TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ II

Necati Öner’in bildirdiğine göre İ. H. İzmirli’nin Felsefe Dersleri, H. Ziya Ülken’in Mantık Tarihi (1942) ile A. Reymond’dan tercüme ettiği Lojik Prensipler ve Muasır Tenkitler (1942), Hamdi Ragıp Atademir’in Arsitoteles’in Organon çevirileri (1947-1952) ile Porphyrios’un İsagoji’si (1948), Teo Grunberg’in Sembolik Mantık I (Önermeler Mantığı) (1968), önde gelen yayınlar olmuştur. İlk baskısı 1970 yılında yapılan Necati Öner’in Klasik Mantık kitabı ile Hüseyin Batuhan ve Teo Grünberg tarafından hazırlanan Modern Mantık (1970), kitapları alandaki önemli yayınlar arasındadırlar. Şafak Ural’ın ders kitabı amaçlı hazırlanan Temel Mantık (1985) çalışması da 1990 öncesi mantık yayınları arasında yer almıştır. Bu bilgilerin ışında doğru cevap “B” şıkkıdır.

Felsefi yöntemin temel taşları, şüphe, eleştiri, ilke, tutarlılık, tanım, sınıflandırma ve felsefe bilincinden oluşmaktadır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “C” şıkkıdır.

Felsefi yöntemin temel taşları, şüphe, eleştiri, ilke, tutarlılık, tanım, sınıflandırma ve felsefe bilincinden oluşmaktadır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “D” şıkkıdır.

Münif Paşa, adı geçen yazının başında, ilimleri ikiye ayırmıştır:1- Akli ilimler, insanın kendi yetenekleriyle gerçekleştirdikleridir. 2- Nakli İlimler, vasıtasız telakki ve öğrenmedir (Münif Paşa 2003/2, 169). İslam ilim anlayışında akli ilimleri oluşturan mantık, tabiat, ilahiyat, matematik dörtlü ilim sınıflamasını verdikten sonra, yeni dönemde, önce zikredilen ilimlerin hayli çoğalıp geliştikleri ve yeni bilimlerin de ortaya çıktıklarını belirtmiştir. Döneminde bilinen ilimleri yedi başlık altında toplamıştır: 1- Lisan ve Edebiyat: sarf, nahiv, şiir, inşa, bedî, beyan. 2- Riyaziye (matematik) ve Tabiye (fizik): Hesap, cebir, hendese, Cerr-i eskal (mekaniğin ağırlık kaldırmayla ilgili kısmı), hikmet-i tabiye (fizik hakkında), kimya, astronomi. 3- Ulum-ı Tabiiye (Genel Fizik İlimleri) ve Tıbbiye: Dünyanın tabakaları ilmi, maden ilmi, botanik, zooloji, anatomi, hıfz-ı sıhhat (koruyucu tıp), tıp ve cerrahi. 4- Ulum- ı tarihiye (genel tarih) ve coğrafya: Coğrafya, tarih, arkeoloji (asar-ı kadîme), sikkeler ilmi. 5- Edyan (dinler ) ve Ulum-ı Felsefiye (Felsefe ilimleri): Dinler ilmi, felsefe, mitoloji (esatir, ilm-i hurafat), gariplikler ilmi. 6- Ulum-ı Siyasiye (siyaset ilimleri): Kanunlar ilmi, siyaset ilmi, iktisat, ziraat ilmi, askerlik ilmi. 7- Ulum-ı Nefise (Güzel Sanatlar): Fenn-i musiki, fenn-i mimari, fenn-i resim (Münif Paşa 2003/2, 170-171). Bu ilim sınıflaması, İslam ilim anlayışı ile modern bilimleri aynı çatı altında toplamaktadır. Bu kapsamda doğru cevap “C” şıkkıdır.

Münif Paşa, adı geçen yazının başında, ilimleri ikiye ayırmıştır:1- Akli ilimler, insanın kendi yetenekleriyle gerçekleştirdikleridir. 2- Nakli İlimler, vasıtasız telakki ve öğrenmedir (Münif Paşa 2003/2, 169). İslam ilim anlayışında akli ilimleri oluşturan mantık, tabiat, ilahiyat, matematik dörtlü ilim sınıflamasını verdikten sonra, yeni dönemde, önce zikredilen ilimlerin hayli çoğalıp geliştikleri ve yeni bilimlerin de ortaya çıktıklarını belirtmiştir. Döneminde bilinen ilimleri yedi başlık altında toplamıştır: 1- Lisan ve Edebiyat: sarf, nahiv, şiir, inşa, bedî, beyan. 2- Riyaziye (matematik) ve Tabiye (fizik): Hesap, cebir, hendese, Cerr-i eskal (mekaniğin ağırlık kaldırmayla ilgili kısmı), hikmet-i tabiye (fizik hakkında), kimya, astronomi. 3- Ulum-ı Tabiiye (Genel Fizik İlimleri) ve Tıbbiye: Dünyanın tabakaları ilmi, maden ilmi, botanik, zooloji, anatomi, hıfz-ı sıhhat (koruyucu tıp), tıp ve cerrahi. 4- Ulum- ı tarihiye (genel tarih) ve coğrafya: Coğrafya, tarih, arkeoloji (asar-ı kadîme), sikkeler ilmi. 5- Edyan (dinler ) ve Ulum-ı Felsefiye (Felsefe ilimleri): Dinler ilmi, felsefe, mitoloji (esatir, ilm-i hurafat), gariplikler ilmi. 6- Ulum-ı Siyasiye (siyaset ilimleri): Kanunlar ilmi, siyaset ilmi, iktisat, ziraat ilmi, askerlik ilmi. 7- Ulum-ı Nefise (Güzel Sanatlar): Fenn-i musiki, fenn-i mimari, fenn-i resim (Münif Paşa 2003/2, 170-171). Bu ilim sınıflaması, İslam ilim anlayışı ile modern bilimleri aynı çatı altında toplamaktadır. Bu kapsamda doğru cevap “E” şıkkıdır.

