TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ II - Deneme Sınavı - 8

Türkiye'de felsefeci yetişmesi konusunda felsefeciler tarafından yapılan olumsuz eleştirilerin somut sebepleri: Felsefenin temel soruları ve tarihi hakkında kaynak eserlerin oluşturulmaması, Felsefecilerin kitap ihtiyaçlarının karşılanmaması, Kaynak kitaplar üretilmediğinden gelenek oluşturacak alt yapının ortaya çıkmaması, Toplumsal ve dünya sorunları hakkında felsefi tartışmaların yapılmamasıdır.

Felsefe Sorusu, felsefe yapmanın ya da düşünce üretmenin ilk şartıdır

İslam felsefesine ait ilk kürsü 1973 yılında kurulmuştur. Doğru cevap C'dir.

Hilmi Ziya Ülkenin, İslam Düşüncesi başlıklı kitabında

Dinin dayandığı üç esası şöyle sıralamıştır: 1- Bizim üstümüzde olan ve bize uyması gerekmeyen bir gücün varlığını itiraf. 2- Bu gücün kontrolü altında ve ona bağımlı olduğunu hissetme. 3- Bu güçle insan arasındaki ilişki (kulluk, mabutluk veya vahdet) (F. Ahmet Hilmi 2005, 44). Bu esaslar dinin temel yapısını ortaya çıkarmaktadır. Filibeli böylelikle dini, mabudu hissetmek, anlamak ve bilmekten ibarettir.Doğru cevap C' dir.

Filibeli’ye göre dinlere musallat olan iki bela, zühd (çile, inziva) ve ruhbanlıktır. Peygamber zühdü yasaklamıştır. Fakat kısa süre sonra bu ortaya çıkmıştır. İslamiyet’te ruhban yoktur ve hiçbir zaman da görülmemiştir. Fakat alimler, şeyhler ve din görevlilerinin seçkin bir sosyal sınıf halini alması ve sonra da bu sınıfın mensuplarının pek çok imtiyazlara sahip olması, ruhbanların bazı olumsuz özelliklerini görülmesine neden olmuştur.Doğru cevap C'dir.

F. Ahmet Hilmi, dinin dayandığı  üç esası şöyle sıralamıştır: 1- Bizim üstümüzde olan ve
bize uyması gerekmeyen bir gücün varlığını itiraf. 2- Bu gücün kontrolü altında ve
ona bağımlı olduğunu hissetme. 3- Bu güçle insan arasındaki ilişki (kulluk, mabutluk
veya vahdet) (F. Ahmet Hilmi 2005, 44). Bu esaslar dinin temel yapısını ortaya
çıkarmaktadır. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Filibeli’ye göre, islam’ın bugünkü haline, hoşgörü ve aşırı iyimserlik ile bakmak, sevgi eseri ve fazilet alameti olamaz. Bir toplum, çöküntü ve gerileme sebeplerini bilmedikçe, ilerleme ve yükselme sebeplerini hazırlayamaz (F. Ahmet Hilmi 2005, 519). Filibeli’ye göre asıl sorun, tarihsel şartları kavramamaktır. Hayat, yenilik ve yenileşme olduğuna göre, bazı durumları muhafaza etmek çabası cahillik ve gaflet belirtisidir. Çünkü tekamül yasası, zaman ve çevre değişmeleri, kişiler gibi toplumları da arınmaya ve elenmeye mecbur kılar. Bu mecburiyetten kaçınmaya kalkışmak, duraklama fikridir ki, önce hastalığa ve sonra ölüme yol açar (F. Ahmet Hilmi 2005, 539). islam’ın yaşadığı sorun da budur. Asırlardan beri dinle uğraşanlar, yalnız bu hakikatlerden habersiz olmadılar, aynı zamanda bütün gayretlerini, islam toplumunu, bir tarih yanılgısıyla, zaman dışında yaşatmağa çalıştılar. Tanrısal ilkelerle uyuşmayan bu tutum, Müslümanların çökmesinin başlıca nedenidir. Buna ek olarak, harici saldırılar, toplumun cehalet karanlıklarına gömülmesine neden olmuştur (F. Ahmet Hilmi 2005, 539-540).Doğru cevap B'dir.

