TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ

12 Eylül 1980 darbesi sonrası siyasi partilerle birlikte tüm sendika, sivil toplum örgütleri, kitle örgütleri ve derneklerin de faaliyetleri durduruldu. Devam etmekte olan bütün grev ve lokavtlar kaldırıldı; Türk-İş dışındaki DİSK, MİSK ve Hak-İş gibi bütün işçi sendikalarının faaliyetlerine son verildi. Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Türk Hava Kurumu haricindeki bütün dernek ve sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri yasaklanmıştır.

12 Eylül 1980 darbesi sonrası, 29 Haziran 1981 tarihinde çıkarılan bir yasayla Kurucu Meclis kuruldu. Kurucu Meclis, MGK ve Danışma Meclisi olmak üzere iki kanattan oluşmaktaydı. Danışma Meclisi: Anayasa, seçim kanunu ve siyasi partiler kanununu hazırlamak amacıyla kurulan 160 kişilik bir organdı. Üyelerinin 120’si valilerin vilayetlerindeki insanlar arasından önerdiği kişiler arasından, 40’ı ise doğrudan MGK tarafından seçilmişti.

1961 Anayasası ile kurulan Anayasa Mahkemesi ve DPT gibi kurumların varlığını devam ettirmenin yanında 1982 Anayasası, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) gibi kurumları da bunlara ilave etmiştir.

1961 Anayasası’ndan önemli farklılıkları barındıran 1982 Anayasası, bazı hususlarda 1961 Anayasası’nın bir devamı niteliğinde sayılabilir. Bir kere ikisi de askerî darbe sonrasında askerlerin kontrol ettiği kurumlar tarafından hazırlandılar ve halkoyuyla yürürlüğe girdiler. İkincisi, her ikisi de atanmış memurların, yani sivil ve askerî bürokratların, vesayetine dayanmaktadır. Bürokratik kurumlar, seçilmiş kesimlerin, yani siyasetçilerin, yetkilerini her zaman kısabilecek bir kurumsal yapı tasarlamışlardır. Dolayısıyla her ikisinde de aslında sistemin ve devletin sahipleri olarak görülen/düşünülen kişiler/kurumlar halk tarafından seçilen kişiler değil, devleti temsil eden kurumlar ve başındaki teknokratlardır. Farklılıklarından biri ise 1961 Anayasası’nda, Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olmak üzere iki kanatlı bir yasama organı öngörülmüştü. 1982 Anayasası bunu kaldırmış, yeniden tek kanatlı bir meclis oluşturulmuştur. Bu nedenle doğru olmayan cevap “İki anayasada iki kanatlı bir yasama organı öngörmüştür.” seçeneğidir.

Anavatan Partisi (ANAP), Halkçı Parti (HP) ve Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) 6 Kasım 1983 tarihinde yapılan genel seçimlerde yarıştılar. ANAP seçimlerden birinci parti olarak çıktı ve oyların %45.1’ini alarak 211 milletvekili çıkarmayı başardı. HP %30.5 oy oranıyla 117 milletvekilliği kazandı. Askerin desteklediği MDP ise ancak üçüncü olabildi; %23.3 oy oranıyla sadece 71 milletvekili çıkarabildi.

Barış Suyu Projesi; başbakan Turgut Özal’ın Orta Doğu’daki barış görüşmelerine katkı sağlamak için, Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin suyunu iki farklı boru hattıyla su sıkıntısı çeken bölge ülkelerine ulaştırılmasını amaçlayan uluslararası bir projedir.

1991 genel seçimlerinde Doğru Yol Partisi (DYP) oyların %27.03’ünü alarak 178 milletvekilliği kazanmış ve birinci parti olmuştur. ANAP ise %24 oy oranıyla ancak 115 milletvekili çıkararak iktidardan düştü. SHP 88, RP 62, DSP ise sadece 7 milletvekilliği kazanabildi.

Özal’ın Cumhurbaşkanı olduğu dönem içerisinde, 8 Ocak 1990 tarihinde AİHM’nin zorunlu yargı yetkisi kabul edilmiştir. Bununla birlikte, Türkiye’nin vatandaşları kendi ülkeleri aleyhine açtıkları davalar üzerine ülkedeki yasal mevzuatı değiştirme imkânına sahip olmuşlardır. Diğer gelişmeler ise Özal’ın başbakanlıkları döneminde gerçekleşmiştir.

Özal 20 Mayıs 1983 tarihinde Anavatan Partisi (ANAP)ni kurarak yeniden aktif siyasete
dönmüştür. 1983 ve 1987 seçimlerini kazanıp başbakan olarak iktidara geldi.

Kurucu Meclis, MGK ve Danışma Meclisi olmak üzere iki kanattan oluşmaktaydı. Asıl yetki, Evren ve dört kuvvet komutanı olmak üzere beş generalden oluşan MGK’nin elindeydi. Danışma Meclisinin bütün üyelerini de MGK belirledi. Toplam 160 üyeden 40’ını doğrudan, 120’sini ise kendi atadığı valilerin önerdiği isimler arasından atadı. Danışma Meclisinin en temel görevi askerlerin istekleri doğrultusunda yeni bir anayasanın hazırlanmasıydı.

