TÜRKİYE'DE SOSYOLOJİ - Deneme Sınavı - 6

Doğru cevap A şıkkıdır.

Şevket Süreyya Aydemir’in İnkılap ve Kadro  kitabını 1932 yılında yayınlamıştır.

Türk Devrimi’ni anti-emperyal bir millî kurtuluş savaşı biçiminde ve iktisadi boyutu öne çıkararak anlamlandıran, erken Cumhuriyet döneminde devletçi politikaların savunucusu ve devrim sürecinde seçkin-aydın grubunun ideolojik rolünü formüle eden Şevket Süreyya Aydemir’dir.

Recep Peker’e göre ise Türk Devrimi; yeryüzünün en arı ve “bay” olan Türk milletini yokluktan varlığa, düşkünlükten üstünlüğe çıkaran evrensel bir hadisedir

Peyami safa bilimci gördüğü Batı ile sezgici gördüğü Doğu arasında, bilimi sezgi ile sentezlemeye ve her iki medeniyeti yaratan düşüncelerin kaynaklarının aynı olduğunu izah etmeye çalışmıştır?

Peyami Safa Atatürk İnkılabının değişmez iki prensibinin Milliyetçilik ve Medeniyetçilik olduğunu, belirtir.

Safa’ya göre, İslam-Türk ve Yunan düşüncesinin atası Aristo’dur.

Peyami safa’ya göre Batı rasyonalitesinin temeli Doğu, Doğu mistisizminin kökeni Batı’dır,

ürk Devrimi’ni anti-emperyal bir millî kurtuluş savaşı biçiminde ve ikti-sadi boyutu öne çıkararak anlamlandıran, erken Cumhuriyet döneminde dev-letçi politikaların savunucusu ve devrim sürecinde seçkin-aydın grubunun ideolojik rolünü formüle eden Şevket Süreyya Aydemir’dir. Aydemir 1932-34 yılları arasında yayınlanan Kadro dergisinde devrimin ideolojisini formülleş-tirdiklerinden bahsetmektedir (1986: 16). Aydemir’in “İnkilap ve Kadro” ki-tabının ilk kısmı 1931’de Türk Ocakları Ankara Genel Merkezinde sunulmuş ancak basından gelen eleştirilerden çekinildiği için bu yılda sadece elitlere yirmi adet basılarak verilmiştir (Aydemir, Ş. S (1986). İnkılap ve Kadro. 1986: 27). Devrimin ideolojisini Millî Kurtuluş hareketlerinin prensipleri olarak be-lirlemiştir (1986: 16).

Dönem içinde yayımlanan; Celal Nuri’nin Türk İnkılabı (1926), Şevket Sürey-ya Aydemir’in İnkılap ve Kadro (1932), Recep Peker’in İnkılap Dersleri (1935), Peyami Safa’nın Türk İnkılabına Bakışlar (1938), M. Saffet Engin’in Kemalizm İnkılabının Prensipleri I-II (1938) ve Mahmut Esat Bozkurt’un Atatürk İhtilali (1940) adlı eserleri karşılaştırmalı olarak Türk Devrimi’ni nasıl anlamlandırdıkla-rı verildikten sonra bu ideolog ve aydınların Türk Devrimi’ni ele alış tarzlarında-ki farklılıklar ve ortak paydalar sunularak erken Cumhuriyet döneminde devrim ideolojinin nasıl formülleştirildiği belirlenmeye çalışılacaktır.

Aydınlanmacı kavramların millileştirilmesi gerektiğini öne süren, insanlığın mukaddes değerlerinin millî olan değerleri olduğunu belirten vatan, hürriyet, istiklal, anayasa kavramlarından milli olduğunu öne süren düşünür Mahmut esat Bozkurt’tur.

Aydemir’de dönemin seçkin-aydın savunusunun en açık biçimde görmek mümkündür. Ona göre devrim, toplum düzenine cebri bir müdahale olduğu için toplumun devrimi anlamasını beklemek boşunadır. Devrimin ruhuna kalabalıklar vakıf olamazlar; bu itibarla devrim bilinçli ve devrimci bir kadronun işidir (1986: 22).

Devrimin ideolojisini Kemalizm olarak adlandıran Bozkurt onu otoriter bir demokrasi olarak tanımlamaktadır.

Türk Sosyolojisinde daha sonra Behice Boran ve Mübeccel Kıray gibi Toplumsal Yapı ve Değişim çalışan sosyologların Marks’tan ilham alarak toplumsal ilişkileri toplum-doğa ve insan-insan ilişkileri şeklinde ikiye ayırma tutumu Aydemir’de de vardır.

1943 yılında yapılan Garbi Anadolu Köy Monografileri adlı çalışma Hilmi Ziya Ülken’e aittir.

Recep Peker’e göre ise Türk Devrimi; yeryüzünün en arı ve “bay” olan Türk milletini yokluktan varlığa, düşkünlükten üstünlüğe çıkaran evrensel bir hadisedir (1984: 13).

Safa, Atatürk İnkılabının değişmez iki prensibinin Milliyetçilik ve Medeniyetçilik olduğunu, belirtir.

Türkçülükün ve Garpçılıkın adı Osmanlılıktan sıyrılınca Milliyetçilik ve Medeniyetçilik olmaktadır.

Bununla birlikte Safa’ya göre, Atatürk İslamcılık ve Turancılık kadar İnsani-yetçiliğin de hayal olduğunu görmüştür ve Türk milliyetçiliğini “reel bir politika” olarak beyan etmiştir (1999: 96). Savaş yıllarında yayımlanan Yeni Mecmua’da (daha sonraki çalışmalarında da vurgular) Gökalp, Türk milliyetçiliğini coğrafi olarak üçe ayırdığında (Turancılık, Türkmencilik ve Türkiyecilik) üçüncüsünün uygulanabilir bir politika olduğunu belirtmişti (bkz. Akpolat, 1995). Neticede Atatürk’ün milliyetçiliği de her türlü emperyal yayılmanın dışında Anadolu ile sınırlanan bir biçime kavuşmuştur. Dönemde Fransız Devrimi ile ortaya çıkan evrensel insanlık birliğine olumsuz bakışı da Safa’da görmek mümkündür. Devir ne sınıf ne birey dönemidir; bu dönem milletin dönemidir. 19.yy’da ortaya çıkan milliyetçilik akımları dünyada tek bir bütün sayar; bu da millettir. Bunun etkisi-nin devrim ve düşünürler üzerinde görebilmekteyiz.

Hülasa Safa’ya göre, Batı rasyonalitesinin temeli Doğu, Doğu mistisizminin kökeni Batı’dır, Gazali mistisizmi İncil’den öğrenmiştir (1999: 163).

Neticede Batı rasyonalitesinin temeli olan İbn-i Sina ve İbn-i Rüşt Batı’yı Doğu’dan daha fazla etkilemiştir. Çünkü bu düşünürler teolojiyi kozmoloji haline getirmeye çabalamışlardı. Ancak İslam felsefesi tam zıt bir yola girmiştir. İslam felsefesinin akılcı ve tabiatçı kolu Hristiyan Garb’a, iman ve ilahiyatçı kolu Şark’a tesir etmiştir (1999: 155). Batı akılcı düşünceyi İslam’dan alırken Doğu imancı düşünceyi Hristiyanlıktan almıştır.