TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ II - Deneme Sınavı - 9

Ahlak felsefesi hakkında kitap yayını yapan önde gelen az sayıda kişiden biri Bedia Akarsu'dur.

Türk Hukuki Müesseseleri: İslam Hukukundan Ayrı Bir Türk Amme Hukuk Yok mudur? Köprülü'nün 1938 tarihli yazısıdır.Türklerin kendilerine özgü
bir amme hukuklarının olmadığını iddia eden şarkiyatçıların iddialarını (Köprülü
2005/1a, 11-12) düşürmek için yaptığı çalışmada, Türk amme hukukunun nelere
sahip oldu¤unu ortaya koymuştur.Türk Edebiyatı Tarihinde Usûl adlı yazısında
ileri sürdüğü Türk edebiyatı tarihi taslağını (Köprülü 1986/1,19-20), 1926
yazdığı Türk Edebiyatı Tarihi adlı çalışmasında gerçekleştirmiştir. Köprülü, Türk

Edebiyatı Tarihi adlı çalışmasında, Türk tarihini, edebiyat üzerinden bütünlüklü
bir şekilde kurmaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşlu adlı çalışmada,
iktisadın nasıl bir öneme sahip olduğu görülmektedir  Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar adlı eserinde Köprülü, Anadolu’da
gelişen İslam anlayışının Orta Asya kökenli olduğunu ve Türklerin bu çerçevede İslamiyet’i benimsedikleri üzerinde durmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Köprülü, genelde tarih, özelde edebiyat tarihinin, bir milletin bütün düşünsel
yapısını ortaya koyduğu düşüncesindedir. Bu çerçevede milli tarihe bakıldığında onu, umumi tarihin (dünya tarihi) içinde ele alınması gerektği, umumi tarih çerçevesi
içindeki tabii mevkiine sokulmadan tetkikine imkan olmadığını belirtmiştir.

Köprülü, genelde tarih, özelde edebiyat tarihinin, bir milletin bütün düşünsel
yapısını ortaya koyduğu düşüncesindedir. Bu çerçevede milli tarihe bakıldığında,
onu, umumi tarihin (dünya tarihi) içinde ele alınması gerektiği, umumi tarih çerçevesi
içindeki tabii mevkiine sokulmadan tetkikine imkan olmadığını belirtmiştir.Ona göre, bir milletin
geçmişteki fikri ve hissi hayatını göstermek itibarıyla, edebiyat tarihi, medeniyet tarihinin,
yani bir milletin umumi tarihinin parçalarındandır.Tarihçi, toplumların ilerleyip gelişmesi, nadiren ortaya çıkan rastlantısal özellikler taşıyan olaylarla değil, sürekli ve muntazam vakalarla tayin
ve izah etmelidir.Köprülü'ye göre tarih, geniş manasıyla, mazide cereyan eden bütün işlerin ve vakaların heyeti mecmuasıdır.Köprülü'nün düşünceleri arasında yer almayan D seçeneğidir.

Köprülü’nün kaygıları ve tarih anlayışı çerçevesinde çalışmalarına bakıldığında,
tutarlı bir seyir izlediği kolaylıkla görülür. Türk tarihçiliği ve düşüncesi açısından
Köprülü’nün ortaya koyduğu en önemli şeylerden biri, Türk tarihinin sürekliliğinin
dayandığı verileri ortaya koyarak, onun bütünlüğünü göstermesidir.Diğer seçeneklerde verilen bilgiler de Köprülü için doğru olsa da en önemli şey sorulduğundan cevap C seçeneğidir.

Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler adlı kitabında (ilk baskı 1985) Ümit Hassan
( 1943- ), eski Türk kültürünü (İslam öncesine) farklı bir yaklaşımla ele almıştır.Ümit Hassan’a göre, asıl olan, gelişim-değişmedir, teori bu değişimin incelenmesinin
sürekliliğiyle oluşur.Teorinin olgulara bağlı olduğunu ve olguların
her zaman yönlendirici olduğunu kabul etmektedir. Başka bir deyişle tarihsel
açıklamalar geçicidir; her kuşak yeni açıklamalar getirmek durumundadır.İlk toplum örgütlenişiyle ilgili iki ölçüt kullanılmıştır.İlki, eşitlik/ eşitsizlik ikincisi, babahanlık / anahanlık (babaerkil, anaerkil) Kitap, dar anlamda bir iktisadi ve sosyal araştırma değil, bir siyaset
teorisi denemesi (Hassan 2000, 19) olarak tanıtılmıştır. Bu nedenle cevap E seçeneğidir.

Uygur, Türkler Nasıl Düşünür? sorusuna on altı maddelik açıklama dizisi getirmiştir:

1.Sözcüklerin somutluğu baskındır.

3.Akrabalık terimleri zengindir.

6.Türkçede tanımlıklar (sözcüklerin eril dişil olarak ayrılması) yoktur. Türkçe
konuşnlara dünya, bir bakıma daha yalın, daha bağımsız, daha tıkız, daha
yöresiz görünür. Dünyayı tanımak için nesneleri tanımlıklara ayırıp bağlamaya
gerek duymaz.

