TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ II

Din hürriyetinin tek düşmanı vardır, taassup. Taassup, bir kimsenin kendi
inancından ve kendince hakikat kabul ettiği görüş ve kanaatten başka olan inanç,
görüş ve kanaatlere ve bunları taşıyanlara karşı düşmanlık beslemesi ve onları bo-
ğup susturmaya kalkışmasıdır

Gökalp, Yüce Mahkeme (1922) adlı yazısında, halk hükümetlerinin birinci şartının,
milli kanunları mukaddes tanımak olduğunu belirtmiştir. Çünkü kanunlar,
milletin resmi bir mahiyet almış olan mefkurelerinden ve iradelerinden başka bir
şey değildir. Her milletin resmi ahlakı, kanunlarıdır.

Çağdaş devletlerde, kanun yapma ve yönetme hakkı doğrudan millete aittir ve milletin bu salahiyetini kısıtlayacak hiç bir mercii yoktur. Ayrıca milletin bütün fertleri birbirlerine eşittir.

Devlet adını, devleti doğuran milletten alır (A. Ağaoğlu 1972, 120). Devlet,
bağımsız bir milletin işgal ettiği saha ile o milletin siyasi, içtimai, iktisadi teşkilatı-
nın hepsine verilen addır. Hükümet, o teşkilatın bir kısmını, sülale pek sınırlı bir
parçasını ifade eder. Devlet, bağımsızlığını kaybetmedikçe vardır. Halbuki devlet,
sülalesiz yaşayabilir

Her nasılsa, istibdat sevdası ve kayıtsızlık bu iki esasın ikisine de üstün gelmiş
ve bundan dolayı, Osmanlı Devleti iki bakımdan da despot bir hükümet şeklini
almıştır. Bu gidişe, II.Abdülhamit son vermiştir

Canlı, ‘yaşanandan önceki zaman’a bağlı olduğundan tarihlidir. Her canlının iki çeşit tarihliliği vardır. Bunlardan biri, doğum dediğimiz, kuvvenin fiile dönüşmesi evresiyle baş- layan bireyoluş sürecidir. Diğeri genetik yapının sürekliliğini sağlayan soyoluştur

Özlem, tarih sözcüğünün eski Yunan medeniyetindeki çift anlamlığından hareket
etmektedir. Ona göre, tarih sözcüğünün çift anlamlılığı: insani ve toplumsal
olaylar topluluğunu, yani yaşanmış geçmişi adlandırılmak için kullanılır; hem de
yaşanmış geçmişi konu edinen bilim, tarih bilimi kastedilir (Özlem 2010, 15). O,
sözcükteki çift anlamlılıktan hareketle tarih felsefesinin de iki anlama geldiğini belirtmiştir:
1- Yaşanmış geçmişin felsefesi olarak tarih felsefesi. 2- Tarih biliminin
felsefesi

Nermi Uygur’un, doktora tezi tarih felsefesi sorunlarından biri hakkında olmakla
birlikte, sonraki çalışmalarında tarih felsefesine fazla bir yer ayırmamıştır. Sadece
1957 yılında yayınladığı Tarih Felsefesinin Yolu adlı bir yazı yayınlamıştır. Söz konusu yazıda, tarih felsefesini, felsefenin bir disiplini olarak analitik bir yaklaşımla
incelemiş ve tarih sorunlarını fenomenolojik açıdan temellendirmeye çalışmıştır.

Çeşitli tarih ilimleri tarihi varlık sahasını, determination prensiplerine (kategorilerine) dokunmadan parçalayarak, incelemektedirler (Mengüşoğlu 1968,
150). Tarih varlık sahasını inceleyen tarih ontolojisi, bu varlık alanının kategorilerini
araştıracaktır

Gökberk’e göre, tarih bilincinin göreli de olsa, bir değeri ve yararı vardır. İlkin,
tarih bilgisi bize tüm insanlığın ya da bir toplumun yaşamöyküsünü anlatır ve insanlığın olanakların öğretir. Bir ulusun olumlu olumsuz yanlarını, zaman içindeki
serüvenini tanıtır. Bu bilgiler de bizi özgür yapar.

Devlet her ne kadar felsefenin baş konuları arasında sayılsa da, Türkiye’de felsefeciler devlet konusunda zayıf kalmışlardır. Felsefe eğitimi alıp ve felsefe bölümlerinde ders veren felsefe hocalarının tamamı siyaset, devlet ya da hukuk felsefesi konusunda kitap yazmamışlardı. Sadece bir kaç makale vardır. Macit Gökberk’in “Hegel’in Devlet Felsefesi” ile Bedia Akarsu’nun “John Locke’un Devlet Felsefesi” adlı makaleleri dışında bir çalışma yoktur. Bununla birlikte, Reform öncesi hocaların tamamına yakını siyaset, hukuk ya da devletle ilgili görüş bildirdikleri metinler yayınlamışlardır. Ahmet Mithat Efendi, Ziya Gökalp, Mehmet İzzet, Halil Nimetullah, Hilmi Ziya Ülken devletle ilgili konularda yayın yapmışlardır. Sadri Maksudi Arsal, Yavuz Abadan, Recai Okandan, Ali Fuad Başgil gibi hukukçular, kamu hukuku, hukuk felsefesi ve devlet felsefi adları altında devlet felsefesi konularını incelemişlerdir

Ahmet Mithat Efendi, anayasa süreçlerini doğal hukuk anlayışından hareketle açıklamıştır. Ona göre bazı toplumsal kurallar, insanlığın başlangıç aşamasında aileyle birlikte ortaya çıkmıştır.

Ahmet Mithat Efendi, anayasa süreçlerini doğal hukuk anlayışından hareketle açıklamıştır. Ona göre bazı toplumsal kurallar, insanlığın başlangıç aşamasında aileyle birlikte ortaya çıkmıştır

Bütün seçeneklerdeki düşünürler devlet ile ilgili konularda yayın yapmışlardır.

Ahmet Mithat Efendi, şer’i hukukla doğal hukuku birlikte kullanarak, medeni
hukuk anlayışının İslam’la çatışmadığı sonucuna varmaktadır.

Devletle sülalenin bir kabul edilmesi, sülalenin yıkılması ya da çökmesi durumunda devletin de yıkıldığını kabul etmek sonucunu doğurur. Bu da çok tehlikeli bir düşüncedir. Devletin esas kurucusu olan millet, sülalenin çökmesinden çok fazla etkilenmez, yeni önderlerle devletin temelini tazeler.

Bahsedilen düşünür Ahmet Mithat Efendi'dir.

Üç Medeniyet adlı kitap Ahmet Ağaoğlu'na aittir.

Bu fikirler Ahmet Ağaoğlu'na aittir.

Gökalp’e göre, kamu siyaseti düşüncesiyle birleşerek siyasi velayete tabi olan heyete, devlet denir.