TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ II - Deneme Sınavı - 6

Dolayısıyla, din felsefesinin konuları, bilgi teorisi, psikoloji, sosyoloji ve ahlak olmak üzere dört bölümden ibarettir.

Söz konusu kitap, yayınlandığı tarihte (1987) konuyla ilgili ilk kitaplar arasında yer almaktadır.

Felsefe düşünmek demektir, yeti, yaratıcılık, demektir. Felsefenin asıl yaratıcıları dehalardır. Felsefe dehalarıysa en üstün kişilerdir. Sayıca az mı azdır deha (Uygur 1974, 70-72). Türk felsefesine iyimser bakanlar çok küçük bir öbek oluştururlar, ‹slam medeniyeti çerçevesinde ortaya çıkanları Türk filozofları olarak tanırlar (Uygur 1974, 72-74). Tanıtılan sınıflardan felsefe için iyi şeylerin çıkmayacağı izlenimi doğmaktadır.Doğru cevap E'dir.

Köprülü’nün ortaya koyduğu en önemli şeylerden biri, Türk tarihinin sürekliliğinin
dayandığı verileri ortaya koyarak, onun bütünlüğünü göstermesidir. Ayrıca bu
uzun tarihin temel kurumlarını eleştirel bir tarzda sergileyerek, Türk tarihinin yol haritasını çıkarmıştır. Türk tarihinin sürekliliği ve bütünlüğü, tarih tanımlarında sıkça
yer alan, içtimai, iktisadi, hukuk, din ve edebiyat üzerinden kurmaya çalışmış,
kaygılarını eserlerinde büyük ölçüde gerçekleştirmiştir.

Ümit Hassan, ilk toplum örgütlenişiyle ilgili iki ölçüt kullanılmıştır. İlki, eşitlik/ eşitsizlik ikincisi, babahanlık / anahanlık (babaerkil, anaerkil). İlk toplumsal örgütlenmenin, birinci ölçüt açısından, eşitlikçi-sınıfsızlıktan başlayarak çözüldüğünü; ikinci ölçüt açısından da anaerkil karakteristikten babaerkiliğe doğru olduğunu önerme olarak kabul etmiştir.

Nermi Uygur, her fırsatta Türkçe’ye olan tutkusunu dile getirmekten hoşlanmaktadır. Bu tutku, hem felsefe yazılarında hem de edebi denemelerinde açıkça görülmektedir. Uygur aynı zamanda "Türkçe’yi, bir dil olarak alınyazısı diye yaşayıp anlayan, bu dile bir yazgı olarak içten bağlanmış bulunan bir insan açısından görmektir. Kendime verdiğimi ödev, Türkçe’yi gözlemlemektir." ifadelerinin de sahibidir.

Uygur'un felsefe ve metafizik arasında yaptığı ayrım, analitik felsefe çerçevesinde gerçekleşmiştir.

Ömer Naci Soykan eserlerinde Türkçe'nin sözdizimsel yapısı (sentaks) üzerinde durmuştur.

Türkiye'de 1960'lar ve 1980'ler arasındaki felsefe gelişimi ele alındığında, düşünürler yaratıcı ulusal felsefenin sınırlarını çizmenin zor olduğunu ve Türkiye’de çağdaş felsefe bakımından özgünlük olmadığını belirtmişlerdir. Türkiye’de özgün felsefe olmamasının nedenleri olarak, büyük bir felsefe geleneğinin olmaması, Cumhuriyet döneminde felsefeci sayısının azlığı ve yeterli düşünce özgürlüğünün bulunmamasını saymışlardır.

Nermi Uygur Türkiye'deki felsefecileri ilgisizler, kötümserler ve iyimserler olmak üzere üç öbekte toplamıştır.

Felsefi tutumun en önemli özelliklerinden biri, ya da özü, felsefe konularıyla ilgili olarak öne sürülmüş düşüncelerin, ilkece yetersiz, eksik, çelişik ya da yanlış olduklarının kabulüdür.

Türkiye’de görülen genel tutum, sorunun kişinin kendine sorması değil, soruların filozoflara sorulmasıdır. Soru, varlık nedir? şeklinde dile getirildiğinde, sorunun muhatabı soruyu soran kişidir. Ancak soru Hartmann’a göre varlık nedir? şeklinde sorulduğunda muhatap öncelikle Hartmann’dır. Varlığa ilişkin sorunların neler olduğu, bu soruların hangi şartlarda ortaya çıktıkları, ne türden sorunlara neden
oldukları, diğer felsefe sorunlarıyla ilişkileri sergilenmedikçe, felsefede varlık sorununun ne olduğunu ve filozofların bu soruna nasıl baktıklarını anlamak çok zordur.

Düşünce geleneklerinin oluşması, alanın temel sorunları hakkında kaynak eserlerin üretilmesine ve bu eserlerdeki düşüncelerin eleştirel değerlendirilmesini yapan diğer çalışmalara bağlıdır. Başka bir deyişle felsefe geleneği, felsefenin yapısı ve sorunları hakkında kaynak eserlerin üretilmesi ve söz konusu eserlerdeki düşüncelerin çeşitli bağlamlarda tartışma süreçleriyle gerçekleşir.

