TÜRKİYE'DE FELSEFENİN GELİŞİMİ I - Deneme Sınavı - 10

Konu ortaklığı olmakla birlikte felsefe ile din arasındaki ayrım, esas olarak yöntem açısından ortaya çıkar. Din, evren tasavvurundaki değerlere iman edilmesini isterken, felsefi düşüncenin temel ilkeleri arasında yer alan şüphe iman etmenin önündeki en önemli etmendir.

Şüphe, sürekli başka şüpheler doğurduğundan, iman temelli din ile felsefe arasında sürekli bir uyumsuzluk olmuştur. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

İbn-i Sina, Mantığa Giriş adlı kitabında, felsefenin amacının, insanın bilme gücü ölçüsünce bütün şeylerin hakikatlerine vakıf olması şeklinde tanımlamıştır. Ona göre varolan şeyler, varlığı insanın seçimine ve eylemine bağlı olmayan ile varlığı insanın seçimine ve eylemine bağlı olan olarak ikiye ayrılmaktadır. ilk kısımdaki şeylerin bilgisine teorik felsefe, ikinci kısımdaki şeylerin bilgisine pratik felsefe denir. Doğru cevap B'dir.

Kâtip Çelebi’ye göre felsefe ilimleri; Matematik ilimleri, Mantık ilimleri, Fizik ilimleri ve
İlahi ilimler olmak üzere dört çeşittir. Doğru cevap E'dir.

1845 yılından itibaren Askeri Cerrahhane’de çalışan Fransız öğretmenler öğrencilere materyalizmi aşıladıkları ve onların materyalist bir dünya görüşüne sahip oldukları kabul edilmektedir. Materyalist anlayışın başlama tarihinin de ortaya koyduğu gibi, modern felsefenin Türkiye’de okunup yazılması ve ürünlerin ortaya çıkış şartları 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren oluşmuştur.

Türkiye'de felsefe bölümü ilk kez 1900’de Darülfünun’un açılmasıyla birlikte  kurulmuştur. Dolayısıyla,
İstanbul Üniversitesi felsefe bölümü’nün tarihi, Türkiye’de felsefe çalışmalarının 
tarihini de vermektedir.

Macit Gökberk ve Bedia Akarsu, Atatürkçülük ve Atatürk inkılaplarıyla çok yakından ilgilenmişler, bu konularda çok sayıda makaleler yayınlamakla birlikte, daha çok bu konuların siyasi yorumlarını yapmışlar, felsefi temellendirmelere gitmemişlerdir.

Evren tasavvuru: İnsanın evrendeki konumunu açıklamak için, her kültürde geliştirilen ve kültürün temel değerleri ile kurumları çerçevesinde oluşturulan en geniş kapsamlı teorik yapıdır.

Evren tasavvurları, tarih boyunca sırasıyla, efsaneler, dinler, felsefe, bilim ve siyaset tarafından kurulmuşlardır. Bu unsurlar arasında E seçeneğindeki savaşlar yoktur.

Felsefe, evren tasavvurunun temel konularını, yani evren, dünya, insan ve bunların dayandıkları değer dizileri ile kurumsal yapıları eleştirel bir tutumla inceleme ve tutarlılık ilkesiyle temellendirme özellikleriyle diğer düşünce biçimlerinden ayrılır.

Söz konusu tanımlardan bazıları şunlardır: Felsefe, mevcut olmaları itibarıyla mevcut olan her şeyin bilgisidir. “Felsefe, ilahi ve insani olan şeylerin bilgisidir. Felsefe, ölüme sığınmaktır, yani ölümü sevmektir. Felsefe, insanın gücü yettiği ölçüde Tanrı’ya benzemesidir. Felsefe, sanatların sanatı, ilimlerin ilimidir. Felsefe, hikmetin tercih edilmesidir. Cevap E seçeneğidir.

İbni Sina, Mantığa Giriş adlı kitabında, felsefenin amacının, insanın bilme gücü ölçüsünce bütün şeylerin hakikatlerine vakıf olması şeklinde tanımlamıştır. Ona göre varolan şeyler, varlığı insanın seçimine ve eylemine bağlı olmayan ile varlığı insanın seçimine ve eylemine bağlı olan olarak ikiye ayrılmaktadırİlk kısımdaki şeylerin bilgisine teorik felsefe, ikinci kısımdaki şeylerin bilgisine pratik felsefe denir. Teorik felsefenin amacı, yalnız bilmek amacıyla nefsi yetkinleştirmektir. Pratik felsefenin amacı yalnızca bilmek suretiyle değil, aksine yapılacak şeyleri bilmek ve yapmak suretiyle nefsi yetkinleştirmektir. Şu halde teorik felsefenin amacı, amel olmayan bir düşünceye inanılmasıdır (düşüncenin bilinmesidir). Pratik felsefenin amacı ise bir amel hakkındaki düşünceyi bilmektir. Nasirüddin Tusî’ye göre pratik felsefe, insan türünün iradi davranış ve fiillerindeki faydaların, kişinin yönelmiş olduğu yetkinlik derecesine ulaşmayı gerekli kılıp dünya ve ahiret hayatının hallerini düzenlemeye götürecek bir açıdan bilinmesidir. Cevap A seçeneğidir.İlk kısımdaki şeylerin bilgisine teorik felsefe, ikinci kısımdaki şeylerin bilgisine pratik felsefe denir. Teorik felsefenin amacı, yalnız bilmek amacıyla nefsi yetkinleştirmektir. Pratik felsefenin amacı yalnızca bilmek suretiyle değil, aksine yapılacak şeyleri bilmek ve yapmak suretiyle nefsi yetkinleştirmektir. Şu halde teorik felsefenin amacı, amel olmayan bir düşünceye inanılmasıdır (düşüncenin bilinmesidir). Pratik felsefenin amacı ise bir amel hakkındaki düşünceyi bilmektir (ibni Sina 2006/1, 5). Nasirüddin Tusî’ye göre pratik felsefe, insan türünün iradi davranış ve fiillerindeki faydaların, kişinin yönelmiş olduğu yetkinlik derecesine ulaşmayı gerekli kılıp dünya ve ahiret hayatının hallerini düzenlemeye götürecek bir açıdan bilinmesidir. Cevap A seçeneğidir.

