TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ I

Ahmet Mithat Efendi, felsefeyi hikmet üzerinden tanımladığından, ahlak ve din temelli yaşama felsefesine taraftar olduğu izlenimi vermektedir. Doğru cevap D'dir.

İlimler arasında hem haber verenin inancına, hem de işin aslına uygunluğuyla salt hakikat suretini almış olan şey, yalnız “matematik”tir ve matematik, sayılar ve boyutlardan söz eder (Ahmet Mithat Efendi 2005/2, 284). Matematik, müspet ilimdir. Onun özellikleri hiçbir ilim de yoktur. Doğru cevap B'dir.

Filibeli’ye göre medeni hayatta en çok lazım olan ve lüzumu zaruret derecesinde bulunan şey, düşünce ve uygulamada doğru bir yönteme uymaktır (F. Ahmet Hilmi 1999, 4). İslam dünyası ya da Doğu eleştirel bir şekilde incelendiğinde, en büyük eksikliğin yöntemsizlik olduğu görülür. Doğru cevap C'dir.

Filibeli’ye göre ekoller  eksiktir ve sistem halini almamışlardır, bununla birlikte içlerinde bazı hakikatleri barındırmaktadırlar. Ancak hepsinde de gerçekliği sabit olmamış, baz› teoriler ve hipotezler yer almaktadırlar (F. Ahmet Hilmi, 1999, 19). Bilimsel düşünce ölçü alınırsa, mevcut sistemlerin hiçbirin kabulüne imkan yoktur.

Üç Feylezof ve Türk Ruhu Nasıl Yapılır adlı eserler Filibeli Ahmet Hilmi'ye aittirler. Duvardan Bir Sada ve Düğümlerin Çözümü Ahmet Mithat Efendi'ye aittirler. Türk Töresi bir Ziya Gökalp eseridir. Doğru cevap E'dir.

Bilimlerin gayesi, hadiselerin yaslarını bilmektir. Felsefede gaye, manevi

tabiatımızı idare etmektir. Bilimler faydacıyken felsefe idealisttir (Gökalp

2006, 474). Doğru cevap C'dir.

Felsefe ilim gibi milletlerarası olmaya mecbur değildir. Milli de olabilir. Doğru cevap C'dir.

Mefkure, ferdi bir fikir değil, içtimai bir gerçekliktir ve bu nedenden dolayı fertler tarafından meydana getirilemezler. O, içtimai sebeplerden kendi kendine doğar. Mefkure mevcut olduğu için, fertler tarafından keşfedilirler. Mefkure, bir şeniyet olduğu için, onun da ilmi yapılabilir. Doğru cevap D'dir.

Gökalp Ahlakın çeşitli türlerinin olduğunu kabul etmiş ve bunları sınıflayarak

tanımlamıştır: Vatani ahlak, mesleki ahlak, aile ahlakı, cinsi ahlak, medeni ahlak,

milletlerarası ahlak (Gökalp 1999, 152). Doğru cevap E'dir.

E ve B şıkları Ahmet Mithat Efendi'nin felsefi görüşüne ilişkin ifadelerdir. C şıkkı Filibeli Ahmet Hilmi'nin görüşünü içermektedir. D şıkkı ise Zİya Gökalp'in felsefi görüşüyle ilgilidir. Doğru cevap A'dır.

Ahmet Mithat Efendinin iktisadi konuları ele alan ve mektuplar şeklinde biçimlendirdiği eserinin adı Hallü’l Ukad'dır.  Doğru cevap C'dir.

Fen bilgisinde, bir şey hakkında verilen hükümler değişmediğinden, fen ilimden daha güçlüdür. Doğru cevap B'dir.

Yazının başında, "vatan ve milletimizi kalkındırmak için mevcut felsefe ekollerinden hangisini seçmenin uygun olduğu" sorusunun yönelttiği görülmektedir. Öte yandan, Filibeli Ahmet Hilmi'nin bu yazıda felsefe ile toplumsal sorunlar arasında güçlü ilişkiyi kabul ettiği görülür. Ayrıca Düşünce akımlarına geçmeden önce, adı belirtilen yazıda yöntem sorunu üzerinde durmuş ve yöntemin felsefe açısından ne kadar önemli olduğunu sergilemiştir. Düşünme ile yöntem arasında da bağlantı kuran Filibeli’ye göre; medeni hayatta en çok lazım olan ve lüzumu zaruret derecesinde bulunan şey, düşünce ve uygulamada doğru bir yönteme uymaktır. Oysa yazıda estetik üzerinde durulmamıştır Doğru cevap D'dir.

