TÜRKİYE EKONOMİSİ

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), 2011 yılında Kalkınma Bakanlığına dönüştürülmüş, cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçiş birlikte Kalkınma Bakanlığı, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı adı altında yeniden yapılandırılmıştır.

510 sayılı Kanun tüm hükümleri ile birlikte Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu  1 Ekim 2008’de yürürlüğe girmiştir.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. 16 Mayıs 2006’da kabul edilen 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile SSK, Emekli Sandığı ve BAĞ-KUR, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) çatısı altında toplanmıştır.

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır. Gayri Safi Katma Değer, temel fiyatlar üzerinden çıktı ile alış fiyatı üzerinden ara tüketim (ham madde ve diğer ara girdiler) arasındaki farktır.

Aktif Nüfus Ülke nüfusunun üretici konumunda olan kesimi, 15-64 yaş arası bireylerden oluş- maktadır. Hastalar, yaşlılar, engelliler, askerler ve mahkûmların yanı sıra üniversite yurtları ve yetiştirme yurtlarında kalanlar, üretim sürecine katılma imkânı olmadığı için aktif nüfus içinde yer almazlar.

Sosyal Güvenliğin Kapsamı Sosyal güvenliğin temeli, bireylerin yaşamlarında karşılaşabilecekleri muhtemel risklere karşı önceden tedbir almalarına dayanır. Bireyler yaşamları boyunca kendi iradeleriyle (analık ve aile sahibi olma) ya da iradeleri dışında çeşitli mesleki (iş kazası, meslek hastalığı ve malullük), fizyolojik (hastalık, yaşlılık, ölüm gibi) ve sosyoekonomik (işsizlik, yoksulluk) risklerle karşı karşıyadırlar. Bireylerin giderek artan sosyal güvenlik ihtiyaçlarına cevap vermek, onlara insan onuruna yaraşır huzurlu ve mutlu bir yaşam sunmak sosyal refah devletinin temel yükümlülükleri arasındadır. Uluslararası standartlar bakımından sosyal güvenliğin kapsamında kısa ve uzun vadeli ekonomik ve sosyal risklere karşı sigorta oluşturulması ve belirlenen hak sahiplerine aylık bağlanması ya da diğer ödemelerin yapılması yer almaktadır. Geniş anlamda sosyal güvenlik kapsamına sosyal hizmetler ve sosyal yardımlar da girmektedir. Sosyal hizmetler daha çok bakıma muhtaç durumdaki bireylere yönelik verilen ve onların onurlu bir yaşam için gerekli tüm ihtiyaçlarının karşılanmasını kapsamaktadır. Sosyal yardımlar ise yoksulluğu ortadan kaldırmaya yönelik yardımlardır. Sosyal güvenlik kavramı her ne kadar sosyal yardım ve sosyal hizmetleri de içeren geniş bir anlama sahip olsa da sosyal güvenlik sistemleri ağırlıklı olarak sosyal sigortalar temelinde oluşmuştur. Artık sosyal güvenlik ihtiyacının yalnızca sosyal sigortalarla karşılanması olanaklı değildir (DPT, 2007a, s. 2). Günümüzde aile bağları başta olmak üzere geleneksel dayanışmanın giderek zayıflaması, özellikle sosyal dışlanmayla mücadele açısından sosyal hizmetlere duyulan gereksinimi artırmaktadır (DPT, 2007a, s. 3). Dolayısıyla, sosyal güvenliğin kapsamı da genişlemektedir. Sosyal güvenlik ihtiyacı çağdaş toplum için bir zorunluluk hâline gelmiştir. Geniş açıdan bakıldığında, sosyal güvenlik toplumun refahının artırılması ve yaşam standartlarının yükseltilmesi için sosyal ve ekonomik politikaların hayata geçirilmesini kapsamaktadır.

Türkiye, IMF’nin 2017 yılı verilerine göre, cari fiyatlarla, 851,5 milyar dolar GSYH büyüklüğü ile
dünyanın 17’nci büyük ekonomisidir. 2017 verilerine göre, Türkiye nüfus büyüklüğü bakımından dünyanın en kalabalık 19’uncu ülkesidir (http://worldpopulationreview.com/countries/ Erişim: 15.11.2018).
GSYH büyüklüğü bakımından dünyanın ilk 20 ülkesi arasında yer alan Türkiye, nispeten kalabalık ve artan nüfusu nedeniyle kişi başına GSYH sıralamasında orta sıralara gerilemektedir. 2018’in ikinci yarısında
Türk lirasında yaşanan ciddi değer kaybını da dikkate alırsak kişi başına gelir (dolar cinsinden) artmak yerine azalma
eğilimine girmiştir. Dolar cinsinden millî geliri artırmak
için pozitif ekonomik büyümenin yanı sıra T’nin dolar karşısındaki değerini koruması da gerekmektedir.

