TÜRKİYE EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 12

Dönemlere göre ortalama büyüme hızları (1923-2017)
Dönem        Ortalama Büyüme (%)
1923-1929           10,8
1930-1939            6,0
1940-1945           -6,6
1946-1953            11,6
1954-1962            4,0
1963-1977            6,0
1980-1989            4,1
1990-2001            3,4
2002-2017            5,9
1923-2017            5,1

1930-1939 dönemini Türkiye’nin ilk sanayileşme dönemi olarak nitelemek mümkündür. (Sanayinin toplam ulusal gelir içindeki payı 1929 yılında %9,9 iken, 1939 yılında %18,3’e çıkmıştır).

Türkiye, 2001 yılında 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte 2001-2023 dönemini kapsayan Uzun Vadeli Stratejisi’ni (Vizyon 2023) belirlemiştir. Bu kapsamda 2001-2023 döneminde yıllık ortalama büyüme hızının %7 dolayında olması ve büyümenin yaklaşık %30’unun toplam faktör verimliliğinden kaynaklanması, böylece 1998 yılında 3.200 dolar olan kişi başına gelirin 2023 yılında AB ülkeleri düzeyine yaklaştırılması hedeflenmiştir. Türkiye’nin, dönem sonunda ulaşacağı 1,9 trilyon dolar civarında hasıla düzeyi ile dünyanın ilk on ekonomisi arasına gireceği öngörülmüştür.

GSYH hesaplamasında üretim, harcama ve gelir olmak üzere üç yöntem vardır. Türkiye’de GSYH hesaplamalarında üretim
yöntemi esas alınmaktadır.

Türkiye, 0,40 Gini katsayısı değeri (OECD,2015 yılı) ile İsrail, Arjantin, ABD, Meksika ve Uruguay gibi gelir eşitsizliğinin yüksek olduğu ülkeler arasındadır. Diğer taraftan Ukrayna, Slovenya, Çekya gibi Merkezî Doğu Avrupa ülkelerinde ise 0,25 seviyelerindeki Gini katsayısı değerleri ile gelir eşitsizliğinin en az olduğu ülkeler konumundadır.

Gini katsayısı, Lorenz eğrisi ile köşegen (mutlak eşitlik doğrusu) arasında kalan alanın, köşegenin (mutlak eşitlik doğrusunun) altında kalan toplam alana oranlanmasıyla elde edilir.

Hanehalkı ya da fert açısından gelir, üretime yapılan katkı karşılığında belirli bir sürede elde edilen değerlerin toplamı olarak tanımlanabilir. Bu gelirler faaliyet gelirleri (maaş, ücret, yevmiye ve müteşebbis gelirleri) veya faaliyet dışı gelirleri (gayrimenkul (kira geliri), mülk geliri, sosyal transferler ve haneler arası karşılıksız transferler) kapsamaktadır.

2017 yılı verileri esas alındığında ortalama gelirin en yüksek olduğu bölge İstanbul’dur. Ardından sırasıyla, Batı Anadolu, Doğu Marmara, Batı Marmara ve Ege bölgeleri Türkiye ortalamasının üzerinde ortalama gelire sahip bölgelerdir. En düşük ortalama gelire sahip bölge ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir. Bu bölgeyi Ortadoğu ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgeleri takip etmektedir.

Düzey 2 bölgelerine göre yoksulluk oranlarına baktığımızda, yoksulluk oranlarının Batı Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yüksek olduğu görülmektedir. Doğu Marmara, Doğu Karadeniz ve Ege bölgeleri ise yoksulluğun düşük olduğu bölgelerdir.

1923-1929 döneminde ekonomik faaliyetleri düzenleme amacıyla birçok yasal düzenleme yapılmıştır. Tarım sektörüne yönelik olarak 1925 yılında Aşar Vergisi kaldırılmış, sanayi sektörüne yönelik olarak ise 1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu yeniden düzenlenerek yürürlüğe konmuştur. 1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları basılarak dolaşıma çıkarılmıştır. Nüfusun büyük bir kesimini oluşturan ve geçimini tarımdan sağlayanların reel gelirleri artırılarak, yurt içi talep yaratılmaya çalışılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası 1930 yılında kurulmuş ve artık ülke para politikasını kendisi yürütmeye başlamıştır. Doğru cevap A'dır.

