TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 9

1 Mayıs 1977 tarihinde iktidarda I. Milliyetçi Cephe hükümeti bulunuyordu.

24 Ocak Kararları, 24 Ocak 1980 tarihinde alınan bir dizi ekonomik kararı ifade eder. Bu kararlar ile ülke ekonomisi, liberal serbest piyasa ekonomisine geçmiştir.

26 Mart 1989 günü yapılan yerel seçimlerde, altı yıldır iktidarda bulunan ANAP ilk kez bir seçimden üçüncü parti olarak çıkmıştır.

Özal’ın cumhurbaşkanı olarak Çankaya’ya çıkmasından sonra, kurucusu olduğu ANAP önce Yıldırım Akbulut daha sonra da Mesut Yılmaz önderliğinde iki hükûmet daha kurmuştur.

Seçimden DYP %27 oy oranıyla 178 milletvekili ile birinci parti olarak çıkmıştır... 1991 yılında gerçekleşen genel seçim sonuçları, ülkeyi 1980 askerî müdahalesinden sonra tekrar tek bir partinin iktidar olamayacağı yeni bir siyasi iklime taşımıştır.

Demokrat Parti. Cevap A'dır.

1989’da göreve gelen 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal, 17 Nisan 1993 günü ani bir şekilde görev başında iken ölmüştür. Bu ani ölüm, Türkiye’de ve dünyada kısa süreli bir şok yaşatsa da Meclis hemen cumhurbaşkanlığı seçimi için karar almıştır. Yapılan seçimde en güçlü aday olarak Başbakan ve DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel ortaya çıkmıştır

TBMM hükûmeti 1 Kasım 1922'de Saltanatı kaldırma kararını almıştır.

Özal’ı özellikle cumhurbaşkanı olduktan sonra tanımlayanlar onun için “sivil, dindar ve demokrat cumhurbaşkanı”, “tam bir Osmanlı”, “dinî değerlere sahip yenilikçi ve teknoloji sevdalısı”, “dindar, modern ve hoşgörülü”, “Kürt-Türk kardeşliğinin mimarı” ve “Batı teknolojisini Türk halkının kültürüyle birleştiren” bir kişi tanımlaması yaptılar.

Evet oylarının bu kadar yüksek çıkmasının bazı önemli konjonktürel nedenleri vardı. Bir kere, MGK tarafından hazırlanan bir metnin reddedilmesi için olumsuz kampanya yürüten ciddi bir siyasi aktör olmadı. O gün itibarıyla silahı elinde bulunduran ve siyasetteki mutlak güç olan bir aktöre karşı çıkmak pek mümkün değildi. Bununla bağlantılı ikinci neden ise bütün siyasi partilerin MGK tarafından kapatılmış olmasıydı. Dolayısıyla farklı fikirleri savunacak kurumlar bırakılmamıştı. Üçüncü olarak ülkedeki medya organları sıkı bir denetim altında tutulmaktaydı. Dördüncü olarak halkın büyük bir kısmı 12 Eylül öncesi kaotik ortamdan bezmiş durumdaydı. Kimse o karanlık günlerin bir daha geri gelmesini istemiyordu. Herkes güvenliğin ve istikrarın sağlanmasını her şeyin üstünde görmekteydi. Son olarak 1970’li yıllardaki şiddet ortamının faturası o günkü siyasi liderlere kesilmişti. Halkta eski siyasilere yönelik ciddi bir güvensizlik hakimdi.

İki anayasa arasında bazı önemli farklılıklar da bulunmaktadır. Birincisi, 1982 Anayasası 1961 Anayasası’na göre daha az katılımcı bir demokrasi modelini öngörmüştür. 1961 Anayasası’nın hazırlanmasında katılımcılık daha yüksekti. Ayrıca hak ve özgürlükler konusunda önceliği kurumlara ve devlete değil, bireye vermekteydi. Özgürlüklerin tanınması konusunda daha yasakçı bir metin olan 1982 Anayasası’nda ise kamu yararının kişilerin yararından önce geldiği anlayışı ve siyasi istikrarsızlık kaygısı sebebiyle temel haklarda ve özgürlüklerde sınırlamalara gidilmiş ve özgürlük alanı daraltılmıştır. İkincisi, 1982 Anayasası ülkedeki kurumsal vesayeti daha da ağırlaştırmıştır. 1961 Anayasası ile kurulan Anayasa Mahkemesi ve DPT gibi kurumların varlığını devam ettirmenin yanında 1982 Anayasası, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) gibi yeni vesayetçi kurumları da bunlara ilave etmiştir.

Askerî yönetimin onayıyla merkez solu temsil etmesi için askerî yönetimin başbakanlık müsteşarlığına getirdiği Necdet Calp liderliğinde 20 Mayıs’ta Halkçı Parti (HP) kurulmuştur.

CHP, AP, MSP ve MHP’nin bir nevi devamı olan partiler (SHP, DYP, RP ve MÇP) kuruldu. Demirel DYP’nin, Ecevit DSP’nin, Erbakan RP’nin ve Türkeş MÇP’nin genel başkanları oldular.

29 Kasım 1987 tarihinde yapılan erken genel seçimlerde ANAP, güçlü toplumsal tabanları ve liderlikleri olan SHP ile DYP gibi yeni muhalefet partileriyle ve yeniden siyasete dönen meşhur Dörtlerle yarıştı. Seçimlerde %36.3 oranında en yüksek oy alan ANAP, 292 milletvekili kazandı.

Barış Suyu Projesi: Başbakan Turgut Özal’ın Orta Doğu’daki barış görüşmelerine katkı sağlamak için, Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin suyunu iki farklı boru hattıyla su sıkıntısı çeken bölge ülkelerine ulaştırılmasını amaçlayan uluslararası bir projedir.

Ocak 1988’de Yunanistan ile kısa süreli bir “Davos Ruhu” süreci yaşanmıştır. Özal’ın, Yunan mevkidaşı Andreas Papandreu’ya anlaşmazlıkları bir tarafta tutarak iş birliği alanları üzerinde çalışma teklifi yapması Yunanistan ile ilişkileri olumlu olarak etkilemiş oldu.

Cumhurbaşkanı Özal, daha da ileri giderek Irak’taki durumdan Türkiye lehine bir sonuç da elde etmeye çalışmıştır. Misak-ı Millî sınırları içerisinde bulunan Irak’ın kuzeyini Musul ve Kerkük şehirleriyle birlikte almaya niyetlenmiştir. Bu durum karşısında bütün statükocu kesimler ciddi bir karşı tavır almışlardır. Öyle ki zamanın Genelkurmay Başkanı Necip Torumtay, Özal’ın ve ANAP hükûmetinin bu politikalarına tepki göstererek istifa etmiştir.

1991 yılında yapılan seçimlerde DYP oyların %27.03’ünü alarak 178 milletvekilliği kazandı.

1994 yılına gelindiğinde, özellikle kamu borçlanmalarındaki artış ile birlikte, Ocak 1994’te uluslararası ekonomik denetim kuruluşları Türkiye’nin kredi notunu düşürmüştür. Bununla birlikte başlayan süreçte, artan faiz hadleri göz önünde tutularak 26 Ocak 1994 günü hükûmet devalüasyon yapmak zorunda kalmıştır.

Bu arada 27 Mart 1994 günü yapılan yerel seçimlerde, DYP az bir farkla seçimlerden birinci parti olarak çıksa da iktidarın küçük ortağı SHP ancak seçimlerden dördüncü parti olarak çıkabilmiştir.