TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ I

İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nün tarihi Türkiye’de felsefe çalışmalarının tarihini de verdiğinden, aşağıda, ağırlıklı olarak adı geçen bölüm üzerinde durulmaktadır. Ayrıca, kuruluş sırasıyla Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi felsefe bölümleri de kısaca tanıtılacaktır.

İlahi ilimler beş çeşittir: 1- Zorunlu varlık ve niteliği. 2- Manevi varlıklar ilmi.eleklerden ibaret olan faal akılla ilgili basit cevherleri bilmektir. 3- Ruhla ilgili ilimler. Vücut sahibi olmuş ruhları ve kuşatıcı felekten dünyanın merkezine kadar felek ve doğa varlıklarındaki yaygın olan ruhları bilmektir. 4- Siyasetle ilgili bilgiler ilmi beş çeşittir. a-Peygamberlik siyaseti ilmi, b- Yöneticilik siyaseti ilmi, bu öbekte çiftçilik, denizcilik ve çobanlık da yer alır. Şehirlerin kurulması için işin başında ihtiyaç duyulur c- Asker yönetme, savaş hileleri, veterinerlik, doğancılık, kralların adabı. d- Toplumu yönetme ve özel kişileri yönetme ilmi gibi şehirle ilgili ilimdir. e- Ev yönetimidir 5- Kendini yönetme ilmi ahlak

Mantık ilimleri beş çeşittir:Analitik, şiir sanatını bilmektir. Buturika, hitabet sanatını bilmek. Butika, tartışma sanatını bilmektir. Vulutiki,kesin delil sanatını bilmektir. Sofistika, demogoji sanatını bilmektir.

Sofistika, demogoji sanatını bilmektir.

Sorunun yanıtı Reform sonrası Felsefe Bölümü başlığında yer almaktadır.

Felsefenin olumsuzlanmasında önde gelen isimlerden biri olan Gazalî’ye göre, felsefe, hakikate varma yollarından biridir. Gazalî, İslam akidelerinden hareketle düşünce üreten ve hakikate varmaya çalışanları dört sınıfta toplamıştır: 1- Rey ve istidlal sahibi olduklarını iddia eden kelamcılar. 2- Hakikatleri “imam-ı masumdan” öğrendiklerini söyleyen Batiniye fırkası. 3- Mantık ve burhandan hareket eden filozoflar. 4- Tanrı’nın huzurunda bulunduklarını iddia eden mutasavvıflar (Gazali 1990, 21-22). Ona göre bu gurupların dışında hakikati aramak umutsuz bir uğraştır. Bunların dışında kalan çalışma alanları taklit esasına dayanır ve taklitle hakikate varmanın imkanı yoktur.

Kınalızade (1510-1572), hikmet üzerinde duran düşünürlerinden biridir. Ahlaki Alai adlı kitabında ahlâkı, hikmetin bir bölümü olarak tanımlayın Kınalızade, öncelikle hikmetin tanımları üzerinde durmuştur.

Kınalızade’ye göre nazari hikmet üç kısımdır: 1- Hariçte ve zihinde cismani bir maddeden uzak olan varlıklardır. Cenabı Hak, mücerret akıl ve ruh gibi, cisimden (heyuladan) ve maddeyle birleşmekten uzak olanlar. Bunlardan bahseden ilme, ilahi ilim (ilm-i A’lâ) denir. Zira cismin maddesi sefil ve noksan olduğundan, en yüce konuları içine alan ilme en yüce (ilahi) demek uygundur. 2- Zihinde maddeden uzak, fakat hariçte maddeye muhtaç olan küre, üçgen ve dörtgen gibi varlıklardır. Bunların hariçte muayyen maddesi vardır. Bunlarla ilm-i riyazi ya da ilm-i evsat uğraşır. Riyaziye ilmi dört kısımdır: Heyet (yıldızlarla ilgili hesap), hendese (geometri), hesap (cebir) ve Musiki. 3- Zihinde ve hariçte maddeye muhtaç olanlar.

Reform hareketinin yarattığı kargaşa ve savaşlarda doğup gelişen Descartes’ın (1596-1650), Yeniçağ Avrupa Medeniyeti’nin düşünce açısından temel çerçevesini çizdiği kabul edilmektedir.

İstanbul Üniversitesi’nin modern bir kurum olarak teşkilatlandırılması ve modern bilim anlayışına göre öğretime başlaması 1845 yılında başlamış, çeşitli aşamalardan geçtikten sonra 12 Ağustos 1900 tarihinde Darülfünun-ı Şahane adı altında (Dölen 2009, 270; Arslan 1995, 50), Yüksek Din İlimleri (Ulum-ı Aliye-i Diniye), Matematik ve Doğa Bilimleri (Ulum-ı Riyaziye ve Tabiiye), Edebiyat, Mekteb-i Hukuk ve Mekteb-i Tıbbiye fakülteleriyle kurulmuştur (Dölen 2009, 273). Darülfünun’la aynı tarihte Edebiyat Fakültesi, Edebiyat, Tarih ve Felsefe bölümleriyle kurulduğu kabul edilmektedir. 110. yılını (1900-2010) tamamlamak üzere olan Felsefe Bölümü’nün özelliklerini ortaya koymak, Bölüm mensuplarının görevleri arasındadır.

Kindi’ye göre felsefe;İnsanın gücü ölçüsünde varlığın hakikatini bilmesidir.

Meşşailer olarak bilinen okul metafizikle ilgili üç önemli konuda kelamcılardan çok farklı sonuçlara varmışlardır: 1- Madde öncesizdir (ezelidir). Tanrı, evrenin yaratıcısı değildir. Yaratıcı deyimi mecazi bir deyimdir. Evrenin ilk nedeni olması evrenin kendisinden zorunlu olarak sudur etmesi bakımındandır. Madde ile Tanrı arasındaki bağıntı, neden etki arasındaki bağıntı gibidir. Etki, nedenden zaman bakımından geri değildir. 2- Tanrı’nın bilgi (ilim) ve inayeti tümellere (külli) yani evrenin tümel yasalarına ilişkindir. Yoksa tikellere ilişmez. Tanrı’nın bilgisi akletmek yoluyladır; duyular yoluyla değildir. 3- Ruh, her türlü yetkinliği kabul edebilir, düşünce ve eylem güçleri yetkinleşince Tanrı’ya benzer. Ruh için ancak akli bir tat ya da acı vardır Bu nedenle cisimsel bir yeniden diriliş yoktur

Gazalî, İslam akidelerinden hareketle düşünce üreten ve hakikate varmaya çalışanları dört sınıfta toplamıştır: 1- Rey ve istidlal sahibi olduklarını iddia eden kelamcılar. 2- Hakikatleri “imam-ı masumdan” öğrendiklerini söyleyen Batiniye fırkası. 3- Mantık ve burhandan hareket eden filozoflar. 4- Tanrı’nın huzurunda bulunduklarını iddia eden mutasavvıflar

Cenabı Hak, mücerret akıl ve ruh gibi, cisimden (heyuladan) ve maddeyle birleşmekten uzak olanlar. Bunlardan bahseden ilme, ilahi ilim (ilm-i A’lâ) denir.

İnsanın güç ve irademizin de tesiri muhakkak olan ve onlarsız meydana gelmeyen harici varlıklardan bahseder ki, buna da Ameli hikmet denir.

Katip Çelebi’ye göre ev idaresi,Aile gibi birlikte yaşayan topluluğun yararlı işlerini bilmektir.

Taşköprülüzade Ahmed Osmanlı dönemi düşünürlerindendir.

Müslümanlara Siyaset Rehberi (1911) Filibeli Ahmet Hilminin eseridir.

İ.Ü.Felsefe Bölümünden (1900) sonra Ankara Üniversitesi DTCF Felsefe Bölümü (1940)  kurulmuştur.

Üniversite Reformu Öncesi Dönem’in en önemli özelliği, ders veren hocaların tamamının doktorasız olmalarıdır.