TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ

İkinci Grup: Meclis içinde
Mustafa Kemal’in şahsındaki yetki
toplulaşmasına, hukukun temel
ilkelerine ve millî egemenliğe
aykırı yetki, örgütlenme ve
uygulamalarla Başkumandanlık
Kanunu’nun öngördüğü
olağanüstü yetkilere karşı
çıkarak, İstiklal Mahkemelerinin
kaldırılması, Meclis Başkanlık
Divanının tarafsızlığının
sağlanması ve temel hak ve
hürriyetlerin dokunulmazlığı
konularında muhalefet yürüten
grup.

Türkiye, Yunanistan’dan talep ettiği tazminattan vazgeçerken Mudanya Ateşkes görüşmeleri sırasında geleceği konusunda mutabakata varılamayan Karaağaç bölgesi Yunanlılar
tarafından tazminat olarak Türkiye’ye verildi. Yine de iki temel konuda kesin bir anlaşmaya varılamadı. Bunlar Musul ve Osmanlı borçlarının ödenmesi sorunlarıydı. Konferans, bu iki temel sorunun çözümünün daha ileri bir tarihe bırakılması kararlaştırılarak 24 Temmuz 1923’te sona erdi.

1941 yılında çıkarılan “Varlık Vergisi Kanunu” ile gayrimüslim vatandaşların ticaret sektöründeki varlıkları hedef alınmış, onlara özel olarak belirlenen ödemeleri yapamayanlar çalışma kamplarına gönderilmiştir. (Azınlıklara yönelik
ihlaller, Çok Partili Dönem’deki 6-7 Eylül Olaylarında ve gayrimüslim vakıflarına el koymanın yolunu açan 1971 tarihli Yargıtay Kararı örneğinde olduğu gibi sonraki yıllarda da
devam edecektir.)

1 Kasım 1922’de TBMM kararıyla Osmanlı padişahlarının öteden beri ellerinde bulundurdukları saltanat ve halifelik makamları birbirinden ayrılmış ve saltanat kaldırılmıştı.

1930’da Zilan, 1938’de ise Dersim’deki harekatlarda yaşananların nasıl isimlendirileceği konusu Türkiye’de 2010’lu yıllarda bir kamusal tartışma konusu hâline geldi. Dersim’de
yaşananların 2011 yılında başbakanlık düzeyinde “katliam” olarak tanımlanarak özür dilenmesi, tarihe ilişkin resmî müfredatın sorgulanmasında önemli bir etki oluşturdu.

Hükûmet, Ankara İstiklal Mahkemesini suikastın sorumlularını yargılamakla görevlendirdi. Mahkeme heyeti 18 Haziran’da İzmir’e geldi ve hemen soruşturmayı başlatarak
yurt çapında seri tutuklamalara girişti. Tutuklananlar arasında daha önce kapatılmış bulunan TpCF’nin lider kadrosunu oluşturan Kazım (Karabekir), Ali Fuat (Cebesoy), Cafer
Tayyar (Eğilmez) ve Refet (Bele) gibi Milli Mücadele Dönemi’nin ünlü komutanları da
vardı. Davanın başladığı 26 Haziran’a kadar tutuklanan kişi sayısı 100’ü aşmış ve sanıklar
tek tek ve küçük gruplar hâlinde İzmir’e getirilmişti.

Tarih ve kültür alanında da devlete yüklenen toplumu biçimlendirme misyonu çerçevesinde, 1930’da “Türk Tarihi Tedkik Cemiyeti” (sonraki adıyla Türk Tarih Kurumu)
kuruldu ve bir “Türk tarih tezi” oluşturulmaya çalışıldı.

Bu arada 1932’den itibaren camilerde ezan ve Kuran Türkçe okunmaya başlandı. “Tanrı uludur” şeklinde başlayan Türkçe ezanı ilk kez 30 Ocak günü Fatih Camii’nde Hafız
Rıfat Bey okudu. 3 Şubat 1932’deki Kadir gecesinde Ayasofya Camii’nde Türkçe ezan ve
Kuran okundu. Ceza Kanunu’nda yapılan bir değişiklikle Arapça ezan ve kamet okumak
yasaklandı. Uzun yıllar süren bu uygulamaya, 14 Mayıs 1950 seçimlerinden sonra Demokrat Partinin iktidara gelmesinin hemen ardından, 16 Haziran 1950’de TBMM’nin bu
yasağı kaldırmasıyla son verildi ve ezan yeniden Arapça okunmaya başlandı.

