TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ I

Buisson, dinin tarifini üç esasa ayırır: 1- Zihni bakımdan gerek tarihi ve gerek nazari bir takım iman ve akidelerden, 2- Hissi bakımdan ibadet, vecit, delilsiz ve ispatsız inanma dua gibi heyecandan, 3- Ameli bakımdan da ferdin, ailenin, toplumun maddi ve manevi yönetimine uygulanabilen birtakım kurallardan ibaret olduğunu söylüyor.

Köprülü, döneminin bilim anlayışını yakından takip etmesinin iki nedeni vardır: İlki, Osmanlı Devleti’nin son döneminde kurtuluşun en iyi yolunun bilim olduğu anlayışı eğitimli çevrelerde baskın hale gelmesi. ikincisi, kişisel kaygıları ve meraklarıdır. Yazarın amacı, edebiyat tarihi araştırmalarında takip edilecek yöntemi ortaya koymak olduğundan, ağırlıklı olarak bu konu üzerinde durmuştur.

Comte’un üç hal kanunu çerçevesinde bilimleri sınıflandırması ve tarihi de içeren beşeri bilgileri, dinamik ve statik olarak ayırarak en üste yerleştirmesi tartışmaların kaynağını oluşturmaktadır.

Köprülü, tarih felsefesinin temel sorunlarını eleştirel bir tarzda inceleyerek, tarihin doğa bilimleriyle karıştırılmamasını ve tarihin kendine özel bir yapısının olduğunu kabul ederek, tarihçinin kendi alanının şartları ve vazifesine uygun olarak görevini yapması gerektiğini belirtmiştir.

Eski Yunanda Eşitlik ve Eşitsizlik Üstüne (1970) adlı çalışmayı Şenel’e göre, çağımızın siyasal kavramlarının içerikleri iyi kavrayabilmek için, kavramların ilk kullanılıp açıklandığı kaynaklara geri gitmek ve oradaki anlamlarını bilmek gerekir. Çağımızda da çok etkili olan eşitlik ve eşitsizlik de köklerinin tarihte aranması gereken kavramlardır. Şenel’e göre, eşitlik ve eşitsizlik inanç ve isteği, siyasal düşüncelerin üzerlerine kurulan temel kavramlarıdırlar.

Kemirgenlerden Sömürgenlere İnsanlık Tarihi (2006) adlı çalışmasının Giriş bölümünde Şenel çalışmasının taşıyıcı kavramları olan insan ve tarihten ne anladığını çeşitli yönleriyle açıklayarak, nasıl bir yol izlediğini belirtmiştir. Bu bağlamda insanlık tarihi başlığı neden seçtiğini, hangi sorunları dışarıda bırakmak istediğini, çeşitli tarih anlayışlarının yetersizliklerini gerekçeleriyle birlikte ortaya koymuştur.

Adnan Adıvar'a Osmanlı'da ilmin başlangıcı olarak İznik Medresesi'nin kuruluşu olarak kabul edilir.

Adnan Adıvar'a göre Osmanlı'da ilmi ve felsefi düşünüş Fatih döneminde gelişmeye başlamıştır.

Adıvar'a göre dini irade üzerinden açıklamak isteyenlerin dayanakları ahlaktır.  Bu temele dayanan kuramlar dine ameli bir yandan bakarak onu yalnız iradenin yönünü tayinle ilgili sayar.

Fuad Köprülü 23 yaşında Tarih Edebiyatında Usül başlıklı makaleyi yayınlamış ve bu makalede tarih felsefesinin bütün sorunlarına değinmiştir.

Osmanlı Türklerinde İlim adlı eser Adnan Adıvar tarafında kaleme alınan bir eserdir.

A,B,C ve D seçeneklerinde yer alan eserler Fuad Köprülü'ye ait olmakla birlikte E seçeninde yer alan eser Adnan Adıvar'a aittir.

Alaeddin Şenel'in ilkel topluluklardan başlayarak tarihsel süreçte temel insan teşkilatlanmasını ve medeniyetlere dönüşümlerini temel kurumlar ve değerler üzerinden ele aldığı eseri Siyasal Düşünceler Tarihi kitabıdır.

Alaeddin Şenel'in ele aldığı İlkel Topluluktan Uygar Topluma adlı eser kurgulara dayalı olarak anlatılan tarihi bilimsel verilere dayandırmak isterken onu tarihsel eğilimden uzaklaştıranlara karşı bir tavır olarak ele alınmıştır.

Osmanlı Türklerinde İlim adlı eser Adnan Adıvar tarafından ilim denilen ilmin mirasçısı olan Türklerin beşyüz yıl boyunca bu konunda kısaca ne yaptıklarını belirlemek amacıyla yazılmıştır.

Adnan Adıvar'ın Tarih Boyunca İlim ve Din adlı eserin bilim ve din ilişkileri üzerine küresel bir bakış açısıyla düşünce tarihi ortaya koyulmuştur.

Z.Fahri Fondıkoğlu'nun İçitmaiat: Metodoloji Nazariyeleri, felsefede yöntem üzerine çalışan önde gelen filozofları tanıtmaktadır.

Adnan Adıvar, 1939 yılında Türkiye'ye döndüğünde temel iki eseri olan Osmanlı Türklerinde İlim ile Tarih Boyunca İlim ve Din adlı çalışmalarını yayınlamıştır. Diğer eserleri ise; Hakikat Peşinde, Bilgi Cumhuriyeti ve Dur Düşün'dür. Doğru seçenek D'dir.

Derleme ve orijinal eser ayrımı düşünce üretiminde önemlidir. Derleme, belli bir konu hakkında başkalarının görüşlerini toplayıp düzenlemektir. Orijinal eser ise, bir konuda kendi düşüncelerini oluşturmaktır. Doğru seçenek C'dir.

Adıvar'a göre, felsefeyi doğrudan nedenlerden biri de dinin ne demek olduğunu, neden ibadet ihtiyacı duydukları üzerine insanların düşünmeye başlamalarıdır. Doğru seçenek D'dir.