İslam dünyası ya da Doğu eleştirel bir şekilde incelendiğinde, en büyük eksikliğin yöntemsizlik olduğu görülür. Yöntemsizlik, açık ve belli bir idealizmin olmamasına yol açmıştır. Gerçi bütünüyle idealsiz bir insan düşünülemez. Ancak bizde ideal, muayyen bir amacı ifade etmekten ziyade, umumi bir arzuyu ihtiva etmektedir. Böyle olduğundan, hedefe ulaşmayı ancak irade ve gayretimizle değil, tesadüften bekleriz. Bu durum bizde tembellik, aşırı tevekkül, şaşkınlık vs. gibi sıfatların fazlasıyla hakim olmasına sebep olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Türkçülüğün Esasları (1923) adlı kitap, Ziya Gökalp’ın temel kitabı sayılabilir. Çeşitli konulardaki düşüncelerini Türkçülük çerçevesinde sistemleştirmiştir. Kitabın bölüm başlıkları işlenen konuları ortaya koymaktadır. Türkçülük tarihi, Türkçülüğün tanımı, Turancılık, hars ve medeniyet, maddecilik, mefkurecilik, milli vicdan, dil, sanat, ahlak, hukuk, din, iktisat, siyaset ve felsefe gibi başlıklar Türkçülük çerçevesinde bütünlüklü bir yapı olarak ortaya konmuştur. 

Türk Töresi (1923), Gökalp’ın milletin temellerini anlamak açısından Türk tarihinin kökenlerini araştırma denemelerinden biridir. Türk Töresi adlı kitapta, Türklerin İslamiyet öncesi dini töreleri ile hukuki törelerini inceleyeceğini bildirmiştir. Bu bağlamda dini mantık, takvim, inanç değeri olan hayvanlar, Şamanist inançta ilahlar ile ruhlar ele alınmıştır. İkili tasnifin Türkler ve Çinliler’deki durumu, Oğuz dini, il dininin esasları, Eski Türk kozmogonisi ve ilgili efsaneler, Eski
Türklerde kainat anlayışı gibi konular incelenmiştir. 

Türk Medeniyeti Tarihi (1925) ölümünden sonra basılmıştır. Yayınlanan kısım İslamiyet öncesini konu edindiğinden büyük ölçüde Türk Töresi kitabının içeriğiyle örtüşür. Çalışma bir başlangıç ve beş kitap şeklinde bölümlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Bilimden beklenen aklın tatmini iken; felsefeden beklenen, aklımızı, ruhumuzu,
irademizi tatmin etmesidir. Bu anlamda felsefe, aklın tatminine şamil olup bütüncül bir yaklaşım sergilediği için bilime muhalif değildir. Doğru cevap C'dir.

Ziya Gökalp'a göre Türk tarihi, baştan sona ahlaki faziletlerin sergisidir. Türklerin mağlup ettikleri milletlere, onların milli ve dini varlıklarını sürdürmeleri için muhtariyet vermeleri, ahlaki özelliğin bir göstergesidir. Doğru cevap B'dir.

Varlık ve Oluş kitabı, çağdaş fizikteki tamamlayıcılık fikri, Eflatun’un Dyade (ikilem) fikri ve Husserll fenomenolojisi dayanak olarak alınarak geliştirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Ülken’e göre felsefe, her düşünürün kendinden önceki görüşleri ortadan kaldırarak yeni bir sistem kurması demek olsaydı, filozoflar kadar çelişik sistemler olur ve buradan fikir anarşisi doğardı. Filozofların sistem kurma gayretleri eskiyi yıkıp kendine göre yeni bir bina yapmak için değil eskiyi tamamlamak, düzeltmek ve onu ilerletmek içindir. Doğru cevap D'dir.

Hilmi Ziya Ülken, ağırlıklı olarak, sosyoloji, felsefe ve İslam felsefesi ve Türk tefekkür dünyası alanlarında çalışmalar yaparak bu alanlarda önemli çalışmalara imza atmıştır. Doğru cevap D'dir.