TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ

Hıyanet-i Vataniye Kanunu I. TBMM döneminde yapılırken, Lozan Barış Antlaşmasını onaylamak ve Cumhuriyeti ilan etmek II. TBMM’nin döneminde gerçekleştirilmiştir.

Anayasa mahkemesi 1961 Anayasası ile kurulacaktır.

Ali Fethi Okyar’ın istifası sonrası hükümeti kurma görevi İsmet İnönü’ye verilmiştir.

Kanun’un çıkmasından iki gün sonra 6 Mart’ta İstanbul’da çıkan Tevhid-i Efkâr, İstiklal, Son Telgraf, Aydınlık, Sebilürreşat ve Orak Çekiç gazeteleri kapatılmış ve bu gazeteleri 16 Nisan’da kapatılan Tanin izlemiştir. 11 Ağustos’ta Vatan da kapatılacaktır. Ayrıca Bursa, İzmir, Mersin, Trabzon ve Adana başta olmak üzere bazı illerde yayımlanan muhalif gazetelerde bu Kanuna dayanılarak kapatılmıştır.

Yurt dışında bulunan Rauf Orbay’a gıyaben 10 yıl hapis cezası verilmişti.

Kişilerin aile, miras ve eşya hukuku alanlarında geçerli olan dine dayalı hukuk kurallarının yerini laik hukuk kurallarının alması Medeni kanun ile gerçekleştirilmiştir.

Şerif Mardin’in merkez ile çevre şeklinde açıkladığı toplumsal kesimler arasındaki ayrım, siyasi düzeyde iki ana ideolojik çizginin rekabeti şeklinde yansımasını bulmuş ve bu ayrım, farklı dönemlerde farklı siyasi aktörler, siyasi partiler ve liderler tarafından günümüze kadar ulaşmıştır.

Dörtlü Takrir, Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından verilmiştir. Şemsettin Günaltay, Demokrat Parti iktidarından önceki son Cumhuriyet Halk Partisi Başbakanıdır.

1 Ocak 1929’dan itibaren halkın yeni harfleri öğrenmesini sağlamak amacıyla Maarif Vekâletinin denetiminde Millet Mektepleri açıldı ve ülke genelinde bir okuma-yazma seferberliği başlatıldı.

23 Nisan 1920’de Ankara’da olağanüstü yetkilerle donatılarak açılan Birinci TBMM, bir yandan işgalci güçlere karşı ulusal direniş hareketini yöneterek başarıya ulaştırmış, bir
yandan da çeşitli yasal düzenlemelerle Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerini atmıştı.

Rejimin temelleriyle ilgili en önemli adım 20 Ocak 1921’de kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye
Kanunu’yla, yani 1921 Anayasası’yla atılmıştı.

Bu arada, Meclisin açılmasından 1921 İlkbahar’ına kadar geçen süre içinde Mecliste
faaliyet gösteren çeşitli küçük gruplar olmuştu. Bunların başlıcaları Tesanüt Grubu, İstiklal Grubu, Müdafaa-i Hukuk Zümresi, Halk Zümresi ve Islahat Grubu idi.

Bu ortam içinde Mustafa Kemal Paşa, başından beri meclis çoğunluğundan destek örmekle birlikte, kendisine yakın mebuslardan bir grup oluşturarak meclis çoğunluğunu
örgütlü bir yapı içine sokmayı tasarlamıştı. Kendine yakın mebuslarla önce teker teker sonra gruplar hâlinde görüşerek Sivas Kongresi’nde kurulan Anadolu ve Rumeli 
Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin (A-RMHC) meclis grubunu oluşturma yoluna gitmişti.
Bu girişimin sonucu Birinci Grup 10 Mayıs 1921’de kuruldu. Birinci Grubun kuruluşundan 14 ay sonra, Mustafa Kemal

Birinci Grubun kuruluşundan 14 ay sonra, Mustafa Kemal Paşa’nın şahsında gerçekleşen
yetki toplulaşmasının meclis üstünlüğü ilkesine aykırı olduğu ileri süren muhalefet 
hareketi, 1922 Temmuz’unda “İkinci Müdafaa-i Hukuk Grubu” adıyla örgütlü bir yapı
içine girdi.

Meclis, son toplantısını 16 Nisan 1923’te yaptı. İkinci Grup seçime katılmama kararı 
alınca seçimde Birinci Grup tek başına kaldı ve seçimden sonra oluşan 287 kişilik İkinci
Mecliste iktidarın dışında sadece iki bağımsız mebus yer aldı. Bu seçimle birlikte İkinci
Grup muhalefeti tarih sahnesinden tamamen silindi ve 1945’e kadar sürecek olan tek partili sistemin önü açıldı.

1923 İlkbahar’ıyla yaz başında yapılan seçimlerin ardından 11 Ağustos 1923’te ilk toplantısını yapan İkinci Meclis Lozan Antlaşması’nı onayladı. Bu Antlaşmayla kapitülasyonlar kaldırıldı, Türkiye’ye kabotaj hakkı tanındı. Antlaşmaya göre, Müslüman olmayan azınlıklar Müslümanlar kadar özgür ve yasalar önünde onlarla eşit olacak ve kendi ana dillerini istedikleri gibi kullanabileceklerdi. Antlaşmanın azınlıklarla ilgili maddeleri temel yasa sayılacak ve Antlaşma metni hükümlerine aykırı kural konamayacak ve işlem yapılamayacaktı. Bu haklar Milletler Cemiyeti tarafından da güvence altına alınacaktı.

Cumhuriyetin kurulmasını izleyen gelişmeler, kısa zamanda “Tek Parti Dönemi” olarak
adlandırılan ve resmen 1946’ya, fiilen 1950’ye kadar sürecek olan bir dönemi başlattı.

Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkı: Cumhuriyet Dönemi’nde sivil ve siyasi haklar adına atılan en önemli adım, 5 Aralık 1934’te kadınların seçme ve seçilme hakkının tanınmasıydı.

1923 seçimlerinde önceden belirlenmiş adayların ikinci seçmenlere onaylatılması suretiyle
oluşturulmuş İkinci Mecliste de başından beri, muhalefet hiç eksik olmadı. Halk Fırkası
içinde yer alan milletvekillerinden bir bölümü zamanla bu partiden istifa ettiler; istifa
edenlerin bir bölümü 17 Kasım 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TpCF) adıyla
bir muhalefet partisi kurdular.

Cumhuriyet tarihine damgasını vuran tek partili dönem, 1923-1950 yıllarını kapsamaktadır. Doğru cevap B’dir.