Dönemler itibarıyla bakıldığında, Türkiye ekonomisinin büyüme performansı 1923- 1929 (%10,8) ile 1946-1953 (%11,5) dönemlerinde en yüksek olmuştur. Tüm Dönemlere ilişkin büyüme performansları da aşağıdaki gibidir:

Dönem Ortalama Büyüme (%)
1923-1929 10,8
1930-1939 6,0
1940-1945 -6,6
1946-1953 11,6
1954-1962 4,0
1963-1977 6,0
1980-1989 4,1
1990-2001 3,4
2002-2017 5,9
1923-2017 5,1

Doğru cevap C'dir.

Türkiye ekonomisinin uzun dönemde büyüme hızı ortalaması (potansiyel büyüme
hızı) %5 seviyesindedir. Doğru cevap B'dir.

Türkiye GSYH büyüklüğü bakımından 1980 yılında dünyanın 21. büyük ekonomisi iken, 2017 yılında 17. büyük ekonomi konumuna gelmiştir. IMF’nin Ekim 2018’de yaptığı projeksiyona göre, 2023 yılında Türkiye ekonomisi 1 trilyon doları aşan GSYH’sıyla Hollanda’nın üzerinde 17. büyük ekonomi olacaktır. Doğru cevap D'dir.

Türkiye, 2001 yılında 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte 2001-2023 dönemini kapsayan Uzun Vadeli Stratejisi’ni (Vizyon 2023) belirlemiştir. Bu kapsamda 2001-2023 döneminde yıllık ortalama büyüme hızının %7 dolayında olması ve büyümenin yaklaşık %30’unun toplam faktör verimliliğinden kaynaklanması, böylece 1998 yılında 3.200 dolar olan kişi başına gelirin 2023 yılında AB ülkeleri düzeyine yaklaştırılması hedeflenmiştir. Doğru cevap E'dir.

GSYH hesaplamasında üretim, harcama ve gelir olmak üzere üç yöntem vardır. Türkiye’de GSYH hesaplamalarında üretim yöntemi esas alınmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Dünya ekonomisi içinde sanayileşmiş ve gelişmiş 36 ülkenin üye olduğu OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) ülkeleri arasında gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu ülkeler sırasıyla Meksika, Şili, Türkiye ve ABD’dir (Şekil 2.9). 2017 verilerine göre İzlanda, gelir eşitsizliği en az olan ülke konumundadır. Doğru cevap B'dir.

Tablo 2.11’de Türkiye’de 2006-2017 döneminde bölgesel düzeyde Gini değerleri sunulmuştur. Gelir eşitsizliğin en çok arttığı bölge İstanbul’dur. Akdeniz bölgesi Gini katsayısının en yüksek olduğu ikinci bölgedir. 2017 yılında Kuzeydoğu Anadolu, Doğu ve Batı Karadeniz bölgeleri Gini katsayısının en düşük olduğu bölgelerdir.Doğru cevap D'dir.

Düzey 2 bölgelerine göre yoksulluk oranlarına baktığımızda, yoksulluk oranlarının Batı Marmara ve Akdeniz bölgelerinde yüksek olduğu görülmektedir. Doğu Marmara, Doğu Karadeniz ve Ege bölgeleri ise yoksulluğun düşük olduğu bölgelerdir (Tablo 2.16). İç Batı Anadolu bölümü Ege bölgesinde, Antalya bölümü ise Akdeniz bölgesindedir. Doğru cevap C'dir.

Genel olarak Türkiye’de açlık sınırının altında kalan nüfusun oranı oldukça düşük seviyelerdedir. Kişi başına günlük harcaması, cari satın alma gücü paritesine göre, 1 doların altında kalan fert bulunmamaktadır. Ülkemiz açısından eğitim seviyesi arttıkça, yoksulluk oranlarının düştüğü görülmektedir. Bir okul bitirmeyen ve okur-yazar olmayan kesimlerde yoksulluk oranının oldukça yüksek olduğu, her 4 kişiden birinin yoksul olduğu görülmektedir. Toplam nüfusun da önemli bir kesimini oluşturan lise altı eğitimliler için yoksulluk oranı %12 seviyesindedir. Toplam nüfus içinde payı artan yükseköğrenim mezunları arasında da yoksulluk oranı %1,5 seviyesindedir. Ayrıca hanehalkı büyüklüğü arttıkça yoksulluk oranının arttığı dikkat çekmektedir Doğru cevap E'dir.

Dönem Ortalama Büyüme (%)
1923-1929 10,8
1930-1939 6,0
1940-1945 -6,6
1946-1953 11,6
1954-1962 4,0
1963-1977 6,0
1980-1989 4,1
1990-2001 3,4
2002-2017 5,9
1923-2017 5,1