Eğer islam dininin mücadele alanında rakibi başka bir din olsaydı, başarılı bir mücadele vereceği kesindir. Rakibi, hiçbir ilkeye bağlı olmaksızın gönlünün dileğince düşünmek ve hükmetmek ile fen ve felsefedir (F. Ahmet Hilmi 2005, 547). Avrupalılarla rekabet edebilmek için, yalnız siyasi sahada değil, iktisadi alanda da Avrupa zihniyetine ve marifetine sahip olunması gerekir. Bugünkü mevcut şartlarda böyle bir inkılabın meydana gelmesi imkansız olduğu gibi, gerçekleştiğinde de islam’ı mahveder. inkılap yapmak da yapmamak da islam’ı mahkum eder ve sefalete sürükler (F. Ahmet Hilmi 2005, 547). Filibeli’ye göre Ortaçağ zihninin mahsulü olan bir içtihadı yaşatmaya çalışmak, bir fosili canlandırmak kadar zor bir şeydir. Öküz arabasıyla trene karşı mücadele etmek gibidir. Eğer tarih ve soydan gelen hallerimizi, çevremizi ve milli fikirlerimizi hiç dikkate almadan Avrupa’yı körü körüne taklit etmeye çalışırsak, sosyolojinin kesin yasalarıyla çatışmış olacağımız için, başarılı olmamız şüphelidir. fiayet başarılı olursak, milli ve manevi simamızı kaybetmemiz, başka bir şekle dönüştürmemiz gerekecek. Bu tutum, islam’ın temel kaidelerinden uzaklaşmak anlamına gelir (F. Ahmet Hilmi 2005, 547). Yapılacak şey, din duygusu ile bilimsel düsturları bağdaştırmak ve her ikisini birbirine yardımcı etmektir. Bağdaştırma işi, çok zor bir mücadeleyle gerçekleşebilir (F. Ahmet Hilmi 2005, 547-548).Doğru cevap C'dir.

Filibeli Ahmet Hilmi, Osmanlıları da içeren İslam’ın çöküşünü iki açıdan ele almıştır:
1- İslam’ı anlayış tarzında ortaya çıkan yanlışlıklar. 2- Diğer medeniyetlerden
gelen yıkıcı unsurlar. Filibeli’ye göre dinlere musallat olan iki bela, zühd (çile, inziva) ve ruhbanlıktır.  İslam’da en büyük tahribatı yapan unsurlardan
bir diğeri de kader anlayışıdır. Tembellik, cinayetler, sefalet, kabullenme, yanlış bir
kanaat anlayışı, zillet gibi acınacak durumlar, kader anlayışın yanlış yorumundan
doğmuşlardır.Hayır ve şerrin haktan olması akidesi de en fazla suistimale, yanlış anlayışa uğrayanlardandır. Şerrin Haktan bilinmesi,şerre karşı mücadele hissini zayıflatmıştır. Ancak kavimlerin karışması diğer medeniyetlerle ilgili bir unsur olduğundan cevap D seçeneğidir.

Tunç, dinin esasını, kıymetlerin (değerler) oluşturduğu düşüncesindedir. Dolayısıyla din, kıymetler aleminin üzerine titrer. Her varlığın Tanrı tecellisi olduğuna inandıktan sonra, dinin, dünyanın tamamını değerler temelinde kurması doğal bir sonuçtur. Doğru cevap A'dır.

Din felsefesi, emsalleri gibi, felsefenin genel yöntemine uygun çalışmaktadır. Söz konusu yöntemler bilgi teorisi, psikoloji, ahlak ve sosyoloji üzerinde yapılan incelemelere bağlıdır. Dolayısıyla, din felsefesinin konuları, bilgi teorisi, psikoloji, sosyoloji ve ahlak olmak üzere dört bölümden ibarettir (Tunç 1959, 14).Doğru cevap C'dir.

Aydın’a göre dinin mahiyeti şu unsurları içermektedir: Sami dinleri göz önüne alındığında,inançlar, ibadetler ve ahlak olmak üzere üç husus öne çıkmaktadır. İyi bir din tanımı bu üç unsuru içinde barındırmak durumundadır.Doğru cevap D'dir

Konusu itibariyle din felsefesine en yakın Kelam dır. İslam medeniyetinde Kelam, akli ve nakli delillere başvurarak temel dini hükümleri açıklayan, sistemleştiren ve savunan bir disiplin şeklinde görülmüştür.Doğru cevap E'dir.

