TÜRKİYE'DE SOSYOLOJİ

Dönem içinde yayımlanan; Celal Nuri’nin Türk İnkılabı (1926), Şevket Süreyya Aydemir’in İnkılap ve Kadro (1932), Recep Peker’in İnkılap Dersleri (1935), Peyami Safa’nın Türk İnkılabına Bakışlar (1938), M. Saffet Engin’in Kemalizm İnkılabının Prensipleri I-II (1938) ve Mahmut Esat Bozkurt’un Atatürk İhtilali (1940) adlı eserleri karşılaştırmalı olarak incelenerek Cumhuriyet döneminde devrim ideolojinin nasıl formülleştirildiği belirlenebilir. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Marks’tan Saint-Simoncu sanayi toplum görüşüne geçilmesi Aydemir’de geç modernleşmeye hızla modernleşme olarak cevap verme biçiminde görülmektedir. İstiklal savaşı sonrasında artık yapılması gereken milletin çalışma gücü ile memlekette iş ve inşa seferberliğine gidilmesidir. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

1950’lerde Türk Devrimi’nin ve ideolojisinin materyalist, aşırı rasyonel tavrını ve tek Batı anlayışını Türk Düşüncesi adlı dergisinde eleştirse dahi, erken Cumhuriyet döneminde tam tersine, Cumhuriyet öncesi yaşanan, İslam ve Hristiyan medeniyetleri arasındaki tereddüdü ve ikiciliği ortadan kaldırdığı için Türk Devrimi’ni orijinal bir tecrübe olarak eserinde değerlendiren Peyami Safa’nın düşünsel serüveni rasyonaliteden mistisizme doğru giden bir akış olmuştur. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Modern Türk düşüncesinin tarihi ve siyasi zorunluluklar ile nasıl bir yol takip ettiğini sunan Safa harp sonrasında iki düşüncenin ayakta kaldığını söyler: Türkçülük ve Garpçılık. Bu düşünceler devrimin temel prensipleri halinde devam edecektir. Safa dönemin diğer aydınları gibi Batıya rağmen Batılılaşmanın stresi ile başa çıkabilmek için, Batı medeniyeti ve Batı emperyalizmini ayırma telaşındadır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Köy monografileri içinde her bir sosyoloğun özel katkıları söz konusudur. Örneğin Berkes ve Boran’ın en önemli katkıları; sosyoloji, bilim ve metodoloji üzerine özdüşünümsel açılımlar getirmiş olmalarıdır. Boran, pozitivist metodolojinin incelikleri hakkında bizi bilgilendirirken Berkes, sosyolojinin bilim olarak sınır ve kapsamı üzerine tartışma yürütür. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Safa, Türkleri, Doğunun sonradan Batılılaşan ulusları olan Japonya ve Rusya’dan farklılaştırır. Çünkü Safa’ya göre, Türkler, Batı’yı Batı yapan kafanın sahipleridir. Diğerleri gibi mahrumiyet söylemi onda da tekrarlanır; bu sefer mahrum olduğumuz, Batı’nın hendese (geometri) ve riyazi (matematik) kafasıdır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Niyazi Berkes, Toplumsal Yapı ve Değişmeyi Auguste’den itibaren sosyolojinin temel araştırma konuları olarak ifade eder. Batıda gelişen pozitivist sosyolojide olduğu gibi, sosyal değişmeyi idare eden nedenleri bilmek böylece sosyal değişmeye bilimsel surette hâkim olmaktır. Üretim biçimi üzerinde durarak, işlevselci yaklaşım ile topluluk içinde iş bölümünü irdeler. Çalışmasında sosyal değişmeyi görmeyi hedeflediği halde sosyal yapı üzerinde durduğunu belirtir. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

1940-1950 arası Türk sosyolojisinin genel özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Sosyologların yaptığı köy çalışmaları ise umulan değişimi görmeyi amaçlamakla beraber gördüklerini, köy topluluğunun henüz değişimi yakalayamadığıdır. İlk örneklerde görülmeyen ulaşım ve iletişim araçlarının gelişimine bağlı sosyal değişme, sonraki köy monografilerinde önemli yer tutmaktadır.

Üretim biçimi üzerinde duran Berkes, işlevselci yaklaşım ile topluluk içinde iş bölümünü irdeler. Ona göre, bir topluluğun üretim sistemini anlamak için o topluluğun öncelikle zamanı nasıl ölçtüğünü görmek gerekmektedir. Zamanda yapılacak işleri düzenlemek dinî olduğu kadar üretim süreci ile de ilgilidir.

Erken Cumhuriyet Dönemi içinde yayımlanan; Celal Nuri’nin Türk İnkılabı (1926), Şevket Süreyya Aydemir’in İnkılap ve Kadro (1932), Recep Peker’in İnkılap Dersleri (1935), Peyami Safa’nın Türk İnkılabına Bakışlar (1938), M. Saffet Engin’in Kemalizm İnkılabının Prensipleri I-II (1938) ve Mahmut Esat Bozkurt’un Atatürk İhtilali (1940) adlı eserleri karşılaştırmalı olarak Türk Devrimi’ni nasıl anlamlandırdıkları verildikten sonra bu ideolog ve aydınların Türk Devrimi’ni ele alış tarzlarındaki farklılıklar ve ortak paydalar sunularak erken Cumhuriyet döneminde devrim ideolojinin nasıl formülleştirildiği belirlenmeye çalışılacaktır.

Erken Cumhuriyet Dönemi içinde yayımlanan; Celal Nuri’nin Türk İnkılabı (1926), Şevket Süreyya Aydemir’in İnkılap ve Kadro (1932), Recep Peker’in İnkılap Dersleri (1935), Peyami Safa’nın Türk İnkılabına Bakışlar (1938), M. Saffet Engin’in Kemalizm İnkılabının Prensipleri I-II (1938) ve Mahmut Esat Bozkurt’un Atatürk İhtilali (1940) adlı eserleri karşılaştırmalı olarak Türk Devrimi’ni nasıl anlamlandırdıkları verildikten sonra bu ideolog ve aydınların Türk Devrimi’ni ele alış tarzlarındaki farklılıklar ve ortak paydalar sunularak erken Cumhuriyet döneminde devrim ideolojinin nasıl formülleştirildiği belirlenmeye çalışılacaktır.

Erken Cumhuriyet Dönemi içinde yayımlanan; Celal Nuri’nin Türk İnkılabı (1926), Şevket Süreyya Aydemir’in İnkılap ve Kadro (1932), Recep Peker’in İnkılap Dersleri (1935), Peyami Safa’nın Türk İnkılabına Bakışlar (1938), M. Saffet Engin’in Kemalizm İnkılabının Prensipleri I-II (1938) ve Mahmut Esat Bozkurt’un Atatürk İhtilali (1940) adlı eserleri karşılaştırmalı olarak Türk Devrimi’ni nasıl anlamlandırdıkları verildikten sonra bu ideolog ve aydınların Türk Devrimi’ni ele alış tarzlarındaki farklılıklar ve ortak paydalar sunularak erken Cumhuriyet döneminde devrim ideolojinin nasıl formülleştirildiği belirlenmeye çalışılacaktır.

Erken Cumhuriyet Dönemi içinde yayımlanan; Celal Nuri’nin Türk İnkılabı (1926), Şevket Süreyya Aydemir’in İnkılap ve Kadro (1932), Recep Peker’in İnkılap Dersleri (1935), Peyami Safa’nın Türk İnkılabına Bakışlar (1938), M. Saffet Engin’in Kemalizm İnkılabının Prensipleri I-II (1938) ve Mahmut Esat Bozkurt’un Atatürk İhtilali (1940) adlı eserleri karşılaştırmalı olarak Türk Devrimi’ni nasıl anlamlandırdıkları verildikten sonra bu ideolog ve aydınların Türk Devrimi’ni ele alış tarzlarındaki farklılıklar ve ortak paydalar sunularak erken Cumhuriyet döneminde devrim ideolojinin nasıl formülleştirildiği belirlenmeye çalışılacaktır.

Erken Cumhuriyet Dönemi içinde yayımlanan; Celal Nuri’nin Türk İnkılabı (1926), Şevket Süreyya Aydemir’in İnkılap ve Kadro (1932), Recep Peker’in İnkılap Dersleri (1935), Peyami Safa’nın Türk İnkılabına Bakışlar (1938), M. Saffet Engin’in Kemalizm İnkılabının Prensipleri I-II (1938) ve Mahmut Esat Bozkurt’un Atatürk İhtilali (1940) adlı eserleri karşılaştırmalı olarak Türk Devrimi’ni nasıl anlamlandırdıkları verildikten sonra bu ideolog ve aydınların Türk Devrimi’ni ele alış tarzlarındaki farklılıklar ve ortak paydalar sunularak erken Cumhuriyet döneminde devrim ideolojinin nasıl formülleştirildiği belirlenmeye çalışılacaktır.

Erken Cumhuriyet Dönemi içinde yayımlanan; Celal Nuri’nin Türk İnkılabı (1926), Şevket Süreyya Aydemir’in İnkılap ve Kadro (1932), Recep Peker’in İnkılap Dersleri (1935), Peyami Safa’nın Türk İnkılabına Bakışlar (1938), M. Saffet Engin’in Kemalizm İnkılabının Prensipleri I-II (1938) ve Mahmut Esat Bozkurt’un Atatürk İhtilali (1940) adlı eserleri karşılaştırmalı olarak Türk Devrimi’ni nasıl anlamlandırdıkları verildikten sonra bu ideolog ve aydınların Türk Devrimi’ni ele alış tarzlarındaki farklılıklar ve ortak paydalar sunularak erken Cumhuriyet döneminde devrim ideolojinin nasıl formülleştirildiği belirlenmeye çalışılacaktır.

Türk Devrimi’ni anti-emperyal bir millî kurtuluş savaşı biçiminde ve iktisadi boyutu öne çıkararak anlamlandıran, erken Cumhuriyet döneminde devletçi politikaların savunucusu ve devrim sürecinde seçkin-aydın grubunun ideolojik rolünü formüle eden Şevket Süreyya Aydemir’dir.

Nitekim Aydemir’in görüşleri 1960’larda Doğan Avcıoğlu’nun Millî Demokratik Devrim söylemi kanalı ile günümüz ulusal sol düşüncenin temellerini atmıştır.

Recep Peker’e göre ise Türk Devrimi; yeryüzünün en arı ve “bay” olan Türk
milletini yokluktan varlığa, düşkünlükten üstünlüğe çıkaran evrensel bir hadisedir

Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişme alanında Mehmet Ali Şevki Bey’in “Kurna Köyü” araştırması ile başlattığı köy monografisi tarzı araştırma anlayışının gelişimine katkı sağlamışlardır.