Cumhuriyet Yönetimine Geçiş ve Cumhuriyetin Pekiştirilmesi

Egemenlik kayıtsız ve şartsız milletindir. Halkın kendi kendisini idare etmesi esastır. Milletin gerçek ve tek mümessili Türkiye Büyük Millet Meclisidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi dışında hiçbir fert, hiçbir kuvvet ve hiçbir makam millet mukadderatına hakim olamaz” denilerek Cumhuriyetçilik vurgulandı. “Saltanatın kaldırılmasına ve milli egemenliğin asla bölünmez ve vazgeçilmez surette Türk milletinin gerçek ve tek mümessili olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin manevi şahsiyetinde toplanmış bulunduğuna dair 1 Kasım 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde oy birliği ile alınan karar hiçbir surette değiştirilemez prensiptir.

İslam devletinde idare edenle, idare edilenler arasında yapılan; seçim veya bağlılık karakteri taşıyan sosyo-politik akit” anlamındadır.

Anayasa’nın 1. maddesinin sonuna “Türkiye Devletinin hükümet şekli Cumhuriyettir” hükmü eklendi

29 Ekim 1923 te Cumhuriyet ilan edilmiştir.

(Teşkilat-ı Esasiye Yasası

 “Cumhuriyet” ve “Güçler Birliği” esasları baş ilkelerdir.

 Cumhuriyet ilkesi üzerine kıskançlıkla durulmuş, devlet biçiminin “Cumhuriyet” olduğu yolundaki maddenin değiştirilmesinin, hatta değiştirilmesinin önerilmesinin bile olanaklı bulunmadığı vurgulanmıştır. (Madde 102) Ulusal Cumhuriyetin güçler birliği esası üzerinde yükselmesinin en önemli sonucu ise, egemenliğin kayıtsız şartsız Türk Ulusuna ait bulunduğu ve ulusa ait bu hakkı kullanacak tek makamın TBMM olduğudur. Meclisin üstünlüğü mutlaktır.

 Anayasa, yasaları onaylayıp yürürlüğe koyma yetkisini Cumhurbaşkanına vermişti. Cumhurbaşkanı, önüne gelen yasayı onaylamadan tekrar görüşülmek üzere Meclis’e gönderebilirdi. Yürütmenin başı olarak tek yetkisi de buydu. Zira Meclis o yasayı hiç değiştirmeden yeniden cumhurbaşkanına gönderirse onaylamak zorundaydı.

Fransız İhtilali’nin getirdiği özgürlük anlayışından esinlenmişti. Anayasada ilk önce her Türk’ün “özgür doğup yaşadığı” belirtilmiş, sonra belli başlı bütün siyasal özgürlükler yurttaşa tanınmıştı.

TBMM

Ayaklanmanın tek bir nedeni yoktu. Başbakan Fethi Okyar’ın açıklamalarına göre ayaklanmanın nedeni “şeriat, halifelik ve saltanat propagandası altında Kürtçülük” amacına yönelikti. Bağımsız ya da özerk bir Kürdistan amacı güden ayaklanma, aynı zamanda Cumhuriyet düzenine karşıydı; saltanat ve halifelik düzenini canlandırmayı hedeflemişti. Hatta başarıya ulaşıldığında Abdülhamid’in ya da son Halife Abdülmecit’in oğullarından birinin saltanata geçirilmesi de düşünülmüştü. Meclisin onayı ile bölgede bir ay süre ile sıkıyönetim ilan edildi. Ardından da ceza yasasında değişiklik yapıldı. Bu değişiklikle; dini siyasal amaçlarına alet ederek dernek kurma yasaklandı, bu tür dernek kuranlarla ona üye olanlar vatan haini kapsamına alındı. Ayrıca, dini ya dinin kutsal kavramlarını öne sürerek devletin şeklini değiştirmek, devletin güvenini bozmak, halk arasına bozgunculuk ve ayrımcılık sokmak da vatana ihanet olarak değerlendirildi.Değişiklikler muhalefetin de tam desteğini alarak yürürlüğe girdi.