Türkiye’de Bölgesel Gelişmişlik Farklılıkları Türkiye’de bölgeler arasında kişi başına gelir, iş- sizlik oranları, nüfus artış hızı, net göç hızı, bebek ölüm oranları, doğumda anne ölüm oranları, üniversite sayıları, kişi başına düşen uzman hekim ve hemşire sayıları gibi birçok ekonomik, sosyal, demografik ve sağlıkla ilgili değişkende önemli farklılıklar mevcuttur. Düzey 2 bölgesi sosyoekonomik gelişmişliğe (kalkınmışlığa) göre sıralandığında, ilk 14 bölge Türkiye ortalamasının üstünde, 15.sırada yer alan Samsun’un ise Türkiye ortalamasında bir gelişmişliğe sahip olduğu görülmektedir (Tablo 1.6). Ülke nüfusunun yaklaşık %30’unun bulunduğu geri kalan 11 bölge ise Türkiye ortalamasının altında bir sosyoekonomik gelişmişliğe sahiptir. Sosyoekonomik gelişmişlik farklılıkları, az gelişmiş bölgelerden gelişmiş bölgelere doğru göçü hızlandıran etkenlerin başında gelmektedir. Türkiye’de bölgelerin (Düzey 2’ye göre) gayri safi katma değere (GSKD) katkılarına bakıldığında (2014 verilerine göre) en yüksek paya %30,5 ile İstanbul, en düşük paya %0,6 Ağrı bölgesi sahiptir. İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa bölgelerin ülke gayri safi katma de- ğerinin yarıdan fazlasını gerçekleştirdiği görülmektedir.

Ülke nüfusu ekonominin işgücü kaynağını oluşturur.

Dünyada 8 ülkede bulunan bor rezervinin yaklaşık Yüzde 73’ü Türkiye’dedir.

Diğer taraftan nüfusun sayısal olarak yetersiz ol­ması, ülkenin ekonomik kaynakları ve üretim gü­cünün atıl kalması başta olmak üzere birçok başka olumsuzluğa da yol açmaktadır. Diğer yandan nüfu­sun ülkenin ekonomik kaynaklarına ve potansiyeline göre fazla olması da işsizliğe, elde edilen gelirin daha çok kişi tarafından tüketilmesine, refah kaybına ve buna bağlı olarak pek çok ekonomik ve sosyal soruna neden olabilmektedir (Karluk, 2007, s. 8).

Türkiye’de eğitim seviyesinde artış, kentleşme, kadının çalışma hayatına daha fazla katılımı, ev­lenme yaşının giderek yükselmesi, doğurganlığın azalması ve diğer sosyoekonomik şartlar ailelerde çocuk sayısının azalmasında etkili olmuştur

Türkiye’de, gelişmiş ülkelere kıyasla daha hızlı artan nüfus, eğitim açısından yeni derslik, öğret­men, personel, araç-gereç vb. ihtiyacını artırmak­tadır. Bir taraftan artan nüfusun eğitim ihtiyacını karşılamak, diğer taraftan eğitim kalitesini yük­seltmek daha fazla kaynak gerektirmektedir

İşgücü maliyeti, işverenin ücretli çalışanlara yaptığı toplam ödemelere (kazanç) ek olarak sosyal güvenlik ödemeleri ve diğer işgücü maliyeti ödemelerini kapsar. İşgücünün emeği kar­şılığında işverenin ödediği ücretin dışında, işveren istihdam ettiği bireyler için başka çeşitli ödemeler de yapmaktadır.

2000-2018 döneminde toplam istihdamda ta­rımdaki istihdamın payı hızla azalarak, %36’dan %19,4’e inmiştir. Tarımdan ayrılan işgücünün ço­ğunluğu hizmetler sektöründe istihdam edilmekte­dir. Tarımın istihdamdaki payı azalırken, hizmetler sektörünün payı %46,3’ten %54’e yükselmiştir.

Uluslararası standartlar bakımından sosyal güvenliğin kapsamında kısa ve uzun vadeli ekonomik ve sosyal risklere karşı sigorta oluşturulması ve belirlenen hak sahiplerine aylık bağlanması ya da diğer öde­melerin yapılması yer almaktadır.

Tür­kiye’deki üst gelir gruplarında tasarruf eğiliminin yüksek iken, en düşük gelir grubunda ise negatif tasarruf söz konusudur. Bu gelir grubunda bireyler borçlanma yoluyla gelecekteki tasarruflarını bu­günden tüketmektedirler.

Bağımlılık oranı, bir ülkede çalışan (15- 64 yaş arası) her 100 kişinin bakmakla yükümlü olduğu çalışmayan (0-14 ile 65+) kişi sayısıdır

Dünyanın gelişmiş yedi ülkesi birlikte hareket etmeye başlayınca oluşan gruba verilen isim olarak G7, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Kanada, Almanya, Fransa, İtalya ve Japonya’dan oluşmaktadır.