Askerî ve sivil bürokratlar, aydınlar, sanayiciler, büyük tüccarlar gibi eğitimli kesimlerce yoğun olarak desteklenen bütün bu reformlar özellikle kentsel kesimlerde büyük
ölçüde etkili oldu. Kentlerde, Cumhuriyet Halk Fırkasının 1931 programında “fırka, milletimizin birçok fedakârlıklarla yaptığı inkılaplardan doğan ve inkişaf eden prensiplere sadık kalmayı ve onları müdafaa etmeyi esas tutar” şeklinde tanımlanan inkılapçılık ilkesine
bağlı yeni bir Cumhuriyet kuşağının yetişmesinde büyük rol oynadı.

A, B, C ve E şıklarında kurucu mecliste görev yapmış gruplar verilmiştir. İktisat Grubu bunlardan biri değildir. Doğru yanıt 'D'.

1923 Meclisindeki 2. grubun birçok vekili eski ittihatçılardan oluşmakta idi. Ancak onların Kemalist önderliği reddetmeleri üzerine Hıyanet-i Vataniye kanununda yapılan değişiklikle seçime girememeleri, bu grubun seçimlerden çekilmesi ile son bulmuştur. Doğru yanıt 'A'.

2. Meşrutiyetten sonraki Meclis yenilikçi ve çok yönlü düşüncelere açık bir meclis idi. Ancak daha yeni varlık savaşından çıkmış kurucu mecliste 2. grubun çekilmesi ile tek parti olarak kalan grupta liberal, muhafazakar,İslami ve sosyalist cemiyetler gibi gruplar temsil hakkını 1950'ye kadar kaybetmişlerdir. Doğru yanıt 'C'.

1924 Anayasası Fransa ve Polonya Anayasalarını kaynak almıştır. Doğru yanıt 'D'.

1924 Anayasasında B,C,D ve E şıklarındaki kanunlar bulunmakta iken illerin özerkliği yasası bulunmamaktaydı. Doğru yanıt 'A'.

Takrir-i Sükun her türlü bölücü ve ayrıştırıcı hareketlere karşı ( İslamcı, muhafazakar, ırkçı  veya sosyalist görüşe dayalı) çıkarılmış olan bir kanun olup Tevhid-i Efkar, İstiklal, Son Telgraf, Aydınlık, Orak Çekiç, Sebilürreşat gibi gazeteler kapatılmıştır. Tan bunlardan birisi değildir. Doğru yanıt 'D'.

Takrir-i Sükun kanunu sonucu kapatılan parti Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası2dır. Doğru yanıt 'B'.

Atatürk'ün yakın arkadaşlarının parti kadrosunun iskeletini oluşturması sebebiyle Türk siyasi tarihinde güdümlü muhalefet partisi olarak anılan parti 'Serbest Cumhuriyet Fırkası'dır. Doğru yanıt 'E'.

Dörtlü talep anlamına da gelen 'Dörtlü Takrir' içinde Adnan Menderes, Fuat Köprülü, Refik Koraltan ve Celal Bayar'ın olduğu 4 eski Chp'li vekilin partilerinden ayrılarak anayasa denetimi istediklerini anlatan olaydır. 1945 yılında gerçekleşmiştir. Doğru yanıt 'B'.

1945 senesine kadar tek partiyle yönetilen Türkiye'de çok partili hayata daha erken geçme denemeleri olmuşsa da bu denemeler gerek iç ayaklanma gibi içsel tehditler gerek dünya savaşı (2. dünya savaşı 1938-1945) gibi dışsal tehditler nedeniyle başarısız olmuştur. İçinde bulunduğu şartlarda yeni kurulmuş devlet ve cumhuriyet idaresi olgunluk kazanana kadar adı geçen iç ve dış tehditlerden korunmak adına bazı demokratik ödünler vermek zorunda kalmıştır. Doğru yanıt 'E'.

I. TBMM’de Tesanüt Grubu, İstiklal Grubu, Müdafaa-i Hukuk Grubu, Halk Zümresi ve Islahat Grubu bulunmaktaydı. Ayrıca Türkiye Komünist Fırkası ve Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası da kurulmuştu.