Takrir-i Sükûn Yasası

Takrir-i Sükûn, diğer bir deyişle huzuru, düzeni koruma yasası özünü tek birmadde ile ortaya koymuştu. Buna göre; Hükümet, “gericiliğe, ayaklanmaya ve memleketin soysal düzenini ve huzur ve sükûnunu ve güveliğini ve asayişini bozmaya neden olacak bütün kuruluşlar, kışkırtmalar, girişimler ve yayınları” Cumhurbaşkanının onayı ile doğrudan doğruya yasaklamaya yetkili kılınıyordu. Bu gibi eylemcileri İstiklal Mahkemesi’ne verebilecekti. İki yıl yürürlükte kalacak olan bu yasa, Anayasa’nın “özgürlüklerin sınırını kanun belirler” hükmündeki sınırı belirleme niteliğine sahipti. Bu çerçevede yalnızca isyanın bastırılmasında değil aynı zamanda her türlü devrim karşıtı etkinlikleri ortadan kaldırabilecek bir güce sahipti. Hükümeti, gazeteleri kapatmaktan partileri dağıtmaya kadar büyük yetkilerle donatıyordu.

Kazım Karabekir

Tevhid-i Efkâr, İstiklal, Son Telgraf, Aydınlık, Orak çekiç, Sebilü’r-reşat, Presse de Soire, İzmir’de Sada-yı Hak, Adana’da Sayha, Trabzon’da İstikbal ve Kahkaha adlı gazete ve dergileri kapattı

17 Şubat 1926’da Medeni Yasa’nın kabulü ile verdi. Türk Hukuk Devrimi 1 Mart 1926’da Ceza Yasası’nın, 22 Nisan 1926’da Borçlar Yasası’nın, 29 Mayıs 1926’da Kara Ticaret Yasası’nın, 18 Haziran 1927’de Hukuk Davaları Yargılama Usulü Yasası’nın, 9 Ocak 1929’da Ceza Davaları Yargılama Usulü Yasası’nın, 13 Mayıs 1929’da da Ticaret Yasası’nın Deniz Ticareti’ne yönelik ikinci kitabın kabulü ile sürdü. 18 Nisan 1929’da kabul edilen İcra ve İflas Yasası ile “Cumhuriyetin Ana Kanunları” tamamlandı.

Türkiye Cumhuriyeti, yabancıların elinde bulunan işletmeleri satın alarak başlattığı milleştirme/ devletleştirme politikasını yeni banka ve kredi örgütleri ile tamamladı. Bir yandan tarımda makinalaşmayı sağlarken öte yandan sanayi sektörüne yatırım yaparak kendi kendine yetebilmek için gerekli kurumlarını oluşturdu. Fabrikalarını kurdu. Özel sektöre yaptığı teşviklerle de ülkede girişimci bir sınıf oluşturmaya çabaladı.

1924’te karma ve laik eğitim sistemini kurarak başlatılan eğitim devrimi 1 Kasım 1928’de Latin Alfabesi’nin kabulü ile sürdü. Millet Mektepleri’nin açılmasıyla başlatılan okuma-yazma seferberliği ile Türkiye’de ve dünyada yaşanan gelişmeleri kavrayan bir Cumhuriyet kuşağı yetiştirilmesinin temelleri atıldı

1925’te memurların şapka giymesini öngören yasa çıkarıldı. Kadınların giyim kuşamları ile ilgili herhangi bir yasal düzenlemeye gidilmedi. 26 Aralık 1925’te zaman ölçüleri değiştirildi. Alafranga saat ve miladi takvim geçerli kılındı. 20 Mayıs 1928’de çıkarılan yasa ile de rakamlar değiştirildi. Bu son iki değişiklik ile Türkiye Batılı ülkelerle ilişkilerini de bir düzene koymuş oldu.

En büyük tepkiyi şapka giyilmesini öngören yasa çekti.