TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ - Deneme Sınavı - 24

Cemal Gürsel

22. sayfadaki bilgilere göre sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

SCP’nin, kuruluşundan bir ay sonra yapılan Belediye seçimlerinde, 502 seçim çevresinden 22’sini kazanması da CHP yöneticileri için uyarıcı oldu.

SCP’nin kendi yöneticilerinin kararıyla, 26 Eylül 1930’da Abdülkadir Kemali
(Ögütçü) Bey tarafından kurulan Ahali Cumhuriyet Partisi’nin de 21 Aralık’ta
Bakanlar Kurulu kararıyla kapatılması ülkede tek partili sistemi geri getirdi.

Cumhuriyet Halk Fırkası, 1931 Kurultayı’ndan sonra da Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır.

Zira CHP’nin dört yılda bir yapılan “Büyük Kurultay”larında gerek Türk devriminin kökleşmesi, gerekse ekonomik kalkınma politikalarının yürütülmesi için pek çok temel karar alınmıştır.

1919, 1927, 1931, 1935, 1939, 1943 kurultayları olağan, 1938 kurultayı olağanüstü kurultaylardır.

Dördüncü Büyük Kurultayın 13 Mayıs 1935’teki toplantısında “Kamâlizm
(Kemalizm)” ilk kez CHP Programı’na girmiştir.

Bu çerçevede Mustafa Kemal Atatürk, Partinin “Ebedi” Başkanı
olarak anılırken CHP Genel Başkanlığına “Değişmez Başkan” sıfatıyla İsmet İnönü getirildi.

Türkçülük açısından ikinci önemli dernek Yusuf Akçura, Mehmet Emin, Hüseyin Fikret, Ahmet Ferid, Emin Bülend, Ahmet Ağaoğlu, Fuad Sabit ve Remzi Osman’ın girişimleriyle 25 Mart 1912 yılında kurulan Türk Ocağı olmuştu.

Nihayet 5 Aralık 1934’te de kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakları TBMM tarafından tanınmıştır

Yeni devletin kurulduğu ilk günden itibaren yaşama geçirdiği Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık ve Laiklik ilkelerini 1927 yılında programına almıştır.

Sened-i İttifak bütün Osmanlı tebası arasında eşitliği sağlamayı hedeflememiştir.

Dış baskılar sonucu 18 Şubat 1856’da ilan edilmiş olan Is- lahat Fermanı ise Tanzimat Fermanı’nda öngörülen gayrimüslimlerin her konuda Müslümanlarla eşitliğini sağladı.

İlk Osmanlı parlamentosu Heyet-i Âyan ve Heyet-i Mebusan olmak üzere iki
meclisten oluşuyordu. Bu iki meclis birlikte toplandıklarında Meclis-i Umumi
oluşuyordu. Meclis-i Mebusan üyeleri Osmanlı vatandaşı elli bin erkek nüfusa bir
mebus düşecek şekilde halk tarafından gizli oyla seçilecekti. Seçim süresi dört yıldı. Yalnız erkek vatandaşların seçme ve seçilme hakkı vardı. Meclis-i Âyan üyesi
ise Mebusan üyesinin üçte birini geçmeyecek şekilde padişah tarafından atanacaktı. Kırk yaşını dolduran ve devlet işlerindeki hizmetleri ile tanınan âyan meclisi üyeleri ömür boyu bu görevde kalabilecekti.

Nisan 1923’de TBMM seçimleri yenileme kararı aldı. Bu kararın alınmasında vatanı kurtarma görevini yerine getirmenin verdiği huzur kadar Lozan’da sürdürülen barış görüşmelerine muhalefet kanadından gelen sert eleştiriler de etkili oldu. Doğru yanıt B'dir.

Demokrat Partinin kurulmasından sonra Seçim Kanununda değişiklik yapılarak tek dereceli seçim sistemine geçilmişti. Açık oy ve gizli sayım esasına dayalı bu seçimlerin sonucunda Cumhuriyet Halk Partisi birinci parti olmuştu. 1950 yılında çıkarılan yeni bir kanunla seçimlerde gizli oy - açık sayım esası kabul edilmiş, aynı yıl yapılan seçimleri bu kez Demokrat Parti birinci parti olarak tamamlamıştı. Doğru cevap E'dir.

27 Mayıs 1960 askeri müdahalesini gerçekleştirenler, 12 Haziran 1960’da 1 sayılı kanunu çıkarttılar. Yeni bir anayasa yapılacağının habercisi olarak değerlendirilebilecek bu kanun ile 1924 Anayasasının bazı hükümleri yürürlükten kaldırıldı.Doğru cevap C'dir.

Çok partili döneme geçildikten sonra özellikle 1950-1960 arasındaki tüm sorunlar bir anayasa sorunu olarak görüldüğünden bu tür sorunların çözümü anayasada aranmış, bu nedenle 1961 Anayasası 1924 Anayasası’na göre daha uzun ve ayrıntılı olmuştur. Doğru cevap D'dir.

1961 Anayasası 1924’ten farklı olarak iki meclisli bir parlamento yapısı benimsenmiştir. İlki Millet Meclisi, ikincisi ise Cumhuriyet Senatosu adını taşımaktadır. Millet Meclisi; tamamı halk tarafından seçilen 450 üyeden oluşacaktır. Cumhuriyet Senatosu’nda ise üç kanaldan gelen temsilciler bulunacaktır. Bunlar; halk tarafından seçilenler, Cumhurbaşkanı tarafından bir dönem için atananlar ve ömür boyu koşuluyla atanan üyelerdir.Doğru cevap C'dir.