TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ

Başarısız olunan bu kısa süreli hükûmet deneyiminden sonra hükûmet kurma görevi tekrar RP genel başkanı Necmettin Erbakan’a verilmiştir. Erbakan birkaç görüşmeden sonra DYP lideri Tansu Çiller ile anlaşarak 28 Haziran 1996 günü Türkiye’nin 54. hükûmeti olan ve Refah-Yol diye anılan koalisyon hükûmetini kurmuştur.

Başbakan Necmettin Erbakan’ın uluslararası alanda Müslüman ülkeler ile ilgili bazı girişimleri kamuoyunda büyük tartışmalara sebep olmuştur. İran, Bangladeş, Mısır, Endonezya, Malezya, Pakistan, Nijerya ve Türkiye’yi içerecek şekilde kurulan ve özellikle ekonomik, askerî ve kültürel bir birliktelik amaçlayan D-8 girişimi buna örnek olarak verilebilir.

Askerlerin koalisyon hükûmetine, yani yürütme erkine, müdahalesi olarak görülen durum da literatürde “Postmodern Askerî Darbe” olarak isimlendirilmiştir. Başbakan Necmettin Erbakan, yeni hükûmeti kurma görevinin ortağı Tansu Çiller’e verileceği öngörüsüyle 18 Haziran 1997 günü Cumhurbaşkanına istifasını sunmuştur. Ancak Cumhurbaşkanı Demirel, ülkedeki gerginliğin giderilmesi gerektiğini ifade ederek hükûmeti kurma görevini DYP Genel Başkanı Tansu Çiller yerine, ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz’a vererek RP-DYP hükûmetine fiilen son vermiştir.

Postmodern Askerî Müdahale: Ülkemizde 28 Şubat 1997 tarihinde yapılan MGK toplantısında, askerlerin sivil iktidarın bazı yasal düzenlemeler gerçekleştirmesini telkin yoluyla etkinlik sağlamaya çalışarak sivil iktidar eliyle askerlerin istediklerinin yerine getirilmesi durumudur.

Başbakan Necmettin Erbakan, yeni hükûmeti kurma görevinin ortağı Tansu Çiller’e verileceği öngörüsüyle 18 Haziran 1997 günü Cumhurbaşkanına istifasını sunmuştur. Ancak Cumhurbaşkanı Demirel, ülkedeki gerginliğin giderilmesi gerektiğini ifade ederek hükûmeti kurma görevini DYP Genel Başkanı Tansu Çiller yerine, ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz’a vererek RP-DYP hükûmetine fiilen son vermiştir.

Bu seçimlerde beş siyasal parti yüzde onluk seçim barajını aşmayı başarmıştır. İktidarda olan ve Öcalan’ı teslim alarak bunu siyasi kazanca dönüştüren DSP %22 oy oranıyla 136 milletvekili çıkarmıştır. Milliyetçi duygulardan beslenen MHP %18 oy oranıyla 129 milletvekili çıkararak seçimlerden ikinci olarak çıkmıştır. Üçüncü olan ve kapatılan RP’nin yerine kurulan Recai Kutan liderliğindeki Fazilet Partisi (FP) ise %15 oy oranıyla 111 milletvekili çıkararak üçüncü olmuştur. Merkez sağın iki temsilcisi olan ANAP ve DYP ilk üç arasına girememiştir. Özal tarafından kurulan ANAP ise daha da zayıflayarak %13 oy oranıyla ancak 86 milletvekili çıkarabilmiştir. Demirel’in partisi olan DYP ise %12 oy oranıyla sadece 85 milletvekili ile meclise girmeyi başarmıştır. Seçimlerin büyük sürprizi olan CHP bu seçimlerde %8,75 oy alarak yüzde onluk seçim barajını geçememiş ve Meclis dışında kalmıştır.

DSP içinde bir değişim ve dönüşüm beklentisi gerçekleşmeyince DSP kanadından hükûmette yer alan dönemin Dışişleri Bakanı İsmail Cem, Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan ve 2001’de hükûmette ekonomiyi teslim eden Kemal Derviş önce hükûmetteki görevlerinden sonra da DSP’den istifa etmişlerdir. DSP’nin bir lider partisi olduğu iddiasıyla yapılan bu girişim sonucunda, atmış kişinin üzerinde bir sayıda milletvekili DSP’den istifa etmiş ve İsmail Cem tarafından kurulan Yeni Türkiye Partisi (YTP)ne geçmişlerdir.

Cumhurbaşkanı Demirel’in görev süresi 2000 yılı Mayıs ayında dolmuş ve yeni cumhurbaşkanının seçilmesi gündeme gelmiştir. Bu konuda, iktidar partileri dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer üzerinde anlaşmışlardır. Daha sonra muhalefet partilerinin de destek verdiği Sezer, 5 Mayıs 2000 günü Mecliste yapılan oylamada 330 oy ile Türkiye Cumhuriyeti’nin Onuncu Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir.

