TÜRKİYE EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 11

1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları basılarak dolaşıma çıkarılmıştır.

Türkiye GSYH büyüklüğü bakımından 1980 yılında dünyanın 21. büyük ekonomisi iken, 2017 yılında 17. büyük ekonomi konumuna gelmiştir

GSYH’ya en çok katkı yapan ikinci sektör, %20 ile sanayi sektörüdür.

Türkiye’de ulusal gelir hesaplarına harcamalar yönünden baktığımızda, GSYH; nihai iç talep (yurt içi yerleşik hanehalklarının tüketimi (C), devletin nihai tüketim harcamaları ve yatırım harcamaları toplamı (G), özel sektörün yatırım harcamaları (I)), net dış talepteki değişim (X-M) ve stok değişimi kalemlerinden oluşmaktadır.

Gelir eşitsizliği göstergelerinden Dünya Bankasının derlediği Gini katsayısı verileri aracılığıyla ülkelere baktığımızda, Güney Afrika, Botsvana, Namibya, Zambiya gibi birçok Afrika ülkesinin 0,55’in üzerinde Gini katsayısı değerine sahip olduğu görülecektir. Diğer taraftan Ukrayna, Slovenya, Çekya gibi Merkezî Doğu Avrupa ülkelerinde ise 0,25 seviyelerindeki Gini katsayısı değerleri ile gelir eşitsizliğinin en az olduğu ülkeler konumundadır

Türkiye, 0,40 Gini katsayısı değeri (OECD, 2015 yılı) ile İsrail, Arjantin, ABD, Meksika ve Uruguay gibi gelir eşitsizliğinin yüksek olduğu ülkeler arasındadır.

Tablo 2.9'daki verilere bakıldığında, Türkiye’de ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirin 2017 yılında 21.557 TL, medyan gelir ise 15.887 TL'dir.

Tablo 2.15'teki verilere göre;

İki yetişkinli; yetişkinlerin ikisi de 65 yaşın altında yoksulluk oranı %4,4

İki yetişkinli; yetişkinlerden en az biri 65 yaş üstünde yoksulluk oranı %9,9

Tek yetişkinli, en az bir bağımlı çocuğu olanda yoksulluk oranı %26,3

İki yetişkinli, iki bağımlı çocuğu olanda yoksulluk oranı %13,4

İki yetişkinli, üç ve daha fazla bağımlı çocuğu olanda yoksulluk oranı %47,3'tür.

Dolayısıyla doğru cevap, iki yetişkinli; yetişkinlerin ikisi de 65 yaşın altında olan hanehalkı tipinde yoksulluk oranı diğerlerine göre düşüktür.

TÜİK verileri bağlamında; bölgelere (Düzey 1) göre yoksulluk oranının 2017 yılında en yüksek olduğu bölge; 13,1 ile TR2 Batı Marmara bölgesidir.

1923-1929 döneminde ekonomik faaliyetleri düzenleme amacıyla birçok yasal düzenleme yapılmıştır. Tarım sektörüne yönelik olarak 1925 yılında Aşar Vergisi kaldırılmış, sanayi sektörüne yönelik olarak ise 1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu yeniden düzenlenerek yürürlüğe konmuştur. 1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları basılarak dolaşıma çıkarılmıştır. Nüfusun büyük bir kesimini oluşturan ve geçimini tarımdan sağlayanların reel gelirleri artırılarak, yurt içi talep yaratılmaya çalışılmıştır. Bu uy­gulamalara rağmen, özel sektörün imalat sanayisinde yatırımlarını artıramadığı görülmüştür. Dönemin ortalama büyüme hızı, Tablo 2.1’de görüldüğü gibi, yaklaşık %11 (yüzde onbir) seviyesindedir.

1930-1939 dönemini Türkiye’nin ilk sana­yileşme dönemi olarak nitelemek mümkündür (Sanayinin toplam ulusal gelir içindeki payı 1929 yılında %9,9 iken, 1939 yılında %18,3’e çıkmış­tır). Dünya ekonomisinin 1929 Bunalımı’nın yıkıcı etkileriyle uğraştığı bu dönemde, Türkiye dışa ka­panarak, devlet eliyle ulusal sanayileşme hamlesi­ni başlatmıştır.

