TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ - Deneme Sınavı - 15

12 Mart 1971 muhtırasından sonra Nihat Erim başbakan olmuştur.

CHP; Sivas Kongresi’nde örgütlenen, “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”nin siyasal parti halinde dönüşmesi ile kurulmuştur.

CHP; Sivas Kongresi’nde örgütlenen, “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”nin siyasal parti halinde dönüşmesi ile kurulmuştur. Onu, tarihsel ve ulusal gereksinimler doğurmuştur. Sivas Kongresi’nden 9 Eylül 1923’e kadar Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 9 Eylül 1923’den 10 Kasım 1924’e kadar Halk Fırkası, 10 Kasım 1924’den 1931 yılına kadar Cumhuriyet Halk Fırkası, 1931 Kurultayı’ndan sonra da Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır.

CHP, çok partili siyasal yaşamın başladığı 1946 yılına kadar 6’sı olağan, 1’i olağanüstü olmak üzere 7 Büyük Kurultay toplamıştır. 1919, 1927, 1931, 1935, 1939, 1943 kurultayları olağan, 1938 kurultayı olağanüstü kurultaylardır.

CHP’nin ikinci Kurultay’ı TBMM seçimlerinin yenilenmesinden sonra 15-20 Ekim 1927 tarihleri arasında yapılmıştır. Kurultay’a 316’sı milletvekili, 62’si delege olmak üzere toplam 378 kişi katılmıştır. Bu kurultayın en önemli belgeleri Atatürk’ün “Büyük Nutku”, “Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi (Tüzüğü)” ve “Umumi Riyasetin (Genel Başkanlığın) Beyannamesi”dir.

Cevdet Sunay'dan sonra Fahri Korutürk cumhurbaşkanlığına gelmiştir.

Dördüncü Büyük Kurultayın 13 Mayıs 1935’teki toplantısında “Kamâlizm (Kemalizm)” ilk kez CHP Programı’na girmiştir.

Türkiye’nin 37. Hükümeti 25 Ocak 1974’te CHP-MSP ortaklığı ile kurulmuştur.

1961 Anayasası’nın işçilere yönelik verdiği haklar 12 Mart 1971 muhtırasından sonra kısıtlanmaya başlanmıştır.

Üçüncü Ecevit Hükümeti başarılı olamayınca Ecevit istifa etmiş ve yerine yine MSP - MHP’nin desteği ile Altıncı Demirel Hükümeti kurulmuştur.

Bir önceki ünitede ayrıntılı olarak ele alındığı gibi Demokrat Parti 7 Haziran
1945’de Cumhuriyet Halk Partisi Meclis Grup Başkanlığı’na Bayar, Menderes,
Köprülü ve Koraltan’ın verdikleri “Dörtlü Takrir”’in kabul edilmemesi sonucunda
yaşanan gelişmelerle kurulmuştu. Demokrat Parti’nin kurulmasından sonra Seçim Kanunu’nda değişiklik yapılarak tek dereceli seçim sistemine geçilmişti.

smet İnönü’nün Atatürk’ün ölümünden sonra Cumhurbaşkanı olduğu dönemde
Türkiye’de tek parti olarak Cumhuriyet Halk Partisi bulunuyordu. Ancak İnönü,
1939 seçimlerinden sonra Meclis’te Müstakil (Bağımsız) Grup adı altında bir grup
oluşturdu. Ardından 18 Temmuz 1945 tarihinde Milli Kalkınma Partisi ve 7 Ocak
1946 tarihinde ise Demokrat Parti kurularak çok partili yaşama geçildi. Milli Kalkınma Partisi daha önce kurulmuş olmasına rağmen pek fazla etkinliği olmamıştı. Bir önceki ünitede ayrıntılı olarak ele alındığı gibi Demokrat Parti 7 Haziran
1945’de Cumhuriyet Halk Partisi Meclis Grup Başkanlığı’na Bayar, Menderes,
Köprülü ve Koraltan’ın verdikleri “Dörtlü Takrir”’in kabul edilmemesi sonucunda
yaşanan gelişmelerle kurulmuştu. Demokrat Parti’nin kurulmasından sonra Seçim Kanunu’nda değişiklik yapılarak tek dereceli seçim sistemine geçilmişti. Açık
oy ve gizli sayım esasına dayalı bu seçimlerin sonucunda Cumhuriyet Halk Partisi birinci parti olmuştu. 1950 yılında çıkarılan yeni bir kanunla seçimlerde gizli
oy - açık sayım esası kabul edilmiş, aynı yıl yapılan seçimleri bu kez Demokrat
Parti birinci parti olarak tamamlamıştı.

Celal Bayar’ın Cumhurbaşkanı, Adnan Menderes’in Başbakan ve Refik
Koraltan’ın Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı olduğu Demokrat Parti’nin başta
basın olmak üzere iç politikada baskı politikası izlemesi, ekonomik sıkıntılar ile
İsmet İnönü’nün katılacağı parti kongrelerinin yasaklanması, verdiği demeçlere yayın yasağı konulması DP iktidarının sonunu getirmiş, Silahlı Kuvvetler 27 Mayıs
1960 yönetime el koymuştur.

27 Mayıs 1960 askeri müdahalesini gerçekleştirenler, 12 Haziran 1960’da 1 sayılı kanunu çıkarttılar. Yeni bir anayasa yapılacağının habercisi olarak değerlendirilebilecek bu kanun ile 1924 Anayasası’nın bazı hükümleri yürürlükten kaldırıldı. Aynı zamanda bir “Milli Birlik Komitesi (MBK)” kurulması öngörüldü. 37 subaydan oluşan bu komiteye Org. Cemal Gürsel başkanlık edecekti. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin bütün yetkileri Milli Birlik Komitesi tarafından Meclis açılıncaya kadar kullanılacaktı. Yasama yetkisi
doğrudan Milli Birlik Komitesi tarafından, yürütme yetkisi ise devlet başkanının
atadığı ve MBK tarafından onaylanan Bakanlar Kurulu eliyle kullanılacaktı. Temmuz ayında ise siyasi partilerin il, ilçe merkezleri dışında her ne adla olursa olsun
örgüt kurmaları yasaklandı.