Filibeli’ye göre asıl sorun, tarihsel şartları kavramamaktır. Hayat, yenilik
ve yenileşme olduğuna göre, bazı durumları muhafaza etmek çabası cahillik ve
gaflet belirtisidir. Çünkü tekamül yasası, zaman ve çevre değişmeleri, kişiler gibi
toplumları da arınmaya ve elenmeye mecbur kılar. Bu mecburiyetten kaçınmaya
kalkışmak, duraklama fikridir ki, önce hastalığa ve sonra ölüme yol açar (F. Ahmet
Hilmi 2005, 539). İslam’ın yaşadığı sorun da budur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Eğer tarih ve soydan gelen hallerimizi, çevremizi ve milli fikirlerimizi hiç dikkate
almadan Avrupa’yı körü körüne taklit etmeye çalışırsak, sosyolojinin kesin yasalarıyla
çatışmış olacağımız için, başarılı olmamız şüphelidir. şayet başarılı olursak,
milli ve manevi simamızı kaybetmemiz, başka bir şekle dönüştürmemiz gerekecek.
Bu tutum, İslam’ın temel kaidelerinden uzaklaşmak anlam›na gelir (F. Ahmet Hilmi
2005, 547). Yapılacak şey, din duygusu ile bilimsel düsturları bağdaştırmak ve
her ikisini birbirine yardımcı etmektir. Bağdaştırma işi, çok zor bir mücadeleyle
gerçekleşebilir.

İslam Tarihi adlı kitabında, felsefenin alanını, ilimle
karşılaştırmalı olarak ele almıştır. Filibeli’ye göre ilim, bir şeyin nasıl olduğunu incelerken,
niçin öyle olduğunu inceleme görevi de felsefeye aittir.Bilim, bir olayın şekilleri ve görüntülerinde kalır. Felsefe ise, içine ve sebeplerine iner. Niçin sorusu gayeyi içerdiğinden,
felsefenin temeline gaye sorunu yerleştirilmiştir. Fakat, hiçbir zaman felsefe “din duygusunu” tatmin edemediği gibi, insanı da dinden uzaklaştıramaz .B seçeneğinde bilim  bir olayın içine ve sebeplerine iner dendiği için cevap B'dir.

Ahmet Hilmi’ye göre ahlak da insanlık için en önemli unsurlar
arasındır. “Ahlak, yani ahlaki faziletler insanlık için çok gereklidir” önermesine dayalı
olarak, ahlakın insanlık için öneminin açıklanması yapılmıştır. Ona göre, insanlık
ahlak ile diğer varlıklardan ayrılmış ve seçkinleşmiştir. İnsanlık olarak tarif
edilen sistem, ancak ahlak ile ayakta kalabilmektedir. Eğer ahlak olmazsa, görevler
de olmaz, görevler olmazsa, insanlığın hayvandan farkı kalmaz.Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Teşbih fikrinde “tabii ve mantıkî sınır, materyalizm
ve sensüalizm” ekolleridir. Tenzih fikrinde ise “tabii ve mantıkî sınır, aşırı
idealizm yahut nihilizm” ekolüdür. (F. Ahmet Hilmi 2005, 268). Yalnız tevhit fikri,
vicdani bilgilerin olduğu gibi, bilimsel bilgilerin de gerçekliği bakımından gelişimine
engel olmaz. Bu nedenden dolayı en büyük düşünürler, kurtuluşu tevhit dininde
bulmuşlardır. Tevhit fikrine dayalı yegane din, İslam’dır.Doğru cevap A seçeneğidir.

Tunç, dinin esasını, kıymetlerin (değerler)
oluşturduğu düşüncesindedir. Dolayısıyla din, kıymetler aleminin üzerine titrer.
Her varlığın Tanrı tecellisi oldu¤una inandıktan sonra, dinin, dünyanın tamamını
de¤erler temelinde kurması doğal bir sonuçtur. Doğru cevap B seçeneğidir.