Türkiye’de 1950’den sonra uygulanan liberal ekonomi politikaları yerini, 1961 yılından sonra planlı kalkınma hareketi ile devletin geniş ölçüde denetim önlemleri aldığı müdahaleci bir politikaya bırakmıştır. Planlı kalkınma döneminde, sanayi lo­komotif sektör olarak belirlenmiş ve ekonomik den­genin kurulması, ekonomik ve sosyal kalkınmanın birlikte gerçekleştirilmesi, hızlı bir büyüme ve sana­yileşmeye öncelik verilmesi gibi uzun vadeli hedefler belirlenmiştir.

1963 yılında uygulanmaya başlanan beş yıllık kalkınma planları, kamunun ithal ika­meci sanayileşme stratejisini (1980 yılına kadar olan dönemde) uygulamasına aracılık etmiştir.

Türkiye, 2001 yılında 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile birlikte 2001-2023 dönemini kapsayan Uzun Vadeli Stratejisi’ni (Vizyon 2023) belirle­miştir. Bu kapsamda 2001-2023 döneminde yıllık ortalama büyüme hızının %7 dolayında olması ve büyümenin yaklaşık %30’unun toplam faktör ve­rimliliğinden kaynaklanması, böylece 1998 yılında 3.200 dolar olan kişi başına gelirin 2023 yılında AB ülkeleri düzeyine yaklaştırılması hedeflenmiş­tir. Türkiye’nin, dönem sonunda ulaşacağı 1,9 tril­yon dolar civarında hasıla düzeyi ile dünyanın ilk on ekonomisi arasına gireceği öngörülmüştür

Tablo 2.6 ve 2.7’de, 1968 yılından 2017 yılına kadar olan dönemde, Türkiye’de üç temel sektörün (tarım, sanayi ve hizmetler) GSYH’dan aldıkları payların gelişimi gösterilmektedir. Türkiye ekonomisinin yapısındaki değişime bakıldığında, hizmetler sektörünün giderek büyüdüğü görülmektedir. Buna karşılık, tarım sek­törünün özellikle 1980 sonrasındaki politika değişikliklerine bağlı olarak giderek küçüldüğü, adeta yapısal çözülme yaşadığını söyleyebiliriz. Söz konusu dönemde, Türkiye’de sanayi sektörünün üretim gücü artma­sına rağmen, GSYH’daki payı neredeyse değişmemiştir. Buna karşılık hizmetler sektörünün GSYH’daki payı giderek artmaktadır.

Gelir eşitsizliği ve yoksulluk birbirlerini besle­yen iki önemli sorun olarak her çağda toplumların gündeminde yer almalarına rağmen, Sanayi Dev­rimi sonrası ortaya çıkan sanayi kapitalizmi döne­minde özel bir önem kazanmıştır

Lorenz Eğrisi: Gelirin hanehalkı veya fert yüzdelik gruplarına göre dağılımındaki eşitsizliği göstermekte kullanılan grafiktir.

Türkiye’de 2006-2017 döneminde bölgesel düzeyde Gini değerleri sunulmuştur. Gelir eşitsizliğin en çok arttığı bölge İstanbul’dur. Akdeniz bölgesi Gini katsayısının en yüksek olduğu ikinci bölgedir. 2017 yılında Kuzeydoğu Anadolu, Doğu ve Batı Karadeniz bölgeleri Gini katsayısının en düşük olduğu bölgelerdir.

Mutlak yoksulluk, hanehalkı veya bireyin yaşa­mını sürdürebilecek asgari refah düzeyini yakalaya­maması durumudur. Bir insanın hayatta kalabilmesi için gerekli minimum kalori miktarını almaya yö­nelik harcamayı gerçekleştiremeyen kişiler mutlak yoksul olarak tanımlanır

1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları basılarak dolaşıma çıkarılmıştır.