TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ

Avrupa’nın Türkiye’deki yönetimi diktatörlük olarak tanımlaması en önemli dış nedendi. Amerikan Büyükelçisi Joseph Grew’in de dikkati çektiği gibi “Türkiye’nin bu şekilde tasvir edilmesi Gazi’nin gözüne çarpmış ve hiç hoşuna gitmemişti”.Bununla birlikte SCP’nin kuruluşunu hazırlayan asıl nedenler içerden kaynaklanıyordu. Bu nedenle doğru yanıt A seçeneğidir.

Türkiye 2 Ağustos 1944’te Almanya ile siyasal ve ekonomik ilişkilerini kesti. Sovyet Rusya’nın Balkanlardaki girişimleri ve Müttefiklerin 1 Mart 1945’ten önce Almanya’ya savaş ilân eden ülkelerin San Fransisco Konferansı’na katılabileceğini belirten muhtırasını da dikkate alarak 23 Şubat 1945’te Almanya ve Japonya’ya savaş ilân etti.

Fethi Bey ve SCP yöneticileri Cumhurbaşkanının başlangıçtaki tarafsızlığını bozması karşısında Mustafa Kemal ile karşı karşıya kalmak istemediler. Yaptıkları bir toplantının ardından 17 Kasım 1930’da partilerini kapattılar. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Sivas Kongresi’nden 9 Eylül 1923’e kadar Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 9 Eylül 1923’den 10 Kasım 1924’e kadar Halk Fırkası, 10 Kasım 1924’den 1931 yılına kadar Cumhuriyet Halk Fırkası, 1931 Kurultayı’ndan sonra da Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

CHP, çok partili siyasal yaşamın başladığı 1946 yılına kadar 6’sı olağan, 1’i olağanüstü olmak üzere 7 Büyük Kurultay toplamıştır. 1919, 1927, 1931, 1935, 1939, 1943 kurultayları olağan, 1938 kurultayı olağanüstü kurultaylardır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Partinin ilk tüzüğü ise 1923 yılında hazırlanmıştır. Tüzük, Mustafa Kemal Paşa’nın 7 Ağustos - 9 Eylül 1923 tarihleri arasında seçim çevrelerinden gelen milletvekilleri ile yaptığı görüşmeler sonucunda ortaya çıkmıştır. Ayrıca bir program yapılmamıştır. Tüzük; 106 madde ve bir ekten oluşmuş; genel esaslara, parti teşkilatına ve bir de genel maddeye yer verilmiştir. İlk 7 madde “Genel Esaslar”a ayrılmış, Partinin Cemiyetler Kanunu’na göre kurulmuş siyasi bir cemiyet olduğu vurgulanmıştır. Parti; ulus egemenliği, yasa üstünlüğü ve halkçılık ilkesi temeline oturtulmuştur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Parti içinde müstakil grup 1939 yılındaki kurultayda belirtilmiştir. 1943 yılındaki kurultayda Basındaki eleştirilere karşın Müstakil Grup’un varlığı korunmuş, üye sayısı otuz beşe, İdare Heyeti üye sayısı ise üçten dörde çıkarılmıştır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

10 Nisan 1931’de Türk Ocakları Olağanüstü Kurultayı toplandı. Genel Başkan Hamdullah Suphi Tanrıöver Atatürk’ün “kurduğu
partinin kadrolarını, ulussever, halkçı ve cumhuriyetçi gençlerle büyütmeyi” istediğini, bu nedenle ocakların CHP’ye bağlanmasının yerinde olacağını belirtti. Sonuç olarak Türk Ocakları Derneğinin kapatılmasına ve derneğin sahip olduğu tüm hakların CHP’ye devrine karar verildi. Oybirliği ile kabul edilen bu öneri sonucunda 257 şubesi bulunan Türk Ocakları CHP’ye katıldı. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Halkevleri aynı zamanda bölgeyi her yönüyle inceleyen araştırma ve derlemeleri içeren dergiler de yayınladı. Merkez olan Ankara’da Ülkü, Bursa’da Uludağ, İzmir’de Fikirler, Manisa’da Gediz, Afyon’da Taşpınar,Kars’ta Doğuş, Diyarbakır’da Karacadağ, Sinop’da Dranaz gibi isimler alan bu dergiler 1930’lu yılların Türkiye'sini anlatan ve çok önemli inceleme ve derlemeleri içeren önemli birer kaynak oldular. Doğru yanıt A seçeneğidir.

TBMM, öneriyi 5 Aralık 1934 günü yapılan birleşiminde öncelik ve ivedilikle gündemine aldı.Kimi milletvekillerinin Türk kadınını öven, yasayı destekleyen konuşmalarının ardından gerekli değişiklikler oybirliği ile kabul edilerek yasalaştı. Yeni yasa ile 22 yaşını bitiren kadın, erkek her Türk milletvekili seçme hakkına sahiptir (madde 10). Otuz yaşını bitiren kadın, erkek her Türk de milletvekili seçilebilecektir (madde 11). Doğru yanıt D seçeneğidir.

SCP’nin, kuruluşundan bir ay sonra yapılan Belediye seçimlerinde, 502 seçim çevresinden 22’sini kazanması da CHP yöneticileri için uyarıcı oldu.

SCP’nin kendi yöneticilerinin kararıyla, 26 Eylül 1930’da Abdülkadir Kemali
(Ögütçü) Bey tarafından kurulan Ahali Cumhuriyet Partisi’nin de 21 Aralık’ta
Bakanlar Kurulu kararıyla kapatılması ülkede tek partili sistemi geri getirdi.

Cumhuriyet Halk Fırkası, 1931 Kurultayı’ndan sonra da Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır.

Zira CHP’nin dört yılda bir yapılan “Büyük Kurultay”larında gerek Türk devriminin kökleşmesi, gerekse ekonomik kalkınma politikalarının yürütülmesi için pek çok temel karar alınmıştır.

1919, 1927, 1931, 1935, 1939, 1943 kurultayları olağan, 1938 kurultayı olağanüstü kurultaylardır.

Dördüncü Büyük Kurultayın 13 Mayıs 1935’teki toplantısında “Kamâlizm
(Kemalizm)” ilk kez CHP Programı’na girmiştir.

Bu çerçevede Mustafa Kemal Atatürk, Partinin “Ebedi” Başkanı
olarak anılırken CHP Genel Başkanlığına “Değişmez Başkan” sıfatıyla İsmet İnönü getirildi.

Türkçülük açısından ikinci önemli dernek Yusuf Akçura, Mehmet Emin, Hüseyin Fikret, Ahmet Ferid, Emin Bülend, Ahmet Ağaoğlu, Fuad Sabit ve Remzi Osman’ın girişimleriyle 25 Mart 1912 yılında kurulan Türk Ocağı olmuştu.

Nihayet 5 Aralık 1934’te de kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakları TBMM tarafından tanınmıştır

Yeni devletin kurulduğu ilk günden itibaren yaşama geçirdiği Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık ve Laiklik ilkelerini 1927 yılında programına almıştır.