28 Şubat’tan sonra siyasal hayat içinde daha fazla yer almaya başlayan TSK, ayrılıkçı teröre karşı askerî operasyonlarını arttırmıştır. Nisan 1998’de büyük bir operasyon sonucunda PKK’nin iki numaralı ismi olarak nitelendirilen Şemdin Sakık yakalanarak cezaevine konulmuştur. Bu arada Suriye ile yapılan Adana Antlaşması ile Suriye yönetimi, PKK’yi sınırları içinde barındırmama taahhüdünde bulunmuştur.

26 Mart 1989 günü yapılan yerel seçimlerde, altı yıldır iktidarda bulunan ANAP ilk kez bir seçimden üçüncü parti olarak çıkmıştır. ANAP iktidarını tartışmaya açan bu durum neti­cesinde Turgut Özal, kabinesinde değişiklik yaparak yeni hükûmeti kurmuş ve güvenoyu alarak iktidarı sürmüştür. Ardından Özal, 1980 askerî müdahalesi sonrası ilk kez yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olmuş ve 31 Ekim 1989 günü Türkiye Cumhuriyetinin Sekizinci Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir.

Özal’ın cumhurbaşkanı olarak Çankaya’ya çıkmasından sonra, kurucusu olduğu ANAP önce Yıldırım Akbulut daha sonra da Mesut Yılmaz önderliğinde iki hükûmet daha kurmuştur. Ancak popülaritesinin de giderek aşınmasının sonucunda, muhalefetin baskısıyla Mesut Yılmaz hükûmeti, toparlanma veya daha fazla kaybı engelleme amacıyla 1991 Sonbahar’ında erken seçime gitme kararı almıştır. 20 Ekim 1991 tarihinde yapılan milletvekilliği genel seçimleriyle ülkede yeni bir siyasal döneme girilmiştir.

Seçimlerden sonra ortaya çıkan siyasi tablonu iki önemli sorunu beraberinde getir­mişti. Birinci olarak, uzun bir aradan sonra yeniden bir koalisyon hükûmetinin kurulması zorunluluğuydu. İkinci olarak da SHP çatısı altında Meclise giren HEP milletvekillerinin TBMM’de nasıl yer alacakları konusuydu. Birinci sorun, tarihsel olarak farklı siyasi gelenekleri temsil eden ve seçimlerden en çok oy alan iki parti olan DYP ile SHP’nin koalisyon mu­tabakatıyla sonuçlandı. Koalisyon hükûmetinin kurulmasına yönelik ilk adım olarak DYP milletvekili Hüsamettin Cindoruk TBMM başkanı seçildi.

DYP-SHP hükûmeti adına ülkedeki güvenlik zafiyetinin de arttığı yıllar ola­rak görülürken yine bu dönemde çeşitli gazeteci, yazar ve hukukçular suikasta uğramış­lardır. Bu kişilerden bazıları Muammer Aksoy, Bahriye Üçok, Turan Dursun, Çetin Emeç ve Uğur Mumcu’dur. Bu kişilerin suikast sonucu hayatlarını kaybetmeleri ülkede yoğun tartışmalara sebep olmuştur. Yine bu hükûmet döneminde 2 Temmuz 1993 günü Sivas’ta yaşanan ve 37 Alevi vatandaşın ölümüyle sonuçlanan Madımak Oteli’nin yakılması olayı ile ayrılıkçı terör örgütünün Erzincan’ın Başbağlar beldesinde 33 köylüyü öldürmesi, ülke­deki etnik ve mezhepsel gerilimin geldiği nokta adına önemlidir. Bu gibi suikastlar, olaylar ve Kürt sorunu çerçevesinde geliştiğine inanılan ayrılıkçı terörle birlikte, ülkedeki siyasal iklim gerilmiş ve sağ-sol, Türk-Kürt, laik-anti laik ve Sünni-Alevi ayrımları üzerinden siyasi kutuplaşmalara gidilmiştir.

27 Mart 1994 günü yapılan yerel seçimlerde, DYP az bir farkla seçimlerden birinci parti olarak çıksa da iktidarın küçük ortağı SHP ancak seçimlerden dördüncü parti olarak çıkabilmiştir. Seçimlerde küçük bir oy yüzdesi ile üçüncü parti olarak çıkan RP ise kazandığı yerel yönetim merkezleri dolayısıyla seçimin galiplerinden biri olmuştur. Ülke­nin en büyük iki şehri olan İstanbul ve Ankara’nın büyükşehir belediye başkanlıklarını RP’li adayların kazanması ülke gündemini bir süre meşgul etmiş ve ülkede bu gelişme İslamcı-muhafazakâr siyasetin ön plana çıkması olarak değerlendirilmiştir. Bu seçimlerde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, şimdiki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmuştur.

