TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ

Seçimlerde %36.3 oranında oy alan ANAP, 292 milletvekili kazandı. Merkez solda yer alan SHP %24.7 oy oranıyla 99 milletvekili çıkarırken merkez sağda yer alan DYP ise %19.1 oy oranıyla 59 milletvekilliği kazandı. Seçimlerin sonucunda Özal ikinci hükûmetini kurarak güvenoyu aldı ve değişim siyasetine kaldığı yerden devam etti. Seçim sisteminin de yardımıyla iktidardaki ANAP, oy oranı düşmesine rağmen milletvekili sayısını arttırdı. Seçimlerde sadece üç siyasi parti (ANAP, SHP ve DYP) %10’luk seçim barajını aşarak Mecliste temsil edilebildi

Türkiye’nin 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in yedi yıllık görev süresinin bitmesinin ardından 31 Ekim 1989 tarihinde Mecliste cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmıştır. 31 Ekimde yapılan 3. tur oylamada Türkiye siyasi tarihinde bir ilk gerçekleşerek gerçek manada sivil bir siyasi lider olan Başbakan Özal cumhurbaşkanı seçilmiştir.

Özal’ın cumhurbaşkanı iken ülkenin dış politikasında etkili olduğunu gösteren en önemli gelişme Körfez Savaşı’dır. Cumhurbaşkanı Özal, Saddam Hüseyin’in Kuveyt’i işgali üzerine başlayan Körfez Krizi ve Savaşı’nda çok etkin bir rol oynamıştır. Saddam Irak’ını Türkiye için de tehdit olarak gören Özal, Saddam’ı iktidardan düşürmek için çabalamıştır.

Özal’ın cumhurbaşkanı olmasından sonra ANAP’ın başına TBMM Başkanı olan Yıldırım Akbulut getirildi ancak Haziran 1991’de yapılan genel kongrede koltuğu Mesut Yılmaz’a bırakmak zorunda kaldı. Dolayısıyla ANAP genel başkanı sıfatıyla Akbulut ve Yılmaz peş peşe başbakan oldular

Yapılan seçimlerde DYP oyların %27.03’ünü alarak 178 milletvekilliği kazandı. ANAP ise %24 oy oranıyla ancak 115 milletvekili çıkararak iktidardan düştü. SHP 88, RP 62, DSP ise sadece 7 milletvekilliği kazanabildi. Seçim ittifaklarının da etkisiyle seçimlerin ardından 8 ayrı siyasi parti Mecliste temsil edilir oldu

Cumhurbaşkanı Özal, Irak’taki savaş durumundan Türkiye lehine bir sonuç da elde etmeye çalışmıştır. Misak-ı Millî sınırları içerisinde bulunan Irak’ın kuzeyini Musul ve Kerkük şehirleriyle birlikte almaya niyetlenmiştir. Bu durum karşısında bütün statükocu kesimler ciddi bir karşı tavır almışlardır. Öyle ki zamanın Genelkurmay Başkanı Necip Torumtay, Özal’ın ve ANAP hükûmetinin bu politikalarına tepki göstererek istifa etmiştir

1960’lı yılların başlarında aynı kurumda Genel Direktör olan Özal, 1961 Anayasası ile kurulan Devlet Planlama Teşkilatı (DPT)nın kuruluş çalışmalarına katıldı. 1966 yılında Başbakan Süleyman Demirel’in Teknik Alandaki Özel Danışmanı oldu. Bir yıl sonra da o zamanlar bürokrasideki en önemli görevlerden biri olan DPT Müsteşarı olarak atandı.

1977 yılında siyasete giren Özal, İzmir’de Millî Selamet Partisi (MSP)den milletvekili adayı oldu ancak seçilemedi. İki yıl sonra Demirel hükûmeti zamanında hem DPT Müs­teşarı hem de Başbakanlık Müsteşarı olarak atanarak güçlü bir konum elde etti. 24 Ocak 1980 Ekonomik İstikrar Paketi’nin asıl hazırlayıcısı olarak ekonomik dönüşüm hamlesi­nin öncüsü oldu.

Özal’ın Türkiye siyasetinde gerçekleştirdiği değişim, Cumhuriyet’in kurucusu Atatürk ve Sovyetler Birliği lideri Gorbaçov ile kıyaslanarak değerlendirildi. Özal da Gorbaçov gibi sistem içinden gelerek ülkesinin geleneksel siyasal ve ekonomik sistemini büyük ölçüde değiştirdi. Öncelikle Türk ve Osmanlı kültürünü yeniden canlandıran Özal’a göre Türkiye ancak Türk ve İslam kültürünü izleyerek uluslararası arenada etkili bir konum elde edebi­lir. Bu bakış açısının bir uzantısı olarak Özal, devlet için yeni bir ideoloji ve kimlik arayı­şında olan “İkinci Cumhuriyet” tartışmaları içinde oldu. Bunun için de eğitim, laiklik, din, vergi reformu, Kürt sorunu ve askeriye ile yakından ilgilendi.

Mayıs 1981’de Türkiye’nin ihracatını daha rekabetçi kıl­mak ve arttırmak amacıyla da Merkez Bankasının TL’nin değerini günlük döviz kurlarına göre düzenlemesine imkân tanıyan düzenlemeler yapıldı. 1981 yılında sermaye piyasası­nın koruma altına alınması için Sermaye Piyasası Kurulu kuruldu.