Evet oylarının bu kadar yüksek çıkmasının bazı önemli konjonktürel nedenleri vardı. Bir kere, MGK tarafından hazırlanan bir metnin reddedilmesi için olumsuz kampanya yürüten ciddi bir siyasi aktör olmadı. O gün itibarıyla silahı elinde bulunduran ve siyasetteki mutlak güç olan bir aktöre karşı çıkmak pek mümkün değildi. Bununla bağlantılı ikinci neden ise bütün siyasi partilerin MGK tarafından kapatılmış olmasıydı. Dolayısıyla farklı fikirleri savunacak kurumlar bırakılmamıştı. Üçüncü olarak ülkedeki medya organları sıkı bir denetim altında tutulmaktaydı. Dördüncü olarak halkın büyük bir kısmı 12 Eylül öncesi kaotik ortamdan bezmiş durumdaydı. Kimse o karanlık günlerin bir daha geri gelmesini istemiyordu. Herkes güvenliğin ve istikrarın sağlanmasını her şeyin üstünde görmekteydi. Son olarak 1970’li yıllardaki şiddet ortamının faturası o günkü siyasi liderlere kesilmişti. Halkta eski siyasilere yönelik ciddi bir güvensizlik hakimdi.

Kapatılan partilerin yerine, askerlerin inisiyatifinde, sağ cenahta Turgut Sunalp adında bir emekli orgeneralin liderliğinde 16 Mayıs’ta Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP)
kurulmuştur. Yine askerî yönetimin onayıyla merkez solu temsil etmesi için askerî yönetimin başbakanlık müsteşarlığına getirdiği Necdet Calp liderliğinde 20 Mayıs’ta Halkçı
Parti (HP) kurulmuştur.

Türkiye’nin 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in yedi yıllık görev süresinin bitmesinin ardından 31 Ekim 1989 tarihinde Mecliste cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmıştır. 31 Ekimde yapılan 3. tur oylamada Türkiye siyasi tarihinde bir ilk gerçekleşerek gerçek manada sivil bir siyasi lider olan Başbakan Özal cumhurbaşkanı seçilmiştir. Özal böylece Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. cumhurbaşkanı olmuştur.

Özal’ın cumhurbaşkanı iken ülkenin dış politikasında etkili olduğunu gösteren en önemli gelişme Körfez Savaşı’dır. Cumhurbaşkanı Özal, Saddam Hüseyin’in Kuveyt’i işgali üzerine başlayan Körfez Krizi ve Savaşı’nda çok etkin bir rol oynamıştır. Saddam Irak’ını Türkiye için de tehdit olarak gören Özal, Saddam’ı iktidardan düşürmek için çabalamıştır. Biraz da bu nedenle ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyona tam bir destek vermiştir.

Yapılan seçimlerde DYP oyların %27.03’ünü alarak 178 milletvekilliği kazandı. ANAP ise %24 oy oranıyla ancak 115 milletvekili çıkararak iktidardan düştü. SHP 88, RP 62, DSP ise sadece 7 milletvekilliği kazanabildi.

Seçimlerde %36.3 oranında oy alan ANAP, 292 milletvekili kazandı. Merkez solda yer alan SHP %24.7 oy oranıyla 99 milletvekili çıkarırken merkez sağda yer alan DYP ise %19.1 oy oranıyla 59 milletvekilliği kazandı.

Özal 12 Eylül 1980 tarihinde Genelkurmay Başkanı Kenan Evren liderliğinde gerçekleşen askerî darbeden sonra darbe lideri Orgeneral Evren tarafından, biraz da 24 Ocak Kararlarını uygulaması için ekonomiden sorumlu devlet bakanı ve başbakan yardımcısı olarak atanmıştır

12 Eylül sonrası darbeciler önce parlamentoyu ve hükûmeti dağıtarak bizzat devleti yönetmeye başladı. Hemen akabinde bütün siyasi partileri kapattı. Atatürk’ün partisi CHP bile kapatılmaktan kurtulamadı. Büyük partilerin liderleri Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan ve Alpaslan Türkeş zorunlu ikamete tabi tutuldular. Bu dört liderden Ecevit ve Demirel bir aylık bir gözaltı süresinden sonra serbest bırakılırken Erbakan 1.5 yıl, Türkeş ise 4 yıl tutuklu kaldılar

Kapatılan partilerin yerine, askerlerin inisiyatifinde, sağ cenahta Turgut Sunalp adında bir emekli orgeneralin liderliğinde 16 Mayıs’ta Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) kurulmuştur

Avrupa Birliği ile ilişkilerde ise yaşanan gecikmeler giderilerek ve yükümlülükler yerine getirilerek 14 Nisan 1987 tarihinde AB tam üyelik başvurusunda bulunulmuştur