Başarısız olunan bu kısa süreli hükûmet deneyiminden sonra hükûmet kurma gö­revi tekrar RP genel başkanı Necmettin Erbakan’a verilmiştir. Erbakan birkaç görüşme­den sonra DYP lideri Tansu Çiller ile anlaşarak 28 Haziran 1996 günü Türkiye’nin 54. hükûmeti olan ve Refah-Yol diye anılan koalisyon hükûmetini kurmuştur. Bu hükûmet, 8 Temmuz 1996 günü Mecliste 278 oy ile güvenoyu alarak göreve başlamıştır.

Toplumun bir kesimi Susurluk olayını protestolarla karşılarken olayın tüm yönleriyle aydınlatılamaması koalisyon hükûmetine yönelik eleştirileri arttırmıştır. Bu gelişmeler ülkedeki siyasal gerginliği arttırmış ve 1960, 1971 ve 1980’de ülke içindeki karışıklıklar ile rejimin tehdit altında olduğu öne sürülerek yapılan askerî müdahalelerden önceki kaos ortamlarına benzer bir durumun yaşanmaya başlandığına ilişkin iddialar ortaya atılmıştır. Bu süreçte Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel de aktif bir rol üstlenmiş ve özellikle irticai faaliyetlere ilişkin olarak ve ülkede kaosa giden süreçte askerlerin müdahalesine zemin hazırlayacak girişimlerden hükûmetin kaçınmasını söylemiştir. Ancak Demirel, 8 Şubat 1997 günü “Ulusa Bildiri” başlıklı bir konuşma yapmıştır. Bildiride “Halkın dinî duygularının siyasi amaçlarla sömürülmesi ağır bir suçtur” diyerek yaklaşan askerî müdahalenin işaretini de yine bizzat kendisi vermiştir.

Yeni hükûmet, ilk iş olarak 16 Ağustos 1997’de 8 yıllık ilköğretime geçiş kararını ya­salaştırmış ve 28 Şubat Kararları çerçevesinde öne çıkan konuların yasal düzenlemelerle birlikte hayata geçirilmesine başlanmıştır. Bu yasal düzenlemeler çerçevesinde 16 Ocak 1998 günü Anayasa Mahkemesi (AYM), RP’yi “laiklik karşıtı etkinlikleri” gerekçe göste­rerek kapatmış ve eski Başbakan Necmettin Erbakan başta olmak üzere partinin birçok ileri geleni beş yıl boyunca “siyasi yasaklı” ilan edilmiştir. Bu gelişmeler bir yana, ülkedeki başörtüsü yasağı konusunda, üniversiteler başta olmak üzere sert tedbirler alınmış ve uy­gulanmaya başlanmıştır. Başörtülü öğrencilerin okullara girmemesi için farklı tedbirler alınmaya başlanmıştır.

Bu seçimlerde beş siyasal parti yüzde onluk seçim barajını aşmayı başarmıştır. İkti­darda olan ve Öcalan’ı teslim alarak bunu siyasi kazanca dönüştüren DSP %22 oy ora­nıyla 136 milletvekili çıkarmıştır. Milliyetçi duygulardan beslenen MHP %18 oy oranıyla 129 milletvekili çıkararak seçimlerden ikinci olarak çıkmıştır. Üçüncü olan ve kapatılan RP’nin yerine kurulan Recai Kutan liderliğindeki Fazilet Partisi (FP) ise %15 oy oranıyla 111 milletvekili çıkararak üçüncü olmuştur. Merkez sağın iki temsilcisi olan ANAP ve DYP ilk üç arasına girememiştir. Özal tarafından kurulan ANAP ise daha da zayıflayarak %13 oy oranıyla ancak 86 milletvekili çıkarabilmiştir. Demirel’in partisi olan DYP ise %12 oy oranıyla sadece 85 milletvekili ile meclise girmeyi başarmıştır. Seçimlerin büyük sürprizi olan CHP bu seçimlerde %8,75 oy alarak yüzde onluk seçim barajını geçememiş ve Meclis dışında kalmıştır.

Özellikle bankacılık sektörünü vuran krizde, yirmi banka iflas etmiş, binlerce bankacı işsiz kalmış ve birkaç ay içinde sayıları milyonları bulan insan da işlerinden atılmıştır. İktidar, ilk şoku atlatır atlatmaz ekonominin yöneti­miyle ilgili radikal kararlar alarak durumu düzeltmeye çalışmıştır. İlk olarak, Dünya Ban­kası başkan yardımcılarından Türk ekonomist Kemal Derviş, Başbakan Ecevit’in davetlisi olarak Türkiye’ye getirilmiş ve ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı yapılarak dışarıdan kabineye alınmıştır. Kemal Derviş, Dünya Bankasının “acil kurtarma planı” adı altında, Meclisten 10’un üzerinde yasayı iki-üç ay gibi kısa bir sürede çıkarttırmayı başarmıştır. Siyasi ve kamuoyu desteğini güçlü bir şekilde arkasına alan Kemal Derviş’e basın da bu süreçte tam destek vermiştir.

Doğru cevap C'dir.