TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ

SCP yabancı sermayenin girişinin engellenmesinin aksine programında yabancı sermaye girişinin önünün açılmasını savunmuş ve ekonomide liberal politika izlenilmesini savunmuştur. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

CHP’nin ilk kurultayı 1919 yılında yapılan Sivas Kongresi olarak kabul edilmiştir. Atatürk, 1927 yılında yapılan ikinci kurultayda yaptığı açılış konuşmasında  “Bütün Anadolu ve Rumeli’ye şamil olmak üzere ilk umumi kongremiz Sivas’ta akdedilmişti” diyerek tarihsel saptamayı yapmıştır. Doğru cevap “A” şıkkıdır.

Mustafa Kemal Paşa 1927 Kurultayı’nda değişmez genel başkan olmuştur. Doğru seçenek “A” şıkkıdır.

CHP’nin altı ilkesi 1931 Kurultayında tanımlanmıştır. Doğru cevap “B” şıkkıdır.

Atatürk’ün katıldığı son kurultay 1935 kurultayıdır. Doğru cevap “D” şıkkıdır.

İnönü için “Milli Şeflik” tanımı ilk kez Ali Naci Karacan tarafından kullanılmıştır. Doğru cevap “D” şıkkıdır.

1943 Kurultayında ilk kez partinin amacı belirtilmiştir. “Memleket­in si­yasal hayatının bütün teşkilatında kendi­ prensi­pleri­ni­ Türk mi­llet­ine sevdi­rmek ve kabul etti­rmek” bunun bi­ri­nci­ aracı olarak da yasal yollardan seç­im­ kazanıp TBMM’de çoğunluğu elde etmek ve Part­i Hükümet­’in­ kurmak CHP’ni­n amacı olarak belirlenm­işt­ir. Doğru cevap “E” şıkkıdır.

İlk Halkevi 19 Şubat 1932’de Ankara’daki eski Türk Ocağı binasında açıldı. Doğru cevap “B” şıkkıdır.

5 Aralık 1934’te Anayasa ve Seçim kanununda yapılan yasa değişikliği ile kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır. Doğru cevap “D” şıkkıdır.

Türkiye Cumhuriyeti 5 Mart 1945’te San Fransisco Konferansı’na resmen çağrılarak Birleşmiş Milletler Örgütü’nün kurucu üyeleri arasında yer aldı. Doğru cevap “C” şıkkıdır.

Türkiye Cumhuriyeti, Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin 1925 yılında kapatılması ile tek partili düzene geri dönmüştü. Ancak CHP’ye, örgütüne ve hükümetin yetersizliklerine yönelik eleştiriler dinmemişti. Örneğin Ağaoğlu Ahmet, 1926’da sunduğu raporda hükümetin denetimsiz olmasının yaratacağı olumsuzluklara dikkati çekmişti. İçte ve dışta hükümete ve ülkeye yönelik giderek artan eleştiriler çok geçmeden Serbest Cumhuriyet Partisi (SCP)’nin kurulmasını ve Türkiye’nin ikinci kez çok partili demokrasiye geçmesini sağladı. Doğru cevap A'dır.

Ülkenin var olan olumsuzluk ve hoşnutsuzluklardan yıpranmasını istemeyen, hükumetin denetlenmesini gerekli gören ve toplumdaki hoşnutsuzluklara Meclis kanalıyla ve Mecliste çözüm aramak isteyen Mustafa Kemal Paşa, çözümü yeni bir partinin kurulmasında buldu. Partinin başkanlığı için de hükumetin devletçi politikalarını benimsemeyen Fethi Bey’i tercih etti. Doğru cevap E'dir.

Yedi yıllık Cumhuriyet yönetiminde devrimin kök salamadığı, ülkenin ekonomik koşulları nedeni ile toplumsal hoşnutsuzluğun arttığı, buna karşın hükumetin benimsediği politikaların geniş halk kitlelerince benimsenmediği bir ortamda kurulan Serbest Cumhuriyet Partisi (SCP), yalnız yoksul halk kitlelerinin değil, devrime karşı çevrelerin de sığındığı saçak altı oldu. Fethi Bey’in ve partinin etkin isimlerinin SCP’nin güdümlü bir parti olmadığını kanıtlamak istercesine etkili bir muhalefet yapmaları, kısa süre önce içinden çıktıkları Cumhuriyet Halk Partisi’nin politikalarına sert eleştiriler getirmeleri ve halktan da kendilerini hızla iktidara taşıyacak kadar olumlu yanıt bulmaları Partinin sonunu getirdi. İktidarın; yönetme gücünü yitirme korkusu ile iktidar olma olgunluğundan yoksun davranması, muhalefetin sergilediği tavır ile devrim karşıtlarına göz kırptığı izlenimi yaratması Cumhuriyet rejiminin yara alacağı kaygısını doğurdu ve Türkiye’nin güdümlü de olsa başlayan çok partili demokrasisinin ikinci kez sonlanmasına neden oldu. Doğru cevap D'dir.

