TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde siyasal ve sosyal istikrarın sağlanamaması en önemli sorun olarak ortaya çıkmaktadır. İstikrarın bozulması, en başta demokrasiye zarar vermektedir. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

27 Mayıs yönetimi, TSK’nin vesayetini mümkün kılacak ve DP türünden güçlü partilerin doğmasını önlemeye dönük bir siyasal düzen hedeflemiştir. Seçim Kanunu ve SiyasalPartiler Kanunu’ndaki değişikliklerden sonra çok parçalı; bölünmeleri ve küçük partileri
teşvik eden, kırılgan ve zayıf bir siyasal par  sistemi ortaya çıkmıştır. Doğal olarak bu yapı da zayıf ve kırılgan hükûmetleri doğurmuştur. Siyasal üst yapıdaki bu durum aşağıya da yansımış ve toplumda da bir parçalanma ve kırılma ortaya çıkmıştır. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

Bu dönemde toplumdaki ve ordudaki bu hareketliliğin yanı sıra siyasi partilerin içi de rahat değildir. Özellikle iki büyük partide büyük karışıklıklar ve kopmalar gözlenmektedir. Turhan Feyzioğlu ve arkadaşları CHP’den ayrılarak Güven Partisini kurmuştur. AP içinde de eski Demokratlar ile Demirel arasındaki gerginlik had safhaya ulaşmış ve sonunda eski Demokratlar, Ferruh Bozbeyli liderliğinde Demokratik Partiyi kurarak AP’den ayrılmışlardı. TİP’te ise Mehmet Ali Aybar, Sadun Aren ile Behice Boran grubu çekişmekteydi. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

12 Mart darbesinin ardından CHP’li Nihat Erim, hükûmeti kurmakla görevlendirilmiştir. Erim, bağımsız kalabilmek CHP’den istifa etmiştir. Bu olay üzerine, darbenin desteklenmemesini savunan Ecevit, genel sekreterlikten istifa etmiştir. Doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Darbe sonrası dönemin ilk seçimine CHP, yeni CHP olarak girmiştir. Çünkü CHP’nin hem lideri hem yapısı değişmiştir; CHP kendini artık solda tanımlamaktadır. Erbakan ise MNP’nin yerine MSP’nin kuruluşuna önayak olmuştur. AP’den ayrılan eski Demokratların öncülüğünde kurulan Demokratik Parti de bu seçimlere yeni bir parti olarak dâhil olmuştur. Sağ partiler AP, MSP, MHP, Demokratik Parti adları ile bölünmüşlerdir. Cumhuriyetçi Güven Partisi ise CHP'den kopanlarca kurulmuştur. Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

1973 seçimlerinin ardından  hükûmeti kurma görevi yeniden kendisine verilen Ecevit, MSP ile uzun görüşmeler ve sıkı pazarlıklar sonucunda CHP-MSP koalisyon hükûmetini kurmuştur. Ecevit, meşhur “tarihî yanılgı” deyimini bu dönemde kullanmış; tarihî yanılgıların doğurduğu suni ayrılıkların düzeltileceğinden söz etmiştir. Erbakan da “CHP ile hastalığın teşhisinde birleşiyoruz da tedavisinde ayrılıyoruz” beyanında bulunmuştur. Doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Kıbrıs'a yapılan İkinci Harekât’tan kısa bir süre sonra MSP ile CHP arasındaki, zaten var olan anlaşmazlıklar iyice ilerlemiş ve gün yüzüne çıkmaya başlamıştır. Bununla birlikte Ecevit'in İskandinav
ülkelerine yapacağı gezi yüzünden MSP ile CHP arasındaki anlaşmazlık kriz noktasına çıkmıştır. Ecevit, Başbakanlık vekâletini Erbakan’a vermek istememiş, Erbakan da Ecevit’in gezi kararnamesini imzalamamıştır. Bunun üzerine Ecevit, istifasını vermiştir. Ömrü bir yıl bile sürmeyen bu hükûmet, 26 Ocak 1974-17 Kasım 1974 tarihleri arasında görev yapmıştır. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

Demirel, I. Milliyetçi Cephe hükûmetini, büyük pazarlıklar ve ince hesaplarla, DP’den ayrılan Bilgiç liderliğindeki 9 milletvekilinin de destek vermesiyle kurmaya muvaffak olmuştur. Bir yamalı bohça niteliğindeki hükûmet, AP (16 bakanlık), MSP (8 bakanlık),CGP (4 bakanlık) ve MHP (2 bakanlık)’den oluşmuştur. Doğru yanıt D seçeneğinde verilmiştir.

