplamasında üretim, harcama ve gelir olmak üzere üç yöntem vardır. Türkiye’de GSYH hesaplamalarında üretim
yöntemi esas alınmaktadır.

Türkiye, 0,40 Gini katsayısı değeri (OECD,2015 yılı) ile İsrail, Arjantin, ABD, Meksika ve Uruguay gibi gelir eşitsizliğinin yüksek olduğu ülkeler arasındadır. Diğer taraftan Ukrayna, Slovenya, Çekya gibi Merkezî Doğu Avrupa ülkelerinde ise 0,25 seviyelerindeki Gini katsayısı değerleri ile gelir eşitsizliğinin en az olduğu ülkeler konumundadır.

Gini katsayısı, Lorenz eğrisi ile köşegen (mutlak eşitlik doğrusu) arasında kalan alanın, köşegenin (mutlak eşitlik doğrusunun) altında kalan toplam alana oranlanmasıyla elde edilir.

Hanehalkı ya da fert açısından gelir, üretime yapılan katkı karşılığında belirli bir sürede elde edilen değerlerin toplamı olarak tanımlanabilir. Bu gelirler faaliyet gelirleri (maaş, ücret, yevmiye ve müteşebbis gelirleri) veya faaliyet dışı gelirleri (gayrimenkul (kira geliri), mülk geliri, sosyal transferler ve haneler arası karşılıksız transferler) kapsamaktadır.

2017 yılı verileri esas alındığında ortalama gelirin en yüksek olduğu bölge İstanbul’dur. Ardından sırasıyla, Batı Anadolu, Doğu Marmara, Batı Marmara ve Ege bölgeleri Türkiye ortalamasının üzerinde ortalama gelire sahip bölgelerdir. En düşük ortalama gelire sahip bölge ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir. Bu bölgeyi Ortadoğu ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgeleri takip etmektedir.

Mutlak yoksulluk, hanehalkı veya bireyin yaşamını sürdürebilecek asgari refah düzeyini yakalayamaması durumudur.

Düzey 2 bölgelerine göre yoksulluk oranlarına baktığımızda, yoksulluk oranlarının Batı Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yüksek olduğu görülmektedir. Doğu Marmara, Doğu Karadeniz ve Ege bölgeleri ise yoksulluğun düşük olduğu bölgelerdir.

1923-1929 döneminde ekonomik faaliyetleri düzenleme amacıyla birçok yasal düzenleme yapılmıştır. Tarım sektörüne yönelik olarak 1925 yılında Aşar Vergisi kaldırılmış, sanayi sektörüne yönelik olarak ise 1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu yeniden düzenlenerek yürürlüğe konmuştur. 1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları basılarak dolaşıma çıkarılmıştır. Nüfusun büyük bir kesimini oluşturan ve geçimini tarımdan sağlayanların reel gelirleri artırılarak, yurt içi talep yaratılmaya çalışılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası 1930 yılında kurulmuş ve artık ülke para politikasını kendisi yürütmeye başlamıştır. Doğru cevap A'dır.