İslam felsefesi anlayışıyla Osmanlı medreselerinde mantık dersleri okutulurken baş eser olarak kabul edilen eser Ebheri'nin İsagoji adlı eseridir.

Felsefi yöntemin temel taşları, şüphe, eleştiri, ilke, tutarlılık, tanım, sınıflandırma ve felsefe bilincinden oluşmaktadır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “D” şıkkıdır.

Münif Paşa, adı geçen yazının başında, ilimleri ikiye ayırmıştır:1- Akli ilimler, insanın kendi yetenekleriyle gerçekleştirdikleridir. 2- Nakli İlimler, vasıtasız telakki ve öğrenmedir (Münif Paşa 2003/2, 169). İslam ilim anlayışında akli ilimleri oluşturan mantık, tabiat, ilahiyat, matematik dörtlü ilim sınıflamasını verdikten sonra, yeni dönemde, önce zikredilen ilimlerin hayli çoğalıp geliştikleri ve yeni bilimlerin de ortaya çıktıklarını belirtmiştir. Döneminde bilinen ilimleri yedi başlık altında toplamıştır: 1- Lisan ve Edebiyat: sarf, nahiv, şiir, inşa, bedî, beyan. 2- Riyaziye (matematik) ve Tabiye (fizik): Hesap, cebir, hendese, Cerr-i eskal (mekaniğin ağırlık kaldırmayla ilgili kısmı), hikmet-i tabiye (fizik hakkında), kimya, astronomi. 3- Ulum-ı Tabiiye (Genel Fizik İlimleri) ve Tıbbiye: Dünyanın tabakaları ilmi, maden ilmi, botanik, zooloji, anatomi, hıfz-ı sıhhat (koruyucu tıp), tıp ve cerrahi. 4- Ulum- ı tarihiye (genel tarih) ve coğrafya: Coğrafya, tarih, arkeoloji (asar-ı kadîme), sikkeler ilmi. 5- Edyan (dinler ) ve Ulum-ı Felsefiye (Felsefe ilimleri): Dinler ilmi, felsefe, mitoloji (esatir, ilm-i hurafat), gariplikler ilmi. 6- Ulum-ı Siyasiye (siyaset ilimleri): Kanunlar ilmi, siyaset ilmi, iktisat, ziraat ilmi, askerlik ilmi. 7- Ulum-ı Nefise (Güzel Sanatlar): Fenn-i musiki, fenn-i mimari, fenn-i resim (Münif Paşa 2003/2, 170-171). Bu ilim sınıflaması, İslam ilim anlayışı ile modern bilimleri aynı çatı altında toplamaktadır. Bu kapsamda doğru cevap “E” şıkkıdır.

Türkiye Tarihi: Anadolu’nun İstilasına Kadar Türkler isimli eser Fuad Köprülü tarafından kaleme alınmıştır. Bu bilgi ışığında doğru cevap “A” şıkkıdır.

Fuad Köprülü, bir tarihçi olarak Türk düşüncesine çok önemli katkılar sağlamıştır. Onlarca kitabın tamamının Türk tarihiyle ilgili olması, ister istemez, Türk düşüncesi de bu bağlamda ortaya çıkmıştır. Ancak, Türk Edebiyatında Usul, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar ve Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu başta olmak üzere bütün çalışmalarda Türk düşüncesinin, tarihsel temellerini, sergilemiştir. Türkçe yazılı metinleri esas alarak, edebiyat, siyaset, hukuk, din, devlet alanlarında ortaya konulan düşünceleri eleştirel bir gözle değerlendirmiş, Türk düşüncesinin genel bir haritasını çizmiştir. Bu bilgiler ışığında doğru cevap (A) şıkkıdır.

Ümit Hassan, İslam öncesi değer ve kurumların yapısını, Türkçe’nin etimolojisi üzerinden giderek temellendirme denemesinde bulunmuştur. Böylelikle, Türkçe düşünmenin nasıl bir yapıya sahip olduğundan hareketle Türk düşüncesinin gerçek anlamda temelini sergilemeye çalışmıştır. Bu temel görevi yaparken, İslam öncesi dönemin toplumlarının değer dizileri, siyasi, iktisadi, sosyal ve dini yapılarını, sıkı dokunan bir yaklaşımlar ortaya koymuştur. Böylelikle, sonraki dönemlerde de etkili olacak, değer ve kurumların yapıları hakkındaki denemelerin sayısını çoğaltmıştır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap (E) şıkkıdır.

Nermi Uygur, Türkçe sevdalısı biri olarak Türkçe’nin kullanım özelliklerini ele almıştır. Almanca’yla karşılaştırmalı yaptığı bu çalışmasında, diller arasındaki farkı da sergilemiştir. Konuşma ve sesleniş biçimleri üzerinden geliştirdiği düşünceleri, Türkçe’nin bu alanlara ilişkin özelliklerini sergilemektedir. Akrabalık terimlerinin zenginliğini öne çıkarmıştır.  Bu bilgiler ışığında doğru cevap (D) şıkkıdır.