1977'de yapılan Seçimlerden CHP, oyların %41.4’ünü alarak birinci parti olarak çıkmıştır. AP ise %36,9 oy alabilmiştir. Bu seçimlerde Demokratik Parti ve CGP büyük başarısızlığa uğramışlardır. MSP de milletvekili sayısının yarısını yitirirken sürprizi MHP yapmış, 3 milletvekilinden 13’e çıkmıştır. CHP 1977 seçimlerinden büyük bir başarıyla çıkmakla birlikte tek başına hükûmet kurmaya yetecek sayıya ulaşamamıştır. Ancak tek başına hükûmet için gerekli 226’ya ulaşamamış, 213’te kalmıştır.Seçim sonuçlarının alınmasından sonra hükûmeti kurmakla görevlendirilen Ecevit, tek başına hükûmet olmaya yetecek kadar sayıya sahip olmamasına rağmen, bağımsızlardan gelebilecek desteğe de güvenerek yeni hükûmeti (II. Ecevit hükûmeti) kurmuştur. Bu, Türkiye tarihinde görülen ilk azınlık hükûmetiydi. Oylama sonucunda, beklentiler doğrultusunda,
azınlık hükûmeti güvenoyu alamayarak düşmüştür. Ecevit hükûmetinin güvenoyu alamaması üzerine TÜSİAD gibi iş çevreleri, iki büyük partinin (AP ve CHP) koalisyon kurmasını istemişti. Fakat bu tavsiye gerçekleştirilememiş ve Demirel liderliğinde 21 Temmuz 1977 tarihinde II. Milliyetçi Cephe hükûmeti kurulmuştur. Doğru yanıt C seçeneğinde verilmiştir.

TBMM üyeleri, başta liderler olmak üzere, cumhurbaşkanı seçimini
gerçekleştiremeyerek büyük bir sorumsuzluk örneği sergilemişlerdir. Cumhurbaşkanlığı makamının boş kalması, belki de devlet boşluğunun en büyük işareti olarak tarihî kayıtlara geçmiştir. 12 Mart döneminde uzlaşmayı sağlayıp cumhurbaşkanını seçen ve bu suretle 12 Mart müdahalesini sonlandıran siyasetçiler bu kez başarısız olmuş ve yeni bir darbenin kapısının aralanmasına neden olmuşlardır. 12 Eylül’e doğru, siyasi kattaki aymazlığa paralel bir şekilde sokakta da hareketlilik artmış, toplumsal çatışmalar iyice hızlanmış, çatışmalar toplumun bütün katmanlarına yayılmıştır. Ölü ve yaralı sayısı günbegün artmakta; yer yer iç savaş görüntüsünü andıran manzaralar ortaya çıkmaktadır. Böyle bir ortamda sürekli çalışıp çözüm üretmesi gereken kurum olan TBMM tam bir umursamazlık ve aymazlık içindedir. Meclis, yeterli çoğunluk sağlanamadığından hemen hemen hiç toplanamaz hâle gelmiştir. Tarikat ve cemaatlerin darbe çağrısı yaptığı doğru değildir. Aksine irticanın hortladığı gerekçesiyle darbeye zemin hazırladığı savunulmuştur. Örneğin Kudüs Mitingi ile ilgili olarak Evren sonradan yaptığı açıklamalarda Konya mitingini darbe gerekçelerinin en başlarında zikretmiştir. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

1971-73 döneminde, askerî makamların kontrolünde kısa süreli ve zayıf hükûmetler kurulmuştur. Bu dönem, siyaset üzerindeki askerî müdahalenin yoğun olduğu bir dönemdir. 1973 seçimleri ile demokrasiye yeniden dönülmüşü ancak bu defa da zayıf koalisyon hükümetleri dönemi başlamıştır. 1973’ten sonraki 6 yıl içinde 7 hükûmet kurulmuştur. Ortalama olarak hükûmetlerin ömrü bir yıl civarında olmuştur. Cumhuriyet tarihinde ilk defa bu dönemde, bir hükûmet güvensizlik oyuyla düşürülmüştür.

