TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ

Modernleşme, demokratikleşme, uluslaşma, laikleşme, şehirleşme, sanayileşme gibi birçok gelişmenin iç içe geçtiği hızlı bir değişim sürecidir. Bu süreçte feodal yapı ve zihniyet tasfiye edilir.

1970’lere gelindiğinde Adalet Partisi içindeki eski Demokratlar ile Demirel arasındaki gerginlik had safhaya ulaşmış ve sonunda eski Demokratlar, Ferruh Bozbeyli liderliğinde Demokratik Partiyi kurarak (18.12.1970) AP’den ayrılmışlardır.

12 Mart darbecileri ilk tasfiye hareketine ordu içinde başlamışlar ve 24 saat içinde, 5 General, 1 Amiral ve 35 Albayı emekliye sevk etmişlerdir. Ayrıca  birtakım genç subayların da yerleri değiştirmiş ve onları dağıtmışlardır.

12 Mart darbesinden sonra darbelerin klasikleri arasında yer alan parti kapatma süreci başlamış ve bu kapsamda ilk kapatılan parti de “laikliğe aykırılık” gerekçesiyle Milli Nizam Partisi olmuştur.

Ahmet Taner Kışlalı bu dönem tutuklanan bilim adamlarından biri değildir.

Bu dönemde Anayasa’da yapılan değişiklikler esas itibarıyla, 1961 Anayasası’nın liberal ve özgürlükçü yönlerini budamaya ve devlet otoritesini güçlendirmeye yönelik değişikliklerdir. Bu değişiklikler ana esaslar itibarıyla su baslıklarda toplanabilir: (1) Yürütmenin güçlendirilmesi, (2) temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanması, (3) yargısal güvencelerin zayıflatılması ve (4) genel olarak askerî bürokrasinin, özel olarak da askerî yargının, yetkilerinin artırılmasıyla ilgili düzenlemeler

Faruk Gürler 1973 yılındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerine Ordunun desteklediği aday olarak girmiştir. Fakat Parlamento başarılı bir sınav vererek Ordunun dayattığı adayı değil Fahri Korutürk’ü cumhurbaşkanı seçmiştir.

1973’ten sonra kurulan bütün hükümetler önlerinde; ekonomik kriz ve siyasi istikrarsızlık olmak üzere iki temel sorun bulmuşlardır.

Üçüncü Milliyetçi Cephe hükümetinin görevde bulunduğu 12 Kasım 1979 ile 12 Eylül 1980 tarihleri arasında darbeye zemin hazırlayan çok önemli olaylar olmuştur. Bunlardan bazıları şunlardır: İlhan Darendelioğlu, Ümit Doğanay, Orhan Tütengil, Gün Sazak, Nihat Erim ve Kemal Türkler cinayetleri; Çorum olayları, Tariş olayları; Ağca’nın kaçması; Evren’in uyarı mektubu vermesi; yeni cumhurbaşkanının seçilememesi; Konya mitingi. Bütün bu olayların sonucunda, bu hükûmetin sonunu getiren 12 Eylül Darbesi gerçekleşmiştir. Bahçelievler katliamı ise 1977 yılında ve üçüncü Ecevit hükümeti döneminde gerçekleşmiştir.

27 Mayıs yönetimi, oluşturduğu görünür ve görünmez vesayet kurumlarıyla “vesayetçi demokrasi” dönemini başlatmıştır. Yasamayı, Anayasa Mahkemesi ve Senato yoluyla yürütmeyi de MGK ve yargı (özellikle Danıştay) yoluyla vesayet altına almış, yargıyı da kendi ideolojisi doğrultusunda yeniden-düzenlemiştir.

12 Mart Darbesi sonrasında 19 Mart’ta tarafsız bir başbakan beklenmesine rağmen, CHP’li Nihat Erim, hükûmeti kurmakla görevlendirilmiştir.

12 Mart darbesi sonrasında, her darbenin klasikleri arasında yer alan parti kapatma süreci de işlemeye başlamış ve 20 Mayıs 1971’de Millî Nizam Partisi “laikliğe aykırılık” gerekçesiyle kapatılmıştır.

12 Mart Darbesi sonrası, anayasa’da yapılan değişiklikler esas itibarıyla, 1961 Anayasası’nın liberal ve özgürlükçü yönlerini budamaya ve devlet otoritesini güç­lendirmeye yönelik değişikliklerdir. Bu değişiklikler ana esaslar itibarıyla şu başlıklarda toplanabilir: (1) Yürütmenin güçlendirilmesi, (2) temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanması, (3) yargısal güvencelerin zayıflatılması ve (4) genel olarak askerî bürokrasinin, özel olarak da askerî yargının, yetkilerinin artırılmasıyla ilgili düzenlemelerdir.

1973 seçimlerinden CHP, beklenmedik bir şekilde birinci parti olarak çıkmıştır.  CHP %33 oy oranıyla 185 milletvekili, AP %29 oy oranıyla 149 milletvekili, MSP %11 oy oranıyla 48, Demokratik Parti %11 oy oranıyla 45 milletvekili, CGP %5 oy oranıyla 13 milletvekili, MHP ise %3 oy oranıyla sadece 3 milletvekili çıkarabilmiştir.

Bülent Ecevit, meşhur “tarihî yanılgı” deyimini kullanmış; tarihî yanılgıların doğurduğu suni ayrılıkların düzeltileceğinden söz etmiştir. Bu tabir 1974 yılında CHP-MSP koalisyon hükûmetinin kuruluşu sürecinde kullanılmıştır. Tabir, CHP’nin din karşısındaki katı ve sert tutumunun bir yanılgı olduğunu ifade etmektedir.

Süleyman Demirel, I. Milliyetçi Cephe hükûmetini, büyük pazarlıklar ve ince hesaplarla, DP’den ayrılan Bilgiç liderliğindeki 9 milletvekilinin de destek vermesiyle kurmaya muvaffak olmuştur. Hükûmet, Adalet Partisi (16 bakanlık), Milli Selamet Partisi (8 bakanlık), Cumhuriyetçi Güven Partisi (4 bakanlık) ve Milliyetçi Hareket Partisi (2 bakanlık)’den oluşmuştur.

II. Milliyetçi Cephe hükûmeti kurulmuştur. Hükûmette AP’nin 13, MSP’nin 8 ve MHP’nin 5 bakanlığı bulunuyordu. I. Milliyetçi Cephe Hükümetinde yer alan Cumhuriyetçi Güven Partisi bu hükümette yer almamaktadır.

24 Ocak 1980 tarihinde alınan bir dizi ekonomik kararı ifade eder. Bu kararlar ile ülke ekonomisi, liberal serbest piyasa ekonomisine geçmiştir. Mimarı Turgut Özal olan 24 Ocak Kararları, aslında ekonomik temelli kararlar olmak­la birlikte sonuçları itibarıyla siyasal ve sosyal alanı da etkileyen son derece önemli bir dö­nüm noktasını işaret eder.

MSP’nin 6 Eylül’de Konya’da İsrail aleyhine yaptığı ünlü Kudüs Mitingi, Evren'in sonradan yaptığı açıklamalarda darbe gerekçelerinin en başlarında zikretmiştir.  Bu mitingde gerçekleşen kim eylemler, etkili çevreler tarafından “irticanın hortlatılması” olarak yorumlanmış ve Evren tarafından “bir numaralı ihtilal sebebi” olarak ilan edilmiştir. Bu miting, darbe hazırlayıcıları açısından bardağı taşıran son damla olmuş ve 6 gün sonra darbe gerçekleştirilmiştir.