TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ

Turgut Özal, 20 Mayıs 1983 tarihinde Anavatan Partisi (ANAP)ni kurarak yeniden aktif siyasete döndü.

Darbeciler önce parlamentoyu ve hükumeti dağıtarak bizzat devleti yönetmeye başladı. Hemen akabinde Atatürk’ün partisi CHP dahil bütün siyasi partileri kapatıldı. Büyük partilerin liderleri Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Necmettin Erbakan ve Alpaslan Türkeş zorunlu ikamete tabi tutuldular.

Danışma Meclisinin bütün üyelerini de MGK belirledi. Toplam 160 üyeden 40’ını doğrudan, 120’sini ise kendi atadığı valilerin önerdiği isimler arasından atadı.

1982 Anayasası ülkedeki kurumsal vesayeti daha da ağırlaştırmıştır. Dolayısıyla kurumsal vesayetin hafiflemesi söz konusu olmamıştır.

Orgeneral Kenan Evren 7 Kasım 1982 tarihinde yapılan Anayasa referandumuyla 7 yıllığına Cumhurbaşkanı seçilmiştir

1983 yılı başlarında siyasi parti kurma yasağı kaldırılarak seçimlerin yapılması kararlaştırılmıştır.

Anavatan Partisi 
Sosyaldemokrat Halkçı Parti 
Doğru Yol Partisi
Demokratik Sol Parti
Refah Partisi

Barış Suyu Projesi: Başbakan Turgut Özal’ın Orta Doğu’daki barış görüşmelerine katkı sağlamak için, Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin suyunu iki farklı boru hattıyla su sıkıntısı çeken bölge ülkelerine ulaştırılmasını amaçlayan uluslararası bir projedir.

Türkiye’nin 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in yedi yıllık görev süresinin bitmesinin ardından 31 Ekim 1989 tarihinde Mecliste cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmıştır.

1991 yılında yapılan seçimlerde DYP oyların %27.03’ünü alarak 178 milletvekilliği kazandı. ANAP ise %24 oy oranıyla ancak 115 milletvekili çıkararak iktidardan düştü.

Bunun üzerine Başbakan Özal konuyu referanduma sunmayı önerdi. Bütün muhalefet partileri (SHP, DYP, RP ve MÇP) siyasi yasakların kalkması için kampanya yürütürken iktidardaki Özal’ın ANAP’ı ise 12 Eylül’e neden olan liderlerin tekrar siyasete dönmemelerini istediği için “Hayır” kampanyası yürüttü.

Seçimlerde %36.3 oranında oy alan ANAP, 292 milletvekili kazandı. Merkez solda yer alan SHP %24.7 oy oranıyla 99 milletvekili çıkarırken merkez sağda yer alan DYP ise %19.1 oy oranıyla 59 milletvekilliği kazandı. Seçimlerin sonucunda Özal ikinci hükûmetini kurarak güvenoyu aldı ve değişim siyasetine kaldığı yerden devam etti. Seçim sisteminin de yardımıyla iktidardaki ANAP, oy oranı düşmesine rağmen milletvekili sayısını arttırdı. Seçimlerde sadece üç siyasi parti (ANAP, SHP ve DYP) %10’luk seçim barajını aşarak Mecliste temsil edilebildi.

Ülkenin siyasi tarihinde önemli bir uzlaşma sağlanarak merkez sağ (DYP) ve merkez sol (SHP) partileri bir araya gelerek bir koalisyon hükûmeti kurdular.

Öte yandan, Batılı uluslararası yapılarla ilişkiler normalleştirilmiş hatta bazı konularda beklenmeyen gelişmeler yaşanmış, özellikle insan haklarının iyileştirilmesi ve ihlallerin engellenmesi yönünde çok önemli adımlar atılmıştır. Örneğin, Türkiye vatandaşlarının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)ne bireysel başvurma hakkını kabul etmiştir. Özal hükûmeti 1987 yılında hem Avrupa Konseyi hem de Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen “işkenceyi ve gayri insani muameleyi önleyen sözleşmeleri” imzalamıştır.

Ekonomi alanındaki yeniden yapılanmanın tamamlanması için bazı önemli adımlar atılmıştır. Özel sektör tahvilleri, gelir ortaklığı senedi, tahviller ve bonolar, yabancı taşınır değerler gibi değerleri kâğıt işlemlerinin ticaretini mümkün kılan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası 1986 yılında kurulmuş ve 1989 yılında yeniden yapılandırılmış, daha işlevsel ve etkin kılınmıştır. Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu ile Kambiyo Rejimi köklü bir şekilde değiştirilmiştir.

Evet oylarının bu kadar yüksek çıkmasının bazı önemli konjonktürel nedenleri vardı. Bir kere, MGK tarafından hazırlanan bir metnin reddedilmesi için olumsuz kampanya yürüten ciddi bir siyasi aktör olmadı. O gün itibarıyla silahı elinde bulunduran ve siyasetteki mutlak güç olan bir aktöre karşı çıkmak pek mümkün değildi. Bununla bağlantılı ikinci neden ise bütün siyasi partilerin MGK tarafından kapatılmış olmasıydı. Dolayısıyla farklı fikirleri savunacak kurumlar bırakılmamıştı. Üçüncü olarak ülkedeki medya organları sıkı bir denetim altında tutulmaktaydı. Dördüncü olarak halkın büyük bir kısmı 12 Eylül öncesi kaotik ortamdan bezmiş durumdaydı. Kimse o karanlık günlerin bir daha geri gelmesini istemiyordu. Herkes güvenliğin ve istikrarın sağlanmasını her şeyin üstünde görmekteydi. Son olarak 1970’li yıllardaki şiddet ortamının faturası o günkü siyasi liderlere kesilmişti. Halkta eski siyasilere yönelik ciddi bir güvensizlik hakimdi.

İkinci Cumhuriyet Tartışmaları: 1990’ların başında kullanılmaya başlanan bu kavram, Türkiye’deki siyasal sistemin daha çoğulcu ve daha demokratik olmasını, bunun için de ülkedeki bütün bürokratik vesayet kurumlarının etkisinin ortadan kaldırılmasını öngören liberalizm ile sol bakış açılarının sentezine dayanan bir siyasi düşüncedir. İkinci cumhuriyet denilmesinin nedeni, yeterince demokratik olmaması ve vesayetçi bir azınlığın iktidarına dayandığı için birinci cumhuriyet devrimine yönelik getirilen eleştirilerdir.

1987-1993 yılları arasındaki ikinci alt dönemde ise cumhurbaşkanı olarak daha çok toplumsal ve siyasal değişim peşinde koşmuştur.

Turgut Özal meclis başkanlığı dışındaki görevlerde bulunmuştur.

Özal iktidara geldikten hemen sonra yargı (Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay), silahlı kuvvetler, bürokrasi ve dış politika alanlarındaki geleneksel güç merkezleriyle mücadele etmeye başladı. Özal bu kurumların, özellikle silahlı kuvvetlerin ve dış politika bürokrasisinin güçlerini azalttı. Değişimden yana olan memurlara öncelik verdi ve onları terfi etti