Cumhuriyet Halk Partisi; Sivas Kongresi’nde örgütlenen, “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”nin siyasal parti halinde dönüşmesi ile kurulmuştur. Onu, tarihsel ve ulusal gereksinimler doğurmuştur. Sivas Kongresi’nden 9 Eylül 1923’e kadar Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 9 Eylül 1923’den 10 Kasım 1924’e kadar Halk Fırkası, 10 Kasım 1924’den 1931 yılına kadar Cumhuriyet Halk Fırkası, 1931 Kurultayı’ndan sonra da Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır. Doğru cevap C'dir.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin ilk kurultayı 1919 yılında yapılan Sivas Kongresi olarak kabul edilmiştir. Atatürk, 1927 yılında yapılan ikinci kurultayda yaptığı açış konuşmasında “... Bütün Anadolu ve Rumeliye şamil olmak üzere ilk umumi kongremiz Sivas’ta aktedilmişti” diyerek bu tarihsel saptamayı yapmıştır. Partinin ilk tüzüğü ise 1923 yılında hazırlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Cumhuriyet Halk Partisi’nin dördüncü Büyük Kurultayı 9-16 Mayıs 1935’te Ankara’da TBMM binasında yapılmıştır. Atatürk’ün katıldığı son kurultaydır. Bu kurultaya 384’ü milletvekili ve 160’ı vilayetlerden gelen temsilciler olmak üzere 544 kişi katılmıştır. Doğru cevap C'dir.

Partinin ilk tüzüğü ise 1923 yılında hazırlanmıştır. Tüzük, Mustafa Kemal Paşa’nın 7 Ağustos - 9 Eylül 1923 tarihleri arasında seçim çevrelerinden gelen milletvekilleri ile yaptığı görüşmeler sonucunda ortaya çıkmıştır. Ayrıca bir program yapılmamıştır. Tüzük; 106 madde ve bir ekten oluşmuş; genel esaslara, parti teşkilatına ve bir de genel maddeye yer verilmiştir. İlk 7 madde “Genel Esaslar”a ayrılmış, Partinin Cemiyetler Kanunu’na göre kurulmuş siyasi bir cemiyet olduğu vurgulanmıştır. Parti; ulus egemenliği, yasa üstünlüğü ve halkçılık ilkesi temeline oturtulmuştur. Doğru cevap E'dir.

CHP’nin “ana vasıfları” olan 6 ilke, 1937 yılında Anayasaya alınarak devletin nitelikleri haline getirilmiştir. Anayasada değişiklik önerisi İsmet İnönü ve 153 arkadaşından gelmiştir. Gerekçede, Anayasa’nın “Türkiye Devletinin bir Cumhuriyet olduğu yazılı olup bununla yalnız Devletin şekli beyan edilmiş olmasıdır. Yeni devletin ilkelerinin; tarihin gerçeklerinden, çekilen sıkıntılardan ve yaşamın gündelik zorunluluklarından çıkarıldığı ve devrimci bir ruhla benimsendiği vurgulanmıştır. Aynı gün, 5 Şubat 1937’de, oylamaya katılan 321 milletvekilinin oy birliği ile Türkiye Devleti’nin cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve devrimci olduğu saptanmıştır. Doğru cevap B'dir.

CHP’nin 1939 Kurultayı’nda kabul edilen programda büyük değişiklikler yoktur. Yeni programda Giriş ve ilk iki bölüm aynen korunmuştur. En önemli yenilik “köy eğitmenleri” konusudur. Atatürk’ün ulusal ve halkçı eğitim anlayışı doğrultusunda alınan bu karar gereğince; ilköğretimin yaygınlaştırılmasını sağlamak amacıyla öğretmen gönderilmesine olanak bulunmayan köylerin öğretim ve eğitim işlerinde köylüye rehberlik etmek üzere köy eğitmenleri istihdam edilmesi kararlaştırılmıştır. Böylece Köy Enstitüleri’nin de temeli atılmıştır. Kurultay, halkevlerinin yanı sıra halkodalarının açılmasını da programına almıştır. Doğru cevap D'dir.

TBMM, öneriyi 5 Aralık 1934 günü yapılan birleşiminde öncelik ve ivedilikle gündemine aldı. Öneri ile ilgili ilk sözü alan Başbakan İsmet İnönü; “kadınlarımızın Türk tarihindeki haklı yerleri, erkek ile beraber, daima memleketin ve milletin geleceği üzerinde söz ve etki sahibi olmalarıdır. Türk kadını tarihte ne vakit haklı ve itibarlı yerini bulmuş, milletin geleceği üzerinde etkisini gösterebilmişse, erkeklerle beraber karışık ve güç yurt işlerinde el ele çalışabilmiş ise, işte o zaman büyük Türk Ulusu, gücü ile, uygarlığı ile bütün dünyayı kaplamıştır” diyerek, bu hakkın Türk kadınına bir lütuf olarak verilmediğini, Türk ailesinin gelenek ve göreneklerinin bunu gerektirdiğini belirtti. Türk kadının Kurtuluş Savaşı’ndaki katkısına işaret ettikten sonra kadınların bu haktan yoksun kılınması ile ulusun kötürüm kalacağını vurguladı. Kimi milletvekillerinin Türk kadınını öven, yasayı destekleyen konuşmalarının ardından gerekli değişiklikler oybirliği ile kabul edilerek yasalaştı. Yeni yasa ile 22 yaşını bitiren kadın, erkek her Türk milletvekili seçme hakkına sahiptir (madde 10). Otuz yaşını bitiren kadın, erkek her Türk de milletvekili seçilebilecektir (madde 11). Milletvekili Seçim Yasası’nın kimi maddelerindeki “erkek” kaydının yerine de “kadın, erkek” kaydı eklenerek kadınların seçme ve seçilme hakkının önündeki tüm engeller kaldırıldı. Böylece Türk kadını Fransa, İsviçre, İtalya gibi pek çok Avrupa ülkesindeki hemcinslerinden önce seçme ve seçilme hakkına kavuşturuldu. 1935 seçimlerinde 17 kadın TBMM’de yer buldu, ara seçimlerde bir kadın milletvekili seçildi. Böylece 18 kadın milletvekili ile Türk demokrasisi önemli ve büyük bir adım daha atmış oldu. Doğru cevap A'dır.