TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ I

Macit Gökberk’in kaygıları, kabullerini büyük ölçüde belirlemiştir. Gökberk’in kabulleri şöyle sıralanabilir: 1- Türkiye’nin, iyileşmesine ihtiyaç var ve bu iyileşme çabaları, Tanzimat’tan itibaren doğru olarak sürdürülmektedir. 2- Türkiye’nin iyileşmesi Aydınlanma değerlerinin tam olarak kabul edilmesiyle gerçekleşecektir. Ancak bu sayede, toplum istenilen özelliklere kavuşabilecektir. 3- Doğu ile Batı arasında kültür çatışması yoktur; çağların çatışması vardır. Yani Ortaçağ değerleri ile Yeniçağ değerleri çatışmaktadır. 4- Ona göre adı ne olursa olsun, değişmenin amacı, hep bildiğimiz gibi, Batı uygarlığıdır; bu uygarlığın yapı ve tutumunu benimsemedir. Varoluşumuzu bir zamanlar biçimlendirmiş olan bir varlık planını bırakıp bir yenisine yöneldik, şimdi bu yenisini gerçekleştirmeye uğraşıyoruz. Batı hızla değişmektedir. Batı, Batılı olmaktan çıkmış bütün insanların malı olmuştur. 5- Dinden boşalan yeri, felsefenin doldurmasından başka çare yoktur. Doğru cevap B'dir.

Macit Gökberk’in ilk çalışmalarında, felsefeden ne anladığına ilişkin görüşleri şu şekilde özetlenebilir: Felsefe, çağın kültürüne bilinci duyurmak, kültürün gücünü artırmak, bunalım dönemlerinde bütün varlığımızı kucaklamak, sadece teorik aydınlanma değil pratik düzenin ışığına açılan yolları göstermek, hayata rehberlik etmek, karanlık bir anlama sahip
hayatı aydınlatmak, din yeterli olmadığından hayatı anlamlandırmak, bugünün insanına ışığını kendi bulmasında yardımcı olmak için kültürel yapı içinde oluşan, ferdin belirlenmesi görevlerini yerine getirmektedir. Doğru cevap A'dır.

Özgün felsefe ortaya koyabilmek için, belli bir bilgi birikimine sahip olmak yanında, bu bilgi birikimi kullanacak bir zeka, bir aklı işletme alışkanlığı da olmalıdır. Bu aşamadan
sonra, felsefeyi ortaya koymuş, oluşturmuş büyük düşünürlerin yapıtlarına dayanarak, onlarla birlikte düşünerek, birlikte felsefe yapılabilir. Özgünlük bağlamında felsefe, felsefenin doruklarıyla ilişkilendirilmiş, doruktakilerin takip edilmesi ve aklı işletme alışkanlığı temeline dayandırılmıştır. Ona göre, sadece ve sadece felsefenin ana kaynaklarına gitmek, büyük filozofların eserlerini okumak, okumak ve okuyarak onlar gibi düşünmek. Felsefede, yapıcı, yaratıcı olan tek yol, felsefeyi yaratmış olan bu büyük
ustalarla birlikte düşünmek, birlikte düşünebilmek için de onların nasıl düşündüğünü kavramaktır. Ayrıca bilimler ile sanatlardan faydalanmak da gerekir. Doğru cevap C'dir.

Takiyettin Mengüşoğlu, felsefeyi çeşitli yönlerden ele alıp tartışmıştır. Değişmez Değerler Değişen Davranışlar adlı yazısında, Felsefenin başlangıcından, bilhassa Aristoteles’ten beri felsefenin uğraştığı ve uğraşması gerektiği sahaları dört sorunun belirlediğini dile getirmiştir: 1- Ne biliriz? 2- Ne yapmamız lazım. 3- Şimdiki hayatımızda sonraki hayatımız için ne umut edebiliriz. 4- Kant’ın eklediği insan nedir?. Soruları eleştirel bir tarzda ele almış ve fenomenlerden hareket etmenin gerekli olduğunu savunmuştur. Kant’ın ortaya koyduğu bu son soru felsefi antropolojinin yolunu açtığından Mengüşoğlu için önemlidir. Doğru cevap E'dir.

Mengüşoğlu'na göre, sorulara tek cevap vermek ya da sorunun açık cevaplarını bulmak imkansız olduğundan, bir şeyin ne olduğunu sormak verimsizdir.Bundan dolayı, tahlil ve tasvir yolunu tercih ettiğini ifade etmiştir. Ayrıca kendi tavrının anti izm olduğunun altını çizmiştir. Ona göre, izm’ler ve sistem felsefesi, zamanımızın antropolojik-ontolojik anlayışa, insanın kendisi hakkındaki görüşüne de aykırı gelmektedir. Sistem felsefesi (‘izm’ler felsefesi) dönemi kapanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Disiplinlere verdiği anlamlar ve onların dayandıkları temelleri değerlendirme tarzı, Mengüşoğlu’nun nasıl bir felsefe anlayışına sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Mengüşoğlu, felsefenin merkezine yeni ontoloji dediği Hartmann ontolojisine dayanan felsefi antropolojiyi koyma çabasındadır. Doğru cevap B'dir.

