TÜRKİYE'DE SOSYOLOJİ

Prens Sabahattin toplumların yüzünü batıya çevirerek cemaatçilikten çok bireyselliği benimsemesinin gerekli olduğunu belirtmiştir.

1950'lerde ülkede öğretmen açığı ilahiyat mezunu olanların formasyondan geçirilip köylere öğretmen olarak atanmış, bu kişilerin eğitim dışında çevre sorunlarıyla da ilgilenmesi istenmiştir. Bilim ve araştırma kurulları açılmamıştır.

Mümtaz Turhan’a göre, yeni bir kültür unsurunun alınmasında ve toplum içinde yayılmasında etkili olan faktörler fayda temin etme, itibar kazanma, yenilik arzusu ve yeni kültürel unsurun mevcut kültüre uymasıdır. Gelir getirmesi yoktur.

1950’li yıllarda toplumsal değişme, Batılılaşma konusunda öne çıkan ve döneme egemen olan zihniyeti temsil eden sosyolog Mümtaz Turan'dır.

1950 lerde dili toplumsal bir fenomen olarak kabul edip ayrıştırılmasını savunan sosyolog Hilmi Ziya Ülken'dir.

1950 lerde sosyologlar devletçilik, sosyalizm, sendikalizm, kooperatifçilik görüşlerini benimserken küçük esnafı destekleme gibi görüşleri yoktur.

1950 lerde köylerde alt gelir gruplarının bir araya gelerek ekonomik açıdan işbirliği yapmaları, küçük üreticilerin kendilerini korumak, gelirlerini yükseltmek ve orta sınıflara katılmaları için teşvik edilen örgütlenme kooperatifleşmedir.

Hilmi Ziya Ülken, Cavit Orhan Tütengil, Tahir Çağatay, Cahit Tanyol 1950'lerde iletişim sosyolojisi alanındaki sosyologlar iken Mümtaz Turan iletişim alanındaki sosyolog  değildir.

Eğitim olanaklarından yararlanmak, Daha iyi yaşam koşullarına kavuşmak, Ticaret yapabilmek, Sağlık olanaklarından yararlanmak göçün nedenleriyken bilimsel ilerlemelerden yararlanmak değildir.

Gecekondulaşma, Eğitimdeki aksaklıklar, Uyumsuzluklar, Modernelşemede gerileme göçün sonuçlarındanken Örf ve adetlerin katılaşması değildir.

Bu dönemde, sosyologlardan ziyade hukukçular tarafından yönetilen ve toplumun tüm kesimlerince tartışılan din, dinde reform, laiklik gibi konular üzerinde de çalışmalar bulunmaktadır.

Hilmi Ziya Ülken ve önemli eserleri: Tarihi Maddeciliğe Reddiye (1951),            

Sosyolojinin Problemleri (1955), Sosyoloji Rehberi (1955), Dünyada ve

Türkiye’de Sosyoloji Öğretimi ve Araştırmaları (1956), Veraset ve Cemiyet

(1957), İslam Felsefe Tarihi (1957), Felsefeye Giriş (1957).

Tahir Çağatay ve önemli eserleri: Kapitalist İçtimai Nizam ve Bugünkü

Durum (1958).

1950-1960 döneminde üzerinde en fazla çalışılan konu başlığı köydür.

1950’li yıllarda toplumsal değişme, Batılılaşma konusunda öne çıkan ve döneme

egemen olan zihniyeti temsil eden isim Mümtaz Turhan’dır.

Ancak, yeni kültür unsurlarının bir toplumda yayılmasının ilk koşulu itibar ve yenilik faktörüdür

Ülken’e göre, konuşulan dil, yazı dili, uzmanların meslek dili, şifreli dil, toplumsal hayattaki her türlü ilişkiyi yansıttığı için sosyal bir kurumdur. O nedenle dil toplumsal bir fenomen olarak görülmeli ve diğer toplumsal fenomenlerle ilişkileri, etkileşimleri sosyolojik açıdan incelenmelidir.

Fındıkoğlu’nun bu konudaki makalelerini şu şekilde saymak mümkündür: “İstanbul Küçük Sanayii Hakkında Yeni Araştırmalar”, “Sinai Sosyoloji ve İnsanlararası Münasebetler Teorisi”, “Karabük ve Çalışma Sosyolojisi ile Alakalı Problemler”

Hilmi Ziya Ülken, Ankara gibi siyasal merkezlerin de iş göçlerine neden olduğunu, ancak göçlerin genellikle köylerden şehirlere doğru ve bunların da sadece iş aramak için yapılan eğreti göçler olmadığını belirtir. “Ülken’in köyden kente göç ile ilgili bir başka iddiası da şöyledir: Tren bir bölgenin / köyün içerisinden geçiyorsa, o bölgeden / köyden kente göçü azaltmaktadır. Ancak tren bir bölgenin / köyün yakınlarından geçiyorsa bu sefer bölgeden / köyden kente göçü hızlandırmaktadır.

Ekonomi kapsamında ele alınan bir başka konu da ülkenin sanayileşme problemidir. Bu konudaki çalışmalara imza atan sosyologlar arasında özellikle Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ve Amiran Kurtkan’ın adını anmak gerekmektedir… Amiran Kurtkan’ın aynı konudaki makaleleri ise şunlardır: “Türkiye’de Küçük Sanayiin Sosyolojik Ehemmiyeti”, “Türkiye’de Sanayileşmeye Tesir Eden Sosyolojik Faktörler”