Yıldırım, Bilim Felsefesi (1973) adlı kitabında, bilimi bir bilgi yığını olarak değil, bir düşünme yöntemi olarak açıklamaktır (Yıldırım 1979, 5). Bu çerçevede öne çıkarılan bilim felsefesi, konu ve amacına uygun olarak, eleştirel ve analitik bir düşünme çabasına dayandırılır (Yıldırım 1979, 5). Yıldırım’a göre bilim felsefesinin amacı, bilimi anlatmaktır. Bilimin çeşitli açıklamaları olmakla birlikte, bilimi hem bir düzen hem de bir sonuç olarak görmek gerekir. Cemal Yıldırım, üniversite reformu sonrasında bilgiye hizmet etmiş düşünürlerden birisidir. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “E” şıkkıdır.

Ali Suavi, insan olmayı ilimle ilişkilendirerek, ilmi kültür anlamında kullandığı izlenimi vermektedir. Ulum ve fünun ayrımı çerçevesinde yer alan çalışma disiplinlerini sıralarken, ilimlerden söz ettiğini ortaya koymaktadır. Herkesin bilmesi gereken ilimlerden söz etmesi, ilim ile insan olma arasındaki bağlantıyı güçlendirmektedir. Ali Suavi, üniversite reformu öncesinde bilgiye hizmet etmiş düşünürlerden birisidir. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “B” şıkkıdır.

Doğan Özlem’e göre, (1) iyi ve en yüksek iyi sorunu, (2) doğru eylem sorunu ve (3) İrade özgürlüğü sorunu, ahlak felsefesi alanındaki üç temel sorunu oluşturmaktadır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “C” şıkkıdır.

Mengüşoğlu'na göre insanın hareket ve faaliyetlerini, hususi bir problem sahası olarak araştıran, bu sahanın varlık karakteriyle onun temelini teşkil eden kıymetlerin varlık karakterini, insanın hareket ve faaliyetlerinin bağlı veya müstakil olduklarını tetkik eden bilgiye ahlak felsefesi (etik) adı verilmektedir. Bu bilgiler ışığında doğru cevap "B" şıkkıdır.

Felsefenin ayrılmaz bir parçası olarak mantık, doğru düşünme yöntemi ya da dü- şünceleri doğru olarak ifade etmenin yolu şeklinde görülür.

Batı düşünce dünyasında çok büyük tartışmalara neden olan L. Levy-Bruhl’ün ilkel toplulukların düşünce biçimlerinin medeni toplumlardan çok farklı olduğunu temellendirmeğe çalıştığı Prelogic düşüncesini okutmasıdır.

Fransız Sosyoloji Okuluna Göre Mantığın Menşei Problemi adlı çalışmada, öncelikle, mantık terimine, hem bilim, hem de düşünce tarzı anlamları yüklenmiştir.

Necati Öner, Türkiye’de ilim ve mantık anlayışıyla çalışmalarına başlamış, mantığın menşei konusuyla devam etmiş ve Türkiye’de temel ders kitaplarından biri haline gelen Klasik Mantık kitabıyla, mantık konusuna ilgisini kitap yayını bağlamında kesmiştir.

Türkiye’nin önde gelen mantıkçılardan biri olan Teo Grünberg, 1968 yılında Sembolik Mantık başlıklı kitabını yayınlamıştır.

Esas olarak mantık temeline oturan yöntem, mantıksal kuralların araştırma alanı- nın kurallarıyla birleşmesiyle ortaya çıkmaktadır.

Şüphe, felsefeyi başlatan temel unsurdur.

Tanım: Felsefe yönteminin başlıca unsuru olan tanım, üzerinde konuşulan ko- nuların doğru anlaşılmasını sağlar.

Ahlak felsefesi (etik), insanların birbirleriyle ilişkilerinde eylemlerini dayan- dırdıkları değerler ile ilkeleri konu eden felsefe disiplinidir.

Mengüşoğlu, Değişmez Değerler Değişen Davranışlar adlı çalışmasını, felsefi etik için kritik bir hazırlık olarak tanıtmıştır.

Farabi ve İbni Sina’nın Aristoteles mantığını yorumlama temeline oturtulan İsagoji, Tanzimat sonrası mantık çalışmalarında da etkili bir model olarak görülmektedir.