TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ

Savaş esnasında bir milyona yakın askerini silâh altına alan Türkiye, bütçesinin %55’ini milli savunmaya ayırarak her an savaşa girecekmiş gibi hazırlık yaptı.

Her iki milletvekilinin Hükümete yönelik basın üzerinden eleştirilerine devam etmeleri CHP tarafından Parti disiplinin ihlali olarak görüldü ve Menderes ile Köprülü 21 Eylül 1945’de partiden ihraç edildiler.

Demokrat Parti (DP), Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından 7 Ocak 1946’da İçişleri Bakanlığı’na yapılan müracaatla kuruldu.

CHP, çok partili hayatın ilk genel seçimlerinin 21 Temmuz 1946’da yapılmasına karar verdi.

CHP iktidarıyla DP muhalefeti arasındaki uçurum 7 Ocak 1947’de gerçekleştirilen DP I. Büyük Kongresi’yle iyice derinleşti.

DP’den ayrılan milletvekilleri 20 Temmuz 1948’de kurulan Millet Partisi’ne katıldılar.

Öncelikle CHP’nin kontrolündeki Halkevleri 1951’de kapatıldı ve gayrimenkulleri hazineye devredildi.

Menderes’in bir grup toplantısında (29 Kasım 1955) milletvekillerine, “Siz isterseniz Hilafeti bile geri getirebilirsiniz” şeklindeki sözleri özellikle tepki çekti.

Ülkede huzursuzluk tırmanırken Kara Kuvvetleri Komutanı Org. Cemal Gürsel, 3 Mayıs 1960’ta kendi isteğiyle izne ayrılırken Başbakan Menderes’e muhtıra niteliğinde uyarılar içeren bir mektup bıraktı.

1954 Seçimleriyle %58 oy alan DP, seçim sisteminin yardımıyla Meclis’in % 93’ünü kontrol ederek iktidarı dönemi boyunca en güçlü seviyeye ulaştı.

Türkiye II. Dünya Savaşına katılmamasına rağmen, etrafını saran bu büyük savaşın etkilerini her alanda hissetti. Tek parti yönetimiyle idare edilen ülkemizde büyük ekonomik sorunlar çıktı. Savaş esnasında bir milyona yakın askerini silâh altına alan Türkiye, bütçesinin %55’ini milli savunmaya ayırarak her an savaşa girecekmiş gibi hazırlık yaptı. Genç nüfusun askere alınması üretimi düşürdü, yokluk başladı, enflasyon ortaya çıktı ve karaborsacılık yayıldı. Ekmek ve diğer temel tüketim malzemeleri karneyle dağıtılmaya başlandı. Hükümetin ekonomik sorunları çözmek için; Milli Korunma Kanunu, Varlık Vergisi ve Toprak Mahsulleri Vergisi gibi çözüm arama çabaları, ekonomik sorunları sona erdirmediği gibi yeni sosyal ve ekonomik sorunlara sebep oldu. Ülkede siyasal idareye karşı memnuniyetsizlik ve sisteme karşı muhalefet iyice belirginleşti. Toplumda büyük oranda bir değişim ve dönüşüm talebi başladı. Doğru cevap C'dir.

Hükümete yönelik basın üzerinden eleştirilerine devam etmeleri CHP tarafından Parti disiplinin ihlali olarak görüldü ve Menderes ile Köprülü 21 Eylül 1945’de partiden ihraç edildiler. Partinin ihraç kararını ağır bularak eleştiren Refik Koraltan da 2 Ekim’de aynı sonuçla karşılaşırken, Celal Bayar da bu duruma tepki olarak önce milletvekilliğinden sonra da parti üyeliğinden istifa etti. Doğru cevap B'dir.

4 Aralık’ta Çankaya’ya çıkan Celal Bayar, yeni partinin tüzük ve programını Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye sundu. Bu gelişmelerin ardından Demokrat Parti (DP), Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından 7 Ocak 1946’da İçişleri Bakanlığı’na yapılan müracaatla kuruldu. Doğru cevap A'dır.

4 Aralık’ta Çankaya’ya çıkan Celal Bayar, yeni partinin tüzük ve programını Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye sundu. Bu gelişmelerin ardından Demokrat Parti (DP), Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından 7 Ocak 1946’da İçişleri Bakanlığı’na yapılan müracaatla kuruldu. Kurucular, Celal Bayar’ı partinin ilk Genel Başkanı seçtiler. Doğru cevap D'dir.

Yerel seçimler sonrası CHP, erken genel seçim kararı aldı. DP’liler, henüz tam anlamıyla teşkilatlanma imkânı bulamadan iktidarın erken genel seçime gitmesini şiddetle eleştirdi ve siyasi fırsatçılık yapıldığını iddia ettiyse de sonuç değişmedi. Seçimleri bir kez daha protesto ederek katılmamayı düşünen DP’liler, çok partili hayatın önemi, gereği ve geleceğini düşünerek seçimlere katılma kararı aldılar. CHP, çok partili hayatın ilk genel seçimlerinin 21 Temmuz 1946’da yapılmasına karar verdi. Doğru cevap E'dir.

TBMM’nin VIII. Dönem çalışmaları 5 Ağustos 1946’da başladı. DP milletvekilleri Meclis üyelerinin büyük bir kısmının dürüst olmayan bir şekilde seçildiği iddiasıyla Meclis’in meşruiyetini şüpheli görüyorlardı. Bununla birlikte çok partili hayata geçiş sürecinin zarar görmemesi ve kendi muhalefetlerine meşruluk kazandırma düşüncesiyle Meclis çalışmalarına katıldı. Doğru cevap B'dir.

12 Temmuz Beyannamesi DP’deki huzursuzlukları daha da artırdı. Beyannameyi ‘tarihi değeri olan bir iyi niyet ve ileri görüşlülük ifadesi’ olarak gördüğünü söyleyen DP Genel Başkanı Celal Bayar’a parti içinden tepkiler gelmeye başladı. Doğru cevap E'dir.

Demokrat Parti’nin siyasi güç kaybetmesi 1954-1957 yıllar arasında olmuştur. Doğru cevap B'dir.

1957 seçimlerinde alınan oy sayıları:

DP - 4,303,190

CHP - 3,768,043

CMP - 663,295

HP - 356,419

Bağımsızlar - 39,867 

Doğru cevap B'dir.

CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, DP’yle mevcut sorunlara çözüm üretebilme ümidini yitirerek, hükümeti erken genel seçime zorlamak istedi. Bu amaçla 29 Nisan 1959’da 46 milletvekiliyle “Bahar Taarruzu” adını verdiği bir geziye çıktı. Doğru cevap D'dir.