1982 Anayasası’nın halkoylamasıyla kabul edilmesinden sonra, ülke yönetiminin yeniden si­villere devredilmesi kesinleşince, normalleşme göstergesi olarak 1983 yılında genel seçimlerin yapılması kararlaştırılmıştır. Ancak askerî yönetimin kafasında sağ ve sol kesimi temsilen birer güçlü siyasal partinin kurularak siyasal istikrarın sağlanması vardı. Askerler, ABD ve İngiltere benzeri iki partili bir sistemi hakim kılarak ülkeye istikrar getirmeyi düşündüler. Yeni bir siya­sal sistemin yerleştirilmesi için de öncelikle 1981 yılında ülkede faaliyet gösteren, Atatürk tara­fından kurulan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) dâhil bütün siyasi partiler kapatılmıştı. 1983 yılı başlarında siyasi parti kurma yasağı kaldırılarak seçimlerin yapılması kararlaştırılmıştı.

MDP 1984 yerel seçimlerinde %6.96 oy oranıyla sadece üç şehir merkezinde belediye başkanlığı kazanmıştı. 1985 yılında Ülkü Söylemezoğlu’nun genel başkanlık koltuğuna gelmesi de çare olmayınca MDP, 1986 yılında yapılan bir olağanüstü kongre ile kendini feshetti. Milletvekillerinin bazıları bağımsız olarak Mecliste bulunur­ken çoğunluğu diğer sağ partilere geçtiler.

Ocak 1988’de Yu­nanistan ile kısa süreli bir “Davos Ruhu” süreci yaşanmıştır. Özal’ın, Yunan mevkidaşı Andreas Papandreu’ya anlaşmazlıkları bir tarafta tutarak iş birliği alanları üzerinde çalış­ma teklifi yapması Yunanistan ile ilişkileri olumlu olarak etkilemiş oldu. Benzer şekilde, ABD ile ilişkilerde de olumlu gelişmeler yaşanmış ve ikili ilişkiler çeşitlenmiştir. İki ülke arasındaki savunma iş birliğinin temeli olan Savunma ve Ekonomik İşbirliği Antlaşması 1987 yılında yenilenmiştir.

Cumhurbaşkanı Özal, Irak’taki durumdan Türkiye lehine bir sonuç elde etmeye çalışmıştır. Misak-ı Millî sınırları içerisinde bulunan Irak’ın kuzeyini Musul ve Kerkük şehirleriyle birlikte almaya niyetlenmiştir. Bu durum karşısında bütün statükocu kesimler ciddi bir karşı tavır almışlardır. Öyle ki zamanın Genelkurmay Başkanı Necip Torumtay, Özal’ın ve ANAP hükûmetinin bu politikalarına tepki göstere­rek istifa etmiştir. Kuzey Irak’taki Kürtlerin ve Türkmenlerin Saddam’ın saldırılarından korunabilmesi amacıyla koalisyon güçlerinin bölgede konuşlanması önerisinde bulun­muştur. “Çekiç güç” olarak nitelendirilen bu birlikler uzun süre bölgede kalmışlardır.

Özal’ın ikinci başbakanlığı döneminde AİHM’ye bireysel başvurunun önü açılmıştı, 8 Ocak 1990 tarihinde ise AİHM’nin zorunlu yargı yetkisi kabul edilmiştir. Bununla bir­likte, Türkiye’nin vatandaşları kendi ülkeleri aleyhine açtıkları davalar üzerine ülkedeki yasal mevzuatı değiştirme imkânına sahip olmuşlardır. Ayrıca, o günden itibaren ülkedeki ulusal yargı organlarının aldıkları kararlar, uluslararası inceleme konusu olmuştur.

Partinin kurucusu olan Cumhurbaşkanı Özal’a da danışılarak 24 Ağustos 1991’de TBMM’de Seçim Yasası değiştirilerek genel seçimlerin 20 Ekim 1991 tarihinde yapılması kararlaştırıldı. Seçim sistemindeki çifte baraja (yüzde 10’luk ülke barajı ve seçim çevresi barajı) takılmamak için zayıf olan siyasi partiler birleşme yoluna gittiler. Milliyetçi Çalış­ma Partisi (MÇP) ile Islahatçı Demokrasi Partisi (IDP) Refah Partisi (RP) ile Halkın Emek Partisi (HEP) de SHP ile seçim ittifakına girdiler. Yapılan seçimlerde DYP oyların %27.03’ünü alarak 178 milletvekilliği kazandı. ANAP ise %24 oy oranıyla ancak 115 milletvekili çıkararak iktidardan düştü. SHP 88, RP 62, DSP ise sadece 7 milletvekilliği kazanabildi.

Özal’a göre, modernleşme ancak liberalizm ve siyasal çoğulculuk ile Türkiye toplumunda tutunabilirdi; ekonomik ve siyasi değişim el ele gerçekleşmeliydi.

Darbeciler önce parlamentoyu ve hükûmeti dağıtarak bizzat devleti yönetmeye başladı. Hemen akabinde bütün siyasi partileri kapattı. Atatürk’ün partisi CHP bile kapatılmaktan kurtulamadı. Büyük partilerin liderleri Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan ve Alpaslan Türkeş zorunlu ikamete tabi tutuldular.

Büyük partilerin liderleri Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan ve Alpaslan Türkeş zorunlu ikamete tabi tutuldular. Bu dört liderden Ecevit ve Demirel bir aylık bir gözaltı süresinden sonra serbest bırakılırken Erbakan 1.5 yıl, Türkeş ise 4 yıl tutuklu kaldılar.