TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ - Deneme Sınavı - 11

Görev süresi dolan Süleyman Demirel’in yerine, 16 Mayıs 2000’de dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer, Meclis tarafından Cumhurbaşkanı seçildi.

1945 yılında Türkiye’ye nota veren Sovyetler Birliği, 1925 Dostluk ve İşbirliği Anlaşması’nın II. Dünya Savaşı sonrasında oluşan yeni şartlara uy­madığı gerekçesiyle süresinin uzatılmayacağını bildirdi. Türkiye’den Boğazlarda üs ve doğu sınırından bir miktar toprak vermesini talep etti. Sovyetler Birliği’ni askerî yöntemlerle ikna edebilecek güce sahip olmadığını düşünen Türkiye, çö­zümü diplomaside yani bir kez daha denge politikasında görerek, acil bir şekilde Batı ittifakı içerisinde yer alma çabası içerisine girdi.

Ha­ziran 1945’te Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü’nün imzaladığı bu önerge, CHP Meclis Grup Başkanlığı’na verildi. Kısaca “Dörtlü Takrir” olarak bilinen önergeyle; 1924 Anayasası’nın demokratik ruhuna vurgu yapılarak, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün 19 Mayıs konuşması referans göste­rilerek, bireysel siyasi hak ve hürriyetlerin genişletilmesi talep ediliyordu. Grup­ta tartışılan Dörtlü Takrir, CHP yönetimi tarafından bu önerge grup yönetimine değil Meclis Başkanlığına verilmelidir denilerek reddedildi. Bir yanda daha fazla demokrasi vaat edilirken, diğer yanda siyasi hak ve hürriyetlerin genişletilmesi taleplerinin kabul edilmemesi bir çelişki gibi gözüküyordu.

Cumhurbaşkanı İnönü 1 Kasım 1945’te Meclis’i açış konuşmasında; iktidar partisinin karşısında bir parti olmamasının eksikliğine vurgu yaparak muhale­feti cesaretlendirdi. Oysa Türk siyasetinde daha evvel Nuri Demirağ tarafından Milli Kalkınma Partisi kurulmuştu. Cumhurbaşkanı İnönü’nün, Milli Kalkınma Partisi’ni görmezden gelerek ısrarla yeni bir partinin kurulmasını beklediğini ifa­de etmesi; yeni bir muhalefet partisi kurulmasını istediği şeklinde yorumlandı.

CHP’nin kararı ile çok partili hayatın ilk genel seçimlerinin 21 Temmuz 1946’da yapılmasına karar verilmiştir. 21 Temmuz 1946 seçimlerinde CHP, ezici bir çoğunlukla zafer kazandı. TBMM’deki 465 milletvekili sayısının 395’ini CHP, 64’ünü DP, 6’sını ise bağımsız adaylar kazandı. DP daha çok şehirlerden oy alırken, CHP kırsal kesimden oy topladı. (s. 150)

DP, milletvekili adaylarını belirlerken teşkilatın tercihlerine büyük önem verdi. Üstelik, ülke yönetiminde tecrübe ve birikimi olan General Ali Fuat Cebesoy, Halide Edip Adıvar, Yargıtay Başkanı Halil Özyürek ve gazeteci Nadir Nadi gibi adaylara da yer açarak iktidara yönelik iddiasını ortaya koydu.

22 Mayıs 1950’de açılan IX. Dönem TBMM, önce yeni Meclis Başkanı’nı Refik Koraltan olarak belirledi. Ardından Cumhurbaşkanlığı görevine DP’nin adayı Celal Bayar seçildi. Son olarak Cumhurbaşkanı Celal Bayar yeni hükümeti kurma göre­vini Adnan Menderes’e verdi ve yeni kabine kuruldu. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, DP’nin Genel Başkanlığı’ndan ayrılarak Menderes’i sadece Başbakanlık görevine değil aynı zamanda DP Genel Başkanlığı’na da getirdi.

Seçimin ar­dından DP, bu durumun sorumlusu olarak gördüğü muhalefete karşı daha otoriter, daha sert bir politika izlemeye yöneldi. DP, izleyeceği otoriter eğilimin ilk işaretle­rini 1954 seçimlerini kaybettiği iki vilayeti cezalandırarak gösterdi. Cumhuriyetçi Millet Partisi’nin seçim kazandığı Kırşehir ili ilçe haline getirilirken, CHP’nin se­çim kazandığı Malatya, Malatya ve Adıyaman olarak ikiye bölündü

Sivas Kongresi

1960 yılında Demokrat Parti’nin Tahkikat Komisyonu’nu kurarak CHP’yi kapatmayı planlaması sonucunda 27 Mayıs 1960 tarihinde yapılan darbe ile Demokrat Parti devrilmiştir

Milli Birlik Komitesinin kararları hızla yerine getirilerek Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’nun cezaları 16 Eylül’de ve Baş­bakan Adnan Menderes’in cezası ise 17 Eylül 1961’de infaz edildi. Darbe sonrası Demokrat Parti kapatıldı.

Askeri müdahale için bütün riskleri alan ordu, Tümgeneral Cemal Madanoğlu komutasında 27 Mayıs 1960 tarihinde sabaha karşı 03.30’da harekete geçti. Bir direnişle karşılaşmayan as­ker, kısa sürede ülkedeki kontrolü ele geçirdi, önce Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ı, sonra bakanları ve en son Başbakan Menderes’i tutuklayarak sivil yönetimi devir­di. Org. Cemal Gürsel askeri müdahalenin başına geçti. Kısa sürede Org. Cemal Gürsel başkanlığında 38 kişilik bir Milli Birlik Komitesi oluşturularak ülke yöne­timini eline aldı.

1927 Kurultayı

Türkiye Cumhuriyeti, Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin 1925 yılında kapatılması ile tek partili düzene geri dönmüştü. Doğru cevap A'dır.

SCP yukarıda verilen ilkelerin tamamını benimsiyordu. Doğru cevap E'dir.