Felsefe Zümresi adı verilen bölüm, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya fakültesinde kurulmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kabile esaslı şehir devleti şeklinde yönetilen Yunanlılar sınıflı bir toplumdur. Şehir devleti, kendi kendine yeterli, topraklarını genişletmek şeklinde değil, koloniler şeklinde yayılan, sürekli birbirlerini yağmaladıklarından aralarında savaşın hiç eksik olmadığı siyasi yapılanmadır. Atina’da olduğu gibi aristokrasi, tiranlık, krallık, demokrasi gibi siyasal sistemlerin yarattığı sorunlar, Atina’daki iç savaşların başlıca nedenleri arasındadırlar. Sınıf ve kölecilik esaslı bir toplumda oluşan insan anlayışı, hukuk açısından eşitsizliğin de kaynağı olarak öne çıkmıştır. Sınıflı yapı, siyasal sistem tartışmalarını canlı tutmuştur. Cevap C seçeneğidir.

Felsefenin yöntemi, şüphe, eleştiri, tanımlama, tutarlılık, sınıflama, ilkelere varma ve genelleştirme gibi özelliklere sahiptir. Cevap D' dir.

Taşköprülüzade (1459- 1561), öğrencilerin ilim öğrenme sürecindeki vazifelerini ele alırken, yedinci vazife olarak, her ilimden bir şeyler öğrenmeyi, hiçbirini terk etmemeyi, her ilmin gaye, maksat ve yolunu bilmeyi dile getirmiştir. Genel olarak ilimleri tanıdıktan sonra, ömrü oldukça her ilmin detaylı olarak tanınması ve birini iyi bir şekilde tanımadan diğerine geçilmemesi gerektiğini de bildirmiştir. Bilinmeyen şeylere düşmanlıkların oluşması nedeniyle, ilimlerin genelini tanıma tavsiye edilmiştir. Bununla birlikte Taşköprülüzade’ye göre, dine uymayan her ilim elbette kötüdür. Fakat kalbinde şeriatın, yani İslam dininin sağlam bilgilerini bulundurup, imanı tam, gönlü Resulullah’ın azametiyle dopdolu, Kur’an’ı bilen, hadisi şerifleri öğrenmiş olan, şeriatın emir ve yasaklarına uyan ve bunlarla din ve imanını kuvvetlendirenin felsefi ilimlere bakması helaldir.Taşköprülüzade’ye göre insan, ömrünü felsefe  öğrenmek için harcamamalıdır; bu yüzden çok Müslüman zarar görmüştür. Çünkü insanların çoğu hak ile batıl, doğru ile yanlış arasındaki farkı anlayamazlar. Cahil insanlar bazı meselelerin kelam kitaplarında ele alınmasına dayanarak doğruluğuna şahitlik ederler. Taşköprülüzade’ye göre felsefi ilimlerle uğraşanların çoğu doğruyu yanlıştan ayıramadıklarından, felsefeye olumsuz gözle bakılır. Bu felsefenin kusuru değil, felsefeyle uğraşanların kusurudur. Cevap B şıkkıdır.

Ahlaki Alai adlı kitabında ahlâkı, hikmetin bir bölümü olarak tanımlayın Kınalızade, öncelikle hikmetin tanımları üzerinde durmuştur. Cevap E şıkkıdır.

İstanbul Üniversitesi’nin modern bir kurum olarak teşkilatlandırılması ve modern bilim anlayışına göre öğretime başlaması 1845 yılında başlamış, çeşitli aşamalardan geçtikten sonra 12 Ağustos 1900 tarihinde Darülfünun-ı Şahane adı altında kurulmuştur. Cevap C şıkkıdır.

Hacettepe Üniversitesi’nde Felsefe bölümü İonna Kuçuradi tarafından kurulmuş ve Türkiye’deki üçüncü felsefe bölümü olmuştur. Diğer yandan Hacettepe Fesefe bölümünde, insan felsefesi, özgürlük sorunu ve sanat eserinde felsefe gibi, diğer bölümlerde olmayan dersler okutulmuştur. İbrahim Agah Çubukçu, Takiyettin Mengüşoğlu ve Teo Grünberg gibi isimler ders vermişlerdir. Cevap A şıkkıdır..

1966 yılında Hüseyin Batuhan ve Teo Grünberg, İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden ODTÜ Bilim Felsefesi ve Mantık Seksiyonu başlıklı anabilimdalına denk gelen birimi oluşturmuşlardır. Cevap B şıkkıdır.