Bu dönemde toplumdaki ve ordudaki hareketliliğin yanı sıra siyasi partilerde de karışıklık ve kopmalar yaşanıyordu. Cumhuriyet Halk Partisi içindeki ortanın solu akımı ve karşıt grup arasındaki çekişme, bölünmelere neden olmuştur. Turhan Feyzioğlu ve arkadaşları Cumhuriyet Halk Partisi’nden ayrılarak Güven Partisi’ni kurmuştur. Adalet Partisi içinde de eski Demokratlar ile Demirel arasındaki gerginlik had safhaya ulaşmış ve sonunda eski Demokratlar, Ferruh Bozbeyli liderliğinde Demokratik Partiyi kurarak Adalet Partisi’nden ayrılmışlardı. Türkiye İşçi Partisi’nde ise Mehmet Ali Aybar, Sadun Aren ile Behice Boran grubu çekişmektedir.

12 Mart Darbesi sırasında Muhsin Batur Hava Kuvvetleri Komutan, Faruk Gürler ise Kara Kuvvetleri Komutanıdır. Kenan Evren ise 12 Eylül Darbesinde Orgeneraldir.

12 Mart darbesi sonrasında 24 saat içinde 5 general, 1 amiral ve 35 Albay emekli edilmiştir. Ayrıca bazı genç subayların görev yerleri değiştirilerek ordudan tasfiyeler gerçekleştirilmiştir. Nihat Erim’e hükümeti kurma görevi verilmiştir. Erim, bağımsız kalabilmek için İnönü’nün icazetiyle Cumhuriyet Halk Partisi’nden istifa etmiştir. Erim kendisinden istendiği gibi Bir teknokratlar hükümeti kurmuştur. Dünya Bankası’ndan Atilla Karaosmanoğlu çağırılmıştır. Atilla Karaosmanoğlu ve ekibine kabinede önemli bir yer verilmiştir. Bir süre sonra terör olayları artmaya devam etti ve11 ilde Sıkıyönetim ilan edilmiştir.

Devlet Güvenlik Mahkemelerinin kurulması 12 Mart darbesinden sonra yapılan değişiklikle gerçekleşmiştir. Bu mahkemeler 1976 yılında kaldırılıncaya kadar 3 yıl süreyle görev yapmıştır.

Kıbrıs Barış Harekatı ve haşhaş ekiminin serbest bırakılması Cumhuriyet Halk Partisi-Milli Selamet Partisi koalisyon hükümeti döneminde serbest bırakılmıştır. Tazim gösterisi ise I. Milliyetçi Cephe Hükümeti döneminde, Milliyetçi Hareket Partisi gençliğinin 19 Mayıs 1976’daki resmi törenlerde Cumhurbaşkanı ve Başbakanın önünde Başbuğ olarak adlandırdıkları Alparslan Türkeş’e yaptıkları gösteridir.

Milliyetçi Cephe Hükümetinde Demokratik Parti yer almamıştır. Adalet Partisi 16 bakanlık, Milliyetçi Hareket Partisi 2 bakanlık, Milli Selamet Partisi 8 bakanlık ve Cumhuriyetçi Güven Partisi 4 bakanlıkla temsil edilmiştir.

1977 Seçimlerinden sonra ilk azınlık hükümeti Bülent Ecevit tarafından kurulmuştur.

1 Mayıs 1977 tarihinde iktidarda I. Milliyetçi Cephe hükümeti bulunuyordu.

24 Ocak Kararları, 24 Ocak 1980 tarihinde alınan bir dizi ekonomik kararı ifade eder. Bu kararlar ile ülke ekonomisi, liberal serbest piyasa ekonomisine geçmiştir.