TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ - Deneme Sınavı - 20

Mustafa Kemal Paşa, liberal bir politika izleyecek olan yeni partinin ismini Serbest Cumhuriyet Partisi olarak belirledi. Fethi Bey de aynı zamanda CHP genel Başkanı olan Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’den adil davranacağı ve tarafsız kalacağı konusunda güvence aldı. 9 Ağustos’tan itibaren de gazetecilere kuracağı partinin programı hakkında bilgiler verdi.

Doğru cevap A'dır.

Yusuf Akçura, Mehmet Emin, Hüseyin Fikret, Ahmet Ferid, Emin Bülend, Ahmet Ağaoğlu,
Fuad Sabit ve Remzi Osman’ın girişimleriyle 25 Mart 1912 yılında kurulan Türk Ocağı olmuştu. Derneğin ana ilkesi “Türk milliyetçiliğinin oluşması ve gelişmesini sağlamak”tı.

Doğru cevap D'dir.

CHP’nin ilk kurultayı 1919 yılında yapılan Sivas Kongresi olarak kabul edilmiştir. Atatürk, 1927 yılında yapılan ikinci kurultayda yaptığı açılış konuşmasında “Bütün Anadolu ve Rumeliye şamil olmak üzere ilk umumi kongremiz Sivas’ta aktedilmişti” diyerek bu tarihsel saptamayı yapmıştır.

Doğru cevap B'dir.

CHP, çok partili siyasal yaşamın başladığı 1946 yılına kadar 6’sı olağan, 1’i olağanüstü olmak üzere 7 Büyük Kurultay toplamıştır. 1919, 1927, 1931, 1935, 1939, 1943 kurultayları olağan, 1938 kurultayı olağanüstü kurultaydır.

Doğru cevap C'dir.

CHP’nin Programı’nın ikinci kısmı ise “ana vasıflar”a ayrılmış, “Cumhuriyet Halk Partisi; a-Cumhuriyetçi, b- Ulusçu, c- Halkçı, ç- Devletçi, d- Lâik, e-Devrimcidir” denilerek ilkeler Türkçeleştirilerek tanımlanmıştır.

Doğru cevap D'dir.

Türkiye II. Dünya Savaşına katılmamasına rağmen, etrafını saran bu büyük savaşın etkilerini her alanda hissetti. Tek parti yönetimiyle idare edilen ülkemizde büyük ekonomik sorunlar çıktı. Savaş esnasında bir milyona yakın askerini silâh altına alan Türkiye, bütçesinin %55’ini milli savunmaya ayırarak her an savaşa girecekmiş gibi hazırlık yaptı. Genç nüfusun askere alınması üretimi düşürdü, yokluk başladı, enflasyon ortaya çıktı ve karaborsacılık yayıldı. Ekmek ve diğer temel tüketim malzemeleri karneyle dağıtılmaya başlandı. Hükümetin ekonomik sorunları çözmek için; Milli Korunma Kanunu, Varlık Vergisi ve Toprak Mahsulleri Vergisi gibi çözüm arama çabaları, ekonomik sorunları sona erdirmediği gibi yeni sosyal ve ekonomik sorunlara sebep oldu. Ülkede siyasal idareye karşı memnuniyetsizlik ve sisteme karşı muhalefet iyice belirginleşti. Toplumda büyük oranda bir değişim ve dönüşüm talebi başladı. Doğru cevap C'dir.

Hükümete yönelik basın üzerinden eleştirilerine devam etmeleri CHP tarafından Parti disiplinin ihlali olarak görüldü ve Menderes ile Köprülü 21 Eylül 1945’de partiden ihraç edildiler. Partinin ihraç kararını ağır bularak eleştiren Refik Koraltan da 2 Ekim’de aynı sonuçla karşılaşırken, Celal Bayar da bu duruma tepki olarak önce milletvekilliğinden sonra da parti üyeliğinden istifa etti. Doğru cevap B'dir.

4 Aralık’ta Çankaya’ya çıkan Celal Bayar, yeni partinin tüzük ve programını Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye sundu. Bu gelişmelerin ardından Demokrat Parti (DP), Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından 7 Ocak 1946’da İçişleri Bakanlığı’na yapılan müracaatla kuruldu. Doğru cevap A'dır.

4 Aralık’ta Çankaya’ya çıkan Celal Bayar, yeni partinin tüzük ve programını Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye sundu. Bu gelişmelerin ardından Demokrat Parti (DP), Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından 7 Ocak 1946’da İçişleri Bakanlığı’na yapılan müracaatla kuruldu. Kurucular, Celal Bayar’ı partinin ilk Genel Başkanı seçtiler. Doğru cevap D'dir.

Yerel seçimler sonrası CHP, erken genel seçim kararı aldı. DP’liler, henüz tam anlamıyla teşkilatlanma imkânı bulamadan iktidarın erken genel seçime gitmesini şiddetle eleştirdi ve siyasi fırsatçılık yapıldığını iddia ettiyse de sonuç değişmedi. Seçimleri bir kez daha protesto ederek katılmamayı düşünen DP’liler, çok partili hayatın önemi, gereği ve geleceğini düşünerek seçimlere katılma kararı aldılar. CHP, çok partili hayatın ilk genel seçimlerinin 21 Temmuz 1946’da yapılmasına karar verdi. Doğru cevap E'dir.

TBMM’nin VIII. Dönem çalışmaları 5 Ağustos 1946’da başladı. DP milletvekilleri Meclis üyelerinin büyük bir kısmının dürüst olmayan bir şekilde seçildiği iddiasıyla Meclis’in meşruiyetini şüpheli görüyorlardı. Bununla birlikte çok partili hayata geçiş sürecinin zarar görmemesi ve kendi muhalefetlerine meşruluk kazandırma düşüncesiyle Meclis çalışmalarına katıldı. Doğru cevap B'dir.

12 Temmuz Beyannamesi DP’deki huzursuzlukları daha da artırdı. Beyannameyi ‘tarihi değeri olan bir iyi niyet ve ileri görüşlülük ifadesi’ olarak gördüğünü söyleyen DP Genel Başkanı Celal Bayar’a parti içinden tepkiler gelmeye başladı. Doğru cevap E'dir.

Demokrat Parti’nin siyasi güç kaybetmesi 1954-1957 yıllar arasında olmuştur. Doğru cevap B'dir.

1957 seçimlerinde alınan oy sayıları:

DP - 4,303,190

CHP - 3,768,043

CMP - 663,295

HP - 356,419

Bağımsızlar - 39,867 

Doğru cevap B'dir.

CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, DP’yle mevcut sorunlara çözüm üretebilme ümidini yitirerek, hükümeti erken genel seçime zorlamak istedi. Bu amaçla 29 Nisan 1959’da 46 milletvekiliyle “Bahar Taarruzu” adını verdiği bir geziye çıktı. Doğru cevap D'dir.

Anayasa’da diğer önemli değişiklik 5 Şubat 1937’de yapıldı. 2. maddeye “Türkiye Devleti cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve inkılâpçıdır” hükmü eklenerek Kemalizm’e anayasal bir nitelik kazandırıldı. Böylece Türkiye Cumhuriyeti’nin ve Türk Devrimi’nin dayandığı temel ilkeler, uyulması zorunlu kurallar olarak devlet sisteminde yerini aldı. Bu değişiklikle 1924 Anayasası Türk Devrimi’nin adeta bir aynası oldu. Doğru yanıt B'dir.