TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ

DP 29 Eylül 1960 yılında kapatılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Ülkede sosyal, siyasal ve ekonomik sıkıntılar giderek artarken DP, sorunlara çözüm üretmekte zorlandı. Yönetimden kaynaklanan hatalar, sorunları daha da derinleştirdi.

Önergede; CHP’nin seçim dışı yollardan iktidara gelmek için ülkede huzursuzluk çıkardığını ileri sürülüyordu. Araştırılması için TBMM’de 15 kişilik bir “Tahkikat Komisyonu” kurulmasını istendi. Önerge 18 Nisan’da Meclis’te görüşülmeye başlandı ve DP’nin talepleri değerlendirildi. O gün Meclis’te tarihi bir oturum yaşandı.

Adnan Menderes Hükümeti için 1955 yılı oldukça zor bir yıl oldu. 1954 seçimleriyle Meclis’teki gücü oldukça zayıf olan muhalefet partilerinin, hükümeti denetleme görevini DP Meclis Grubu üstlendi. Parti içi taleplerin dikkate alınmaması ise partideki huzursuzluğu artırdı. 15 Ekim 1955’de on milletvekili DP’den istifa etti. Bu milletvekilleriyle birlikte hareket eden dokuz milletvekili de DP Haysiyet Divanı tarafından partiden uzaklaştırıldı. Böylece DP bir kez daha parçalandı ve Hürriyet Partisi kuruldu.

DP iktidarı, en büyük başarısını ekonomik alanda gösterdi

İsmet İnönü’nün çok partili hayata geçişte aldığı cesur karar ve demokratik bir seçim sonrası iktidarı muhalefete devretmesi son derece büyük bir başarıydı. 1946- 1950 yıllarında siyasal hak ve hürriyetlerin genişletilmesi yönünde de birçok adım atan CHP, çok partili hayatın kurumsallaşarak sürekliliğini ve muhalefete sağlıklı çalışma imkânını sağlayacak yasal düzenlemeleri tam anlamıyla gerçekleştirememişti. Ülkede siyasal değişim gerçekleşmişti ama hukuki değişimde hala eksiklikler vardı.

22 Mayıs’ta çalışmalarına başlayan TBMM’deki sandalye dağılımında, Seçim Kanunu’ndaki çoğunluk sistemi sonucu halkın %53’ünün oyunu alan DP, Meclis’teki sandalye sayısının %84’üne, halkın %39’unun oyunu alan CHP ise sandalye sayısının %14’üne sahip oldu. Ülke, uzun süren bir tek parti yönetiminden çıkmıştı ancak bu sonuçla yeni bir tek parti yönetimi kurulmamasının önünde de siyasi bir engel yoktu.

Cumhurbaşkanı İnönü, yaklaşık bir ay sürdürdüğü görüşmelerle her iki lider arasındaki anlaşmazlık konularını belirlemeye çalıştı. Zira Cumhurbaşkanına göre her şeyden evvel iki siyasi partinin nasıl ortak çalışabileceğini belirlemek önemliydi. Siyasetin durumu ve siyasi partilerin tavrını belirleyen Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, bir beyanname hazırlayarak Başbakan Peker ve Muhalefet lideri Bayar’a da gösterdikten sonra 12 Temmuz 1947’de yayınladı.

CHP, 5 Haziran’da Seçim Kanunu’nda önemli değişiklikler yaparak; seçimlerin tek dereceli yapılmasını yani milletvekillerinin doğrudan halkın tercihiyle seçilmesini kararlaştırdı. Bu zamana kadar seçimler iki dereceli yapılıyordu. Yani seçmenler seçicileri seçiyor, seçiciler de milletvekillerini belirliyordu. Tek dereceli seçimler milletvekillerin doğrudan halk tarafından seçilmesi demokrasi bakımından son derece önemli bir adım oldu

DP Programı, CHP’nin programına çok benziyordu. Laiklik başta olmak üzere CHP’nin altı oku DP’nin programında da aynen yer almaktaydı. Fakat DP’nin programında; sıklıkla demokrasiye vurgu yapılması, temel hak ve hürriyetlere geniş yer ayrılması dikkati çekiyordu. Ayrıca Atatürk ilkeleri yeniden yorumlanarak laikliğin, din ile devletin birbirinden tamamen ayrılması olduğu, dinsizlik olmadığı, din hürriyetinin de diğer hürriyetler kadar insanlığın önemli haklarından birisi olduğu belirtilmişti. Devletçiliğin yeniden tanımlandığı programda, özel teşebbüs ve sermayenin teşvik edilerek korunacağı açıklanmıştı. DP’nin programında belirgin bir liberalizm etkisi görülüyordu.

II. Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıkan uluslararası şartlar, Türkiye’nin iç ve dış politikasını derinden etkiledi. Bu yıllarda Türkiye’nin en önemli dış meselesi, Türk-Sovyet ilişkilerinin bozulması hatta iki ülkeyi savaşın eşiğine kadar getirmesiydi. 1945 yılında Türkiye’ye nota veren Sovyetler Birliği, 1925 Dostluk ve İşbirliği Anlaşması’nın II. Dünya Savaşı sonrasında oluşan yeni şartlara uymadığı gerekçesiyle süresinin uzatılmayacağını bildirdi. Türkiye’den Boğazlarda üs ve doğu sınırından bir miktar toprak vermesini talep etti. Sovyetler Birliği’ni
askerî yöntemlerle ikna edebilecek güce sahip olmadığını düşünen Türkiye, çözümü diplomaside yani bir kez daha denge politikasında görerek, acil bir şekilde Batı ittifakı içerisinde yer alma çabası içerisine girdi