9.Türkçede edilgin biçimde düşünmeye izin verilmez. Etkin ifade tarzı baskındır.

12.Türkçede bağlaçlı yan tümce yok gibidir; daha doğrusu işlek bir anlatım tarzı
değildir.

 E seçeneğinde bağlaçlı yan tümce yer almaz dendiği için cevap E seçeneğidir.

Soykan'a göre;

1. Biricik bir felsefe yok, felsefeler vardır.

2.Her dile özgü bir felsefe yok, tersine her dilde çeşitli felsefe yer alırlar.

3.Her doğal dilin diğerinden farklı oluşu, kendine özgülük alanı açar.

4.Böyle bir dilde her felsefe kendine özgülükten pay alır.

5.Türkçe’nin kendine özgülükten pay alabilen en az bir felsefe yolu vardır. B seçeneğinde her dile özgü bir felsefe yok dendiği için cevap B seçeneğidir.

Cümlenin unsurları yer değiştirdikleri halde cümlenin anlamının
değişmemesi, Türkçe’nin matematiksel bir yapıya sahip olduğu düşüncesini
doğurmuştur. Buradan da Türkçe’nin saydam bir dil olduğu sonucuna varılmıştır.
(Soykan 1998/13, 132). Diğer seçenekler de Türkçe'nin yapısına göre söylenebilir ancak A seçeneği Türkçe'nin saydam ve matematiksel olduğunu gösterir.

Türkçe sentaktik
esnekliğinden dolayı, herhangi bir olay ya da nesne -durumu karşısında, o olay ve
durumun oluş ve yapı tarzına kendini rahatça uydurur. Bu özellik Batı dillerinin
hiçbirinde yoktur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Nermi Uygur, Türkiye’de asıl iş olarak felsefeyle uğraşanların nasıl bir felsefe
anlayışı var? Felsefenin varlığı, gidişli, olanakları üzerinde ne düşünüyorlar? Ne tür
duygularla felsefeye bağlı bulunuyorlar? Felsefe karşısında nasıl bir değersel davranış
içindedirler? (Uygur 1974, 66) sorularını öne çıkarmıştır. Konuyu, son elli yıl
üzerinden ele almış (Uygur 1974, 67) ve felsefecileri, ilgisizler, kötümserler ve
iyimserler olmak üzere üç öbekte toplamıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Gökberk ve Mengüşoğlu’nda çok açık bir şekilde görülen, sonraki felsefe kuşlaklarının
da büyük ölçüde benimsediği, toplumu Batılılaştırmak için bütün değerler
ve kurumlarının değiştirilmesi düşüncesi nasıl yorumlanmalıdır? (Gökberk
1997/1, 29-30; 1997/4, 54; 1997/6, 75; Mengüşoğlu 1968, 171; 1968/1, 116-117).
Felsefenin en önemli iki unsuru olan akıl ve özgürlük esas alındığında, bir toplumu
diğer toplumların yörüngesine sokma çabası, felsefi tutuma uygun mudur?
Böyle bir tutumda, akıl yeterince kullanılmıştır denebilir mi? İnsanın özgürlüğü anlayışına
ne kadar uygundur? Bu soruların cevabı iki açıdan verilir. Akıl ve özgürlük E seçeneğinde verildiğinden cevap E'dir.

Türk tarihçiliğinin doruk noktasında olan Köprülü, Bu özelliğine 1913 ile 1934 yılları arasındaki çalışmalarıyla ulaşmıştı.

Türk tarihçiliği ve düşüncesi açısından Köprülü'nün ortaya koyduğu en önemli şeylerden biri, Türk tarihinin sürekliliğinin dayandığı verileri ortaya koyarak, onun bütünlüğünü göstermesidir.

Köprülü'nün  "Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu " adlı çalışmasında, 13. Yüzyılda oluşan şartların 14.Yüzyılda da büyük ölçüde devam ettiğini belirterek,devletin temel kaynağının Selçuklular olduğunu söylemiştir.

Hassan, Türklerin örgütlenmesinin kökenlerini, Abdulkadir İnan ve Sadri Maksudi Arslan'ın makaleleri çerçevesinde ele almış, kandaşlık temelli örgütlenmeyi adları belirtilen kişilerin nasıl ele aldıklarını tartışmıştır.

Uygur seslenişleri üç açıdan ele almıştır: İlk sesleniş tarzı özaddır (ad). Türkçede, özadla (adıyla) seslenir. İkinci sesleniş tarzı, başkalarına hitaplar büyük ölçüde akrabalık terimiyle yapılır. Üçüncü sesleniş tarzı, kişilere hitap ederken Siz yerine Sen'i tercih etmektir.

Soykan, her dilin kendine özgü düşünce yapıları ürettiğini bildirmektedir. Soykan, onu yönlendiren soruyu şöyle dile getirmiştir: Her doğal dil, doğaya farklı bir şekilde bakıyorsa, bu farklılıkları ortaya çıkaran doğal dillerdeki yapı farklılıkları nelerdir?

Bir cümlenin sektansı, yani söz dizimi, sözcüklerin cümledeki sıralanış kurallılığı demektir.

Darülfunun'da Felsefe Bölümü 1900'de olmuştur.