Nermi Uygur, felsefede temellendirmelerin de felsefenin yapısına ilişkin olduğu görüşündedir. Felsefedeki cevapların mantıkça kuruluşu üzerinde yoğunlaşmak istediğini bildirmiştir. Felsefe cevabını iyi bir şekilde görmek için ve “izm”den kurtulmak için, sorunu bir felsefe öğretisi açısından incelemeyeceğini belirtmiştir. Takip edeceği yol, Bir felsefe cevabı nedir? sorusudur. Ona göre felsefe cevabında temellendirme esastır. Doğru cevap A'dır.

Uygur’a göre, nedir, felsefe sorularının kuruluşunu belirler. Felsefe sorularını felsefe sorusu yapan ölçüyü verir. Doğru cevap C'dir.

Uygur'a göre, Felsefenin konusu, doğrudan doğruya evren değil, evreni bilme savı güden bilgilerdir. Felsefe, “evren nasıldır? Diye sormaz. Sorduğu, Evren'i bildiğimiz bilgiler nasıldır? Neye göre sağlamlık dereceleri belirlenir? Bilgi nedir? çeşidinden sorular sorar. Dolayısıyla metafizik ile felsefe birbirlerinden başka etkenlik alanlarıdırlar. Gerek soruları gerekse cevap denemeleri başkadır. Metafiziğin baş sorusu, “özüyle evren nasıl kurulmuştur?” felsefeye girmez. Doğru cevap E'dir.

Tunalı'nın bütün çalışmaları estetikle ilgilidir. Hatta kendisi 'Felsefenin Işığında Modern Resim' kitabı için, 'Bu çalışma, modern sanat sorununa, yeni sanat düşüncelerini en somut biçimde ifade eden modern resim alanında eğilerek çözüm getirmeyi amaçlıyor. Kitap, bir sanat tarihi değil, modern sanatı bir varlık sorunu açısından görüp inceleyen felsefi bir araştırmadır.' şeklinde açıklamada bulunmuştur. Doğru cevap D'dir.

İnsan adlı eser Ahmet Mithat Efendi, Varlık ve Oluş adlı eser Hilmi Ziya Ülken’e ait eserlerdir.

Takiyettin Mengüşoğlu felsefenin uğraştığı ve uğraşması gerektiği alanları dört sorunun belirlediği üzerinde durmuştur. Diğer şıklar Macit Gökberk’in felsefe anlayışıdır.

Macit Gökberk’e göre, Aydınlanma: Akdeniz çevresi ve gerilerinin bir ürünü olan Batı Uygarlığı, Hegel deyişiyle “üstünlük kazanan bir ilke geliştirmişti tarih sahnesinde”. Bu ilke ile, uzun birikimlerden sonra, Milattan önceki 6. Yüzyılda bugünkü Batı felsefe ve biliminin, dolayısıyla bunlara dayanan Batı Uygarlığı’nın temeli atılmıştı. Gökberk, Aydınlanma düşüncesini tek kurtuluş yolu olarak görmüştü.

Kant ve Harder’in Tarih Anlayışı adlı eser Macit Gökberk’e aittir.

Belirtilen dört sorudan biri olmayan “Biz kimiz?” sorusudur.

Şıklarda verilen tüm kitaplar Nermi Uygur’a aittir. A şıkkında verilmiş olan “Felsefenin Çağrısı” adlı kitap Uygur’un baş yapıtı olarak görülmektedir. Bu kitap, felsefenin felsefesi üzerine beş denemeyi kapsamaktadır. Felsefe nedir? Sorusuna belli bir aydınlık getirme savaşındadır.

Macit Gökberk felsefeyi doğruda tanımlamanın yanlış olduğunu düşünmektedir. Diğer şıklar ise Uygur’un görevini yerine getirirken yapmayacağını bildirdiği sorunlardır.

İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’ni bitiren, Viyana’da felsefe, psikoloji ve sanat tarihi doktorası yapan ve İstanbul Üniversitesi’nde profesör olan “İsmail Tunalı”nın tüm çalışmaları estetik ile ilgilidir. Doğru cevap A seçeneğinde verilmektedir.

II. ve III. şıklarda verilen görüşler ve bilgiler Nermi Uygur’a aittir. Tunalı’ya göre resim sanatı düşüncelerini temellendirmek için örnek olmuştur.

Yaşama Felsefesi adlı eser Nermi Uygur’a, Felsefi Antropoloji adlı eser Takiyettin Mengüşoğlu’na aittir.