TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ II - Deneme Sınavı - 7

Din felsefesi, emsalleri gibi, felsefenin genel yöntemine
uygun çalışmaktadır. Söz konusu yöntemler bilgi teorisi, psikoloji, ahlak ve
sosyoloji üzerinde yapılan incelemelere bağlıdır. Dolayısıyla, din felsefesinin konuları,
bilgi teorisi, psikoloji, sosyoloji ve ahlak olmak üzere dört bölümden ibarettir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Aydın, din felsefesinin teorik çerçevesini çizdikten sonra, alanın temel konularını
açıklamaya geçmiştir. Din Felsefesi’nde ele al›nan konu başlıkları şöyledir:
Tanrının varlığı ile ilgili deliller; Tanrı’nın sıfatları; sıfatlar, kötülük problemi ve insan
hürriyeti, sıfatlar ve Tanrı-Alem ilişkisi; ateizm; ölüm ve sonrası; din ve bilim;
din, sanat ve ahlak. Sıralanan bu başlıklar çeşlitli alt başlıklarla birlikte alanın genel
bir çerçevesini çizmiştir.Dinin ahlak, sanat, ilimle münasebeti Aydın'n sıraladığı din felsefesinin problemleri arasında yer aldığından cevap D seçeneğidir.

Köprülü, toplumla ilgili düşüncelerinin başında, Türk tarihçiliğinin bulunduğu durumdan hiç memnun olmaması gelmektedir. Ona göre memleketimizde tarih, hâlâ muharebe ve zafer hikayeleri, hükümdar ve vezir menkıbeleri, müsaleha-nameler akdi, isyan ve ihtilal vakaları, ricalin katli ve idamı gibi telakki olunuyor (Köprülü 1986/1, 7). Eski tarihçilerimiz, içtimai bir topluluğun asıl hakiki ve tabii hayatını teşkil eden unsurları hiç fark etmemişlerdir. Maatteessüf bir cemiyetin, onu terkip eden unsurlarını, mihaniki hayatını görüp anlamakta zamanımız tarihçileri de onlardan farklı değillerdir. Doğru cevap B'dir.

Fuad Köprülü (1890-1966), tartışmasız olarak Türk tarihçiliğinin en tepesinde yer alan çok az kişiden biridir. Köprülü’nün yetiştiği dönemde, devlet, toplum, kurumlar ve aydınlar olabilecek en kötü şartlar altındadır. Böyle bir ortamda 23 yaşında Darülfünun’a müderris olmuştur. Türk tarihi hakkında çalışmaları, çalışmalarının kalitesi, sorunlara nüfus edebilme gücü, yeni bir yaklaşımla sorunları kucaklama, içerden bir okumayla bu topluma ait düşünceleri sergileme becerileriyle, en iyi tarihçilerden biri olma niteliğini hak etmiştir. Türk tarihçiliğinin doruk noktasında olan Köprülü, bu özelliğine 1913 ile 1934 yılları arasındaki çalışmalarıyla ulaşmıştır. Köprülü, kaygılarına da yansıtacak şekilde kendini şöyle anlatmıştır: Daima tekrar ettiğim gibi, Türk milletinin cihan tarihindeki büyük rolünü bugünkü ilim zihniyetiyle nesnel olarak ortaya koyabildiğimiz zaman, dünya ilim aleminin bunu kolaylıkla kabul edeceği ne kadar muhakkak ise, bunun Türk milletine en büyük bir hizmet olacağı da o derce katidir (Köprülü 1977/1, XXIII- XXIV). Köprülü bu kaygılarını çalışmalarına yansıtmıştır.

Köprülü, genelde tarih, özelde edebiyat tarihinin, bir milletin bütün düşünsel yapısını ortaya koyduğu düşüncesindedir. Bu çerçevede milli tarihe bakıldığında, onu, umumi tarihin (dünya tarihi) içinde ele alınması gerektiği, umumi tarih çerçevesi içindeki tabii mevkiine sokulmadan tetkikine imkan olmadığını belirtmiştir (Köprülü 1977/1, XIII). Köprülü’ye göre, milli terbiye bakımından haiz olduğu ve daima olacağı büyük ehemmiyet bir tarafa bırakılırsa, ilmi bakımdan, her milli tarihin kıymeti, yalnız umumi tarih içindeki maddi ve manevi tesirlerinin büyüklüğü ve devamlılığı ile ölçülmektedir (Köprülü 1977/1, XIII). Böylelikle, milli tarihin anlaşılması için dünya tarihi içinde yorumlanması gerektiğini öne çıkarmaktadır.Doğru cevap D'dir.

Türk Edebiyatında ilk Mutasavvıflar (1918) adlı eserinde Köprülü, Anadolu’da gelişen islam anlayışının Orta Asya kökenli olduğunu ve Türklerin bu çerçevede islamiyet’i benimsedikleri üzerinde durmaktadır. Bu bağlamda, tasavvufun Türkistan’da nasıl geliştiği, Horasan’ın Eski iran ananelerini göğsünde sakladığını aynı zamanda islamiyet’ten sonra tasavvuf merkezlerinden biri, belki de birincisi, olduğunun altını çizmiştir (Köprülü 1976, 17-18). Böylelikle, tasavvuf anlayışında islam dışı unsurların bir kısmının iran kökenli olma nedenini de açıklamıştır. Köprülü adı geçen çalışmasında, Hoca Ahmet Yesevi ve Yunus Emre üzerinde durmuştur.Doğru cevap E'dir.

Ümit Hassan’a göre, asıl olan, gelişim-değişmedir, teori bu değişimin incelenmesinin sürekliliğiyle oluşur. Herhangi bir olayı tanımlamak için geliştirilmiş olan ölçütler, önermelerin sınanmasıyla varılmış olan sonuçlardır; bu bakımdan teorikmetodolojik bir kapsam içinde yer alırlar. Ne var ki, ölçütler belirli bir anda sabittirler; bu kesitsel özellikleriyle teorinin ancak bir ifadesi olurlar. Bütün zaman mekanlar için geçerli olan, teorik olan, hareketin, değişkenliğinin bütünselliğidir (Hassan 2000, 11). Bu teorik açıklamada, teorinin olgulara bağlı olduğunu ve olguların her zaman yönlendirici olduğunu kabul etmektedir. Başka bir deyişle tarihsel açıklamalar geçicidir; her kuşak yeni açıklamalar getirmek durumundadır. Hassan bu anlayış çerçevesinde eski Türk toplumu hakkındaki düşüncelerini oluşturmuştur.Doğru cevap D'dir.

"Türk-İslam Felsefesi Açısından Felesefenin İlkeleri" adlı kitap Nihat Keklik'e aittir.

Filbeli kitabında konu başlıkları olarak: tarih kavramının tanımı, tarihin dönemleri; din, felsefe, bilim başlığı altında felsefe akımları, bilim yetkisi, felsefenin konusu; Dinin tarihi,din duygusu,dinin gerekliliği ve faydaları; dinsizlik ve sonuçları; dinlerin tasnifiadını taşımakta ve hegel, Hartmann, Tiele, Seibeck. gibi düşünürlerin dinler sınıflandırmasını tartışmaktadır.

Fibeli'ye göre dinsizliğin doğal ürünleri, anti-sosyallik, ümitsizlik, hayatı hor ve hakir görmek ve anarşizmdir.

Filbeli'ye göre dinlere musallat olan iki beladan birisi zühd (çile, inziva) ve ruhbanlıktır.

Filbeli'ye göre, eğer bir felsefe ekolü, bilimsel kaide ve düsturlara düşmemek amacındaysa, bilime ait şu genel ilkelere uyması gerekir: 1- Olayların ardışıklığından çıkarılan "zaruret kanunu" düşünceleri, 2- olayların analiz neticesinde ortaya çıkan "genel irtibat ve denge" fikirleri, 3- varlıkların incelenmesinden elde edilmiş olan "maddenin birliği ve kuvvetin birliği" fikirleri 4- Madde ve kuvvetin incelenmesinden anlaşılan "maddenin ve kudretin birliği" fikirleri, 5- bilimsel incelemeler sonucunda zaruri olarak meydana gelen "varlık" fikri.

H. Ziya Ülken varlık sorunuyla yakından ilgilenmiştir. Kitap onun konuyla ilgisini açıkça ortaya koymaktadır.

Eleştiriler bağlamında gerçekleşen felsefe sorularının ve bu soruların temellendirildiği ilk ve temel çalışmadırlar.Doğru cevap B'dir.

Felsefedeki varlık sorunu, Aristoteles ya da herhangi bir filozofun varlık anlayışından ayrılmadığı sürece, varlıkla ilgili soruları cevaplamak güçleşir. Felsefe yapmanın şartı, soruyu başka bir kişiye değil, konunun kendisine sormaktır. Varlık nedir? sorusuna cevap verilirken, konuya ilişkin daha önce verilen cevapları malzeme olarak kullanılmalıdır.Doğru cevap A'dır.

felsefe sorusunun oluşumunda Eleştirel Tutum belirleyici bir bir rol oynar.

İlki, Şekip Tunç'un Bir Din Felsefesine Doğru adlı çalışması diğeri de Mehmet Aydın'ın Din Felsefesi başlıklı kitabıdır.

İlki, Şekip Tunç'un Bir Din Felsefesine Doğru adlı çalışması diğeri de Mehmet Aydın'ın Din Felsefesi başlıklı kitabıdır.

Tunç, dinin esasını, kıymetlerin (değerler) oluşturduğu düşüncesindedir.