TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ I - Deneme Sınavı - 11

İslam inancı çerçevesinde oluşan evren tasavvuru ve toplumsal yapı, Yunan evren tasavvuru ile toplumsal yapısından kökten farklıdır. İslam evren tasavvuru, mutlak yaratıcı bir Tanrı tarafından belirlenmektedir. Dolayısıyla hem evren hem de insan ve onun eylemleri, Tanrı tarafından biçimlendirilmiştir.

İlk İslam filozoflarının felsefenin kökenine ve tanımlarına ilişkin kabulleri, yeni yaklaşım tarzını kendi evren tasavvuru içine yerleştirmelerini kolaylaştırmıştır. Ayrıca felsefe (hikmet) tanımları, onların soruna nasıl bir yaklaşım içinde olduğunu ortaya koymaktadır. Hikmet, işleri gereği gibi sağlam ve kusursuz yapmak; manaları idrak etmek; en değerli varlıklar hakkındaki en üstün bilgiye ulaşmak; insanın gücü ölçüsünde nesnelerin mahiyetini ve hakikatini bilmek anlamlarında kullanılmıştır. Terime yüklenilen anlamlar, terimin felsefe yerine kullanıldığını göstermektedir.

Darülfünun-ı Şahane nizamnamesi, 12 Ağustos 1900 yılında yürürlüğe gir­miş ve bu tarih, Darülfünun’un kesin kuruluş tarihi kabul edilmiştir. Darülfünun’un kuruluşunda yer alan Edebiyat Şubesi’nin dersleri arasında Hikmet-i Nazariye adı altında İlm-i Ahvali Nefs, Mantık, Ahlak ve Estetik yer al­mışlardır.

Hilmi Ziya Ülken, ağırlıklı olarak, sosyoloji, felsefe ve İslam felsefesi ve Türk tefekkür dünyası alanlarında çalışmalar yaparak bu alanlarda önemli çalışmalara imza atmıştır. Doğru cevap D'dir.

Uygur'a göre, Felsefenin konusu, doğrudan doğruya evren değil, evreni bilme savı güden bilgilerdir. Felsefe, “evren nasıldır? Diye sormaz. Sorduğu, Evren'i bildiğimiz bilgiler nasıldır? Neye göre sağlamlık dereceleri belirlenir? Bilgi nedir? çeşidinden sorular sorar. Dolayısıyla metafizik ile felsefe birbirlerinden başka etkenlik alanlarıdırlar. Gerek soruları gerekse cevap denemeleri başkadır. Metafiziğin baş sorusu, “özüyle evren nasıl kurulmuştur?” felsefeye girmez. Doğru cevap E'dir.

İsmail Tunalı’nın bitin çalışmaları estetikle ilgilidir.

Aydın Sayılı’ya göre, bilimin insan hayatındaki önemini anlamak için uygarlığa bakmak gerekir. Teknik uygarlık, bilimin ve bilimin direktifi ve rehberliği altında ilerleyen teknolojinin, yani fennin başarılarıdır. Doğru cevap A'dır.

Bilim Tarihçisi olarak Aydın Sayılı’nın çalışmalarına bakıldığında, konuyla ilgili bütünlüklü bir resim ortaya çıkmaktadır. Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir adlı çalışmasında, bilimin yapısını, toplumla ilişkisini çok yönlü olarak incelemiştir. Doğru cevap D'dir.

Bilgiler önerme denilen dilsel ifade biçimleriyle yer aldığından, bilimi anlama, bir bakıma, bu önermeleri inceleme, eleştirme ve çözümleme demektir. Önermeleri oluşturan terim ya da kavramları aydınlatma, bu kavramlar arasındaki ilişkileri belirleme, önerme ve kavramları mantıksal bir ilişki düzeni içinde kapsayan teori veya benzer sistemler yapı ve işleyiş olarak açıklığa kavuşturma bu yaklaşımın başlıca özelliğini belirleyen süreçlerdir. Doğru cevap B'dir.

Bilimin Öncüleri (1995) adlı kitap, iki ana bölümden oluşmaktadır: İlki, Bilimin tarifi, tarihi ile, bilimsel yöntemin temel özelliklerinin anlatıldığı bölümdür. Bu bölüm, Bilim Felsefesi, Bilim Tarihi kitaplarında ele aldığı sorunların çok kısa özetleri olarak görülebilir. Bilimin Öncüleri başlığını taşıyan ikinci bölüm, bilimin gelişmesine katkıda bulunan Arşimet’le başlayıp Heisenberg’le biten, Batılı 26 bilim insanının tanıtılmasını içermektedir. Doğru cevap C'dir.

Felsefenin diğer bilimlerle birlikte çalıştığında faydalı olduğunu öne süren felsefeci Teo Grünberg'tir. Doğru cevap D'dir.

Nihat Keklik’e göre, felsefenin zorluğu ve filozoflar hakkındaki olumlu kanaatlerin üç nedeni vardır:
1. Felsefeyi birkaç kitap üzerinden tanımaya çalışanların eksik bilgiden kaynaklanan kanaatleri.

2. Filozofların olumsuz değerlendirilmeleri ve halkın değerlerine saygı göstermeyen kişiler olarak görülmeleri

3. Felsefenin zor anlaşılması. Doğru cevap E'dir.

İlmin felsefeden çıktığı iddiası, ilmin Yunanlılardan çıktığı görüşünü temellendirme kaygısıyla ileri sürülmüştür düşüncesinde olan Sayılı'ya göre, Mısırlılarla Mezopotamyalıların, Yunanlılar anlamında bir felsefeleri yoktu.Halbuki ilimleri vardı ve bu ilim Yunanlılardan önce dikkate değer gelişmeler göstermiştir. Bu durumda ilmin felsefeden çıktığı görüşünü kabul etmek kolay olmamaktadır. Doğru cevap D'dir.

Aydın Sayılı, bütün çalışmalarını bilimle ilişkili yapmıştır. Bu anlamda, doktora konusuna bağlı kalarak, bilimin tarihi, özellikle de ilkçağ medeniyetlerinde bilim ile İslam medeniyetindeki bilim çalışmaları, bilimin yapısı, toplumla ilişkileri onun temel uğraşları olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Bilimi anlamak, bilim öncesi veya bilim dışı düşünme biçimleriyle ilişkilerini bilmemizi gerektirir. Bu nedenle bilim tarihi, mitoloji, din, sanat, ve metafizik gibi konulara da, bilimle ilişkileri bakımından yer vermek zorundadır. Doğru cevap C'dir.

Yıldırım bilimin Rönesans veya Batı dünyası ürünü olduğu fikrine karşıdır. Bilimin köklerinin ilkel toplumlara kadar gittiğini savunur. Bu nedenle bilim tarihini bilmek önemlidir. Doğru cevap A'dır.

Cemal Yıldırım'a göre bilim tarihinin dört aşaması : 1- Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarında görülen ampirik (deneysel) bilgi toplama aşaması. 2- Eski Yunanlıların evreni açıklamaya yönelik akılcı sistemlerinin kurulması. 3- Ortaçağın "Yunan Felsefesi ile dinsel dogmaları bağdaştıran çalışması" karşısında İslam dünyasındaki bilimsel çalışmaların parlak başarılarını kapsayan aşama. 4- Rönesans (aydınlanma) sonrası gelişmelerin yer aldığı modern bilim aşaması. Doğru cevap A'dır.

Türk filozof Teo Grünberg : "Belli bir düşüncenin temellerini oluşturan temel (ya da ilkel) yargılar ile dile getirilmeyen yöntem kuralları, bilgi sisteminin öndayanakları (a priori (latince) ; önsel) olarak kabul edilir". Doğru cevap B'dir.

Soruda verilen açıklamaları ileri süren felsefeci Nihat Keklik'tir. Bu tanım ve tespitler, onun felsefe ve hikmet hakkındaki görüşlerini özetlemektedir. Doğru cevap D'dir.

Bilim Tarihi : Cemal Yıldırım'a ait bir kitabın adıdır. Türkiye’de analitik felsefeyi kendine konu edinip çalışan kişilerin başında Teo Grünberg gelir ; doktora tezinde işlediği konuların dışına ç›kmadı, mantık ve analitik felsefe konularında derinleşti ve kaynak eserler üretti. Teo Grünberg, bilim tarihi üzerine eser yazmadı. Doğru cevap C'dir.