TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ II

Varlık felsefesi, evrenin nasıl oluştuğu, evrendeki unsurların ortaya çıkış ilkeleri,
varlık tabakaları, canlılığın oluşum süreci türünden temel problemlerle uğraşan
felsefenin temel disiplinlerinden biridir.

Felsefi Antropoloji, Takiyettin Mengüşoğlu'na ait bir çalışmadır.

Bütün insan bilgisinin varolan bir şeyin bilgisi olması, felsefi bilgi ile bilimsel bilgiyi birbirine bağlamakta, hatta onları birleştirmektedir. Bilimin ve felsefenin ortak kaynağı olan, onları birbirleriyle birleştiren bu varolan da yine hususi bir bilginin araştırma sahasıdır. İşte böyle bir bilgiye ontoloji adı verilmektedir.

Varlığı tanımlamak için varlığın arkasında bir başka şeyin olması gerektiği çeşitli düşünürlerce araştırılmıştır Kant’ta kendinde şey, Berkeley’de zihin, Hegel’de mutlak geist, Husserl’de saf bendir.

Mengüşoğlu’na göre, ontolojide, varlık tarzlarından imkan, gerçeklik, zarurilik, tesadüfilik, imkansızlık, gerçek olmama anlaşılır.

Türkiye’de varlık sorunuyla ilgili ilk kitap olduğunu söyleyebileceğimiz Varlık ve Oluş (1968) adlı çalışmadır.

Nermi Uygur, Felsefenin Çağırısı (1971) adlı kitabında metafiziği de konu edinmiş ve bu bağlamda da varlık konusuna nasıl baktığını sergilemiştir.

Duralı açısından metafiziğin en önemli görevlerinden biri, ahlakla olan ilişkisidir. Ona göre, metafizik ile ahlak, Platon’da, ilahiyatla iç içedir.

Grünberg’e göre, bilmek fiilinin bilgi teorisi bakımından dört anlamı vardır:
1- “Olduğunu bilme” manasındaki kullanılışı. X, p olduğunu biliyor. 2- “İş-bilme”
manasında kullanılış. Ahmet bisiklete binmesini biliyor. 3- Bir “konuyu bilme”
manasında kullanılışı. Ahmet erguvan rengini bilir. 4- “Soru karşılığı” olarak kullanış. Ahmet bu kitabı kimin yazdığını biliyor.

Mengüşoğlu’na göre, özne ile nesne arasındaki ilişkiden doğan bilgi, çeşitli
edimlerden (aktlar) oluşur. Dört türdür: anlama aktı, düşünme aktı, izah etme aktı, idrak aktı.

Nesnelerin bizdeki düpedüz etkilerinin bilgisi, yani doğrudan doğruya duyarlığın sağladığı bilgi ile bu etkilerden oluşturduğumuz tasarım, görü ve
kavramlar, nesnelere ilişkin tüm deneylerimiz yoluyla onlar hakkında edindiğimiz
bilgi, yani anlama yetisinin bilgisi, birbirinden ayrı iki tarz oluşturur.

Özdeksel bir dış dünyanın var olduğunu deneycilikle tutarlı olarak öne sürmekten
öte, aynı zamanda kapsamlı ve tutarlı bir özdekçilik elde etmeyi amaçlıyoruz. Var
olduğu söylenen her şeye özdeksel bir açıklama getirmeye çalışacağız. Bu doğrultuda anlığı bir özdeksel varlık olarak açıklayacağız. Kişi kavramını ele alarak aynı doğrultuda değerlendireceğiz”

Doğruluğun nasıl mümkün olduğu ve doğruluk değerleri sorunları bu bağlamda incelenmektedir. Grünberg’e göre İnanma, bilgisel değil, ampirik-psikolojik bir terimdir

Bilginin temel şartları olarak tanımlanan doğruluk, inanma ve belgeleme yeterince açıklığa kavuşturulduğunda, bilgi teorisinde çeşitli sorunlar ortadan kalkmaktadır

Sıralanan bilgiyle ilgili yaklaşımlar, bilgi felsefesinin genel sorunlarını anlayış farklarıyla ortaya koymaktadırlar. Mengüşoğlu, daha geleneksel bir çizgide, ontolojik temelli bir bilgi anlayışını öne çıkarmaktadır.

Duralı’ya göre, metafiziğin temel sorunlardan biri olan hakikat, kapsamlı, ku-
şatıcı bir sentetik birliktir. Özelde metafizik, geneldeyse felsefe, hakikate ilişkin
gerçeklik yörelerini, kesitlerini öğrenip açıklamak maksadıyla çözümlerler. Felsefenin yüreği konumundaki metafizik, başka birçok konusunun arasında, öznel gerçekliği ele alırken, duyargalar durumundaki bilimler de nesnel gerçekliklere
eğilirler

Uygur, metafizik tanımlarını ele alıp tartışarak, metafiziğin ne olduğunu belirlemeye
çalışmıştır. Metafiziğin en belli başlı tanımlarından biri, en eskisi olması
nedeniyle de kaynak olan tanımı, evrenin tümünü bilmektir; şeklindedir.

Ülken, varlığı dikotomiler (karşıtlıklar) çerçevesinde de ele almıştır. Ona göre
varlık-yokluk dikotomisi ilk konulan problemdir.

Felsefeye ilişkin düşüncelerini topluca verdiği Felsefeye Giriş (1968) kitabında, Harmann’ın yaklaşımını genel olarak yansıtırken, Ontoloji başlığı altında varlık sorununa da yer vermiştir. Felsefi Antropoloji’de (1971), söz konusu varlık anlayışını temele alarak sorunları açıklamıştır.

Varlık felsefesi, evrenin nasıl oluştuğu, evrendeki unsurların ortaya çıkış ilkeleri,
varlık tabakaları, canlılığın oluşum süreci türünden temel problemlerle uğraşan
felsefenin temel disiplinlerinden biridir. İlk filozofların arkhe olarak adlandırdıkları
sorunu temellendirme çabalarıyla başlanmış, Aristoteles’in “varlık olmak
bakından varlık” ifadesi bağlamında büyük ölçüde teorik yapısını gerçekleştiren
varlık sorunu, uzun süre metafizik bağlamında ele almış ve 18.yy dan itibaren
ontoloji deyimiyle ifade edilmiştir.