1950-1960 Döneminde Türk Sosyolojisi

1950’lere kadar devlet kurumlarında, liselerde ve kısmen üniversitelerde etkin olan sosyoloji anlayışı; A. Comte, E. Durkheim tarafından geliştirilen ve Türkiye’de Ziya Gökalp’in benimseyip temsil ettiği sosyolojizm ekolüdür.

1950’lerde sosyolojik görüşleri ve özellikle yöntem anlayışı öne çıkan sosyolog Prens Sabahattin olmuştur.

1950’lerde Türk sosyologlarının önem verdiği  araştırma tekniklerini geliştiren ekol  Science Sociale'dir. 

Tarihi Maddeciliğe Reddiye (1951), Sosyolojinin Problemleri (1955), Sosyoloji Rehberi (1955), Dünyada ve Türkiye’de Sosyoloji Öğretimi ve Araştırmaları (1956), Veraset ve Cemiyet (1957), İslam Felsefe Tarihi (1957) ve  Felsefeye Giriş (1957) eserlerinin yazarı olan sosyolog Hilmi Ziya Ülken'dir. 

Kültür Değişmeleri, Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik (1951), Maarifimizin Ana Davaları ve Bazı Hal Çareleri (1954) ve  Garplılaşmanın Neresindeyiz (1956) eserlerini yazan sosyolog Mümtaz Turhan'dır.

Prens Sabahattin (1954), Diyarbakır Basın Tarihi Üzerine Notlar (1869-1953) (1954), Ziya Gökalp Üzerine Notlar (1956) ve  Montesquieu’nun Siyasi ve İktisadi Fikirleri (1956) eserlerini yazan sosyolog Cavit Orhan Tütengil'dir. 

İçtimaiyat: Metodoloji Nazariyeleri (1950), İbn-i Haldun’da Tarih Telakkisi ve Metod Nazariyesi (1951), Ziya Gökalp İçin Yazdıklarım ve Söylediklerim (1955) ve Hukuk Sosyolojisi (1958) adlı eserleri yazan sosyolog Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu'dur. 

Örf ve Adetler Sosyoloji Bakımından Sanat ve Ahlak (1954) ve  Sosyal Ahlâk (1960) adlı eserleri yazan sosyolog Cahit Tanyol'dur. 

Hasanoğlan Köyünün İçtimai-İktisadi Yapısı (1955) ve  Sindel Köyünün Toplumsal ve Ekonomik Yapısı (1960) adlı eserleri yazan sosyolog İbrahim Yasa'dır. 

1950-1960 döneminde Science Sociale ekolünün etkisiyle ele alınıp yoğun şekilde
uğraşılan konu köy sosyolojisidir.

Türkiye’nin tarıma dayalı bir toplum olması, nüfusunun büyük bir çoğunluğunun köylerde yaşaması, toplumsal değişme konusunda köylerin daha geleneksel bir görüntü çizmesi, tarıma traktörün girmesi ve benzeri konular 1950-1960 döneminde sosyologları köy çalışmalarına yöneltmiştir.

Hilmi Ziya Ülken, Nurettin Şazi Kösemihal, Cahit Tanyol, Mümtaz Turhan, Selahattin Demirkan, İbrahim Yasa, Nermin Ertentuğ ve  Cavit Orhan Tütengil, 1950-1960 döneminde köy sosyolojisi çalışması yapan sosyolog ve antropologlar.

Cahit Tanyol'un 1950-1960  döneminde yaptığı köy sosyolojisi çalışmalarında köyleri ayırdığı gruplar; ağa köyleri, efendi köyleri, halk köyleri ve karışık köylerdir. 

1950-1960 döneminde köy sosyoloji çalışmalarının temel amacı; köylerde süren yaşam biçimlerini incelemek, toplumsal değişme düzeylerini belirlemek, hangi köylerin değişmeye daha yatkın olduğunu tesbit etmektir.

1950’li yıllarda toplumsal değişme, Batılılaşma konusunda öne çıkan ve döneme egemen olan zihniyeti temsil eden isim Mümtaz Turhan’dır.

Mümtaz Turhan’a göre, bir toplumun gelişmesinin en önemli göstergesi kültürel değişmedir.

Mümtaz Turhan’a göre, serbest kültür değişmesi, bir toplumsal grup veya cemiyetin yabancı bir kültürel grup veya cemiyetle ilişkiye girdiği zaman, hiçbir iç ve dış etki altında bulunmaksızın, o kültürün tamamını ya da bir kısmını benimsemedir.

Mümtaz Turhan'a göre, zorunlu veya empoze kültür değişmesi, farklı kültürlere sahip iki
toplumsal grup veya cemiyetten birinin kendi kültürünü tamamen ya da kısmen kabul etmesi için diğerine baskı yapması veya çoğunluğun muhalefetine rağmen iktidara mensup bir grubun yabancı bir kültürü kendi toplumuna zorla kabul ettirmesidir.

1950’li yıllarda sosyologların doğrudan ekonomi sosyoloji içerikli yayınları sınırlıdır. Buna karşın, ekonomi sosyolojisi içerisinde değerlendirilebilecek olan kooperatifçilik konusu oldukça çok işlenmiştir. Bunun temel nedeni, köycülük gibi kooperatifçiliğin de gündemin ön sıralarında yer almasından kaynaklanır. O yıllarda kooperatifçilik kırsal kesimin bir tür kalkınma modeli olarak sunulmuştur.

Bu paragrafta yer alan görüşlerin sahibi olan